با روزه و مبطلات آن آشنا شوید
در ادامه با روزه و مبطلات آن از کتاب پیام های آسمان هشتم آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
روزه چیست؟
روزه در اسلام یا صیام عملی است که انسان از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایی که روزه را باطل میکند خودداری نماید. روزه از آداب مذهبی است که برای معتقدین به عنوان وسیلهای برای تقرب به خداوند، آمادگی برای مراسم مذهبی، پالایش بدن در راستای درک امور معنوی، کفّاره تخطی از مقررات مذهبی، و عزاداری برای انسانهای درگذشته کاربرد دارد.
زیربنای همه این کاربردهای روزه، تمایل انسان به پدیدآوردن شرایط جسمی و روانی (اغلب از نوع زاهدانه) است که وسیلهای برای ارتباط میان بنده با خدای خود ایجاد میکنند و در نتیجه جایگاه نیازهای معنوی را اعتلاء بخشیده و خواستههای مادی را کوتاه مینمایند. افزایش اراده و کف نفس و نیز ایجاد حسّ شفقت نسبت به نیازمندان از ارزشهای روزه به شمار میآیند.
روزه ماه رمضان از ستونهای دین اسلام شمرده میشود و بر همه مسلمانان بالغ، عاقل و سالم واجب است در این ماه روزه بگیرند. این باور گسترده که روزه گرفتن مخصوصاً در ماه رمضان مناسبترین راه برای پاک کردن گناهان است، باعث شده قوانین روزه هنوز به شکل محکمی رعایت شود.
مبطلات روزه
مبطِلات روزه یعنی کارهایی که انجام دادن آن ها سبب باطل شدن روزه می شوند که در اینجا به برخی از آن ها اشاره شده است:
- خوردن و آشامیدن (در آنچه غیر از راه حلق باشد مثل تزریق، محل اختلاف است)
- دروغ بستن بر خدا، رسول خدا و امامان بنا بر قول منسوب به مشهور. به تصریح برخی فاطمه و دیگر پیامبران و جانشینان ایشان نیز در حکم یادشده ملحق به آنانند.
- رساندن غبار غلیظ به حلق به قول مشهور (و بنا بر نظر برخی رساندن غبار غیر غلیظ به حلق نیز موجب بطلان روزه است، مگر آنکه اجتناب از آن دشوار باشد)
- استفراغ کردن از روی عمد
- فروبردن سر در آب به قول برخی (فروبردن سر در آب؛ بنا بر قول مشهور بر روزهدار حرام است؛ لیکن در بطلان روزه به آن اختلاف است)
نوشیدن آب در حالت «تلف»، «ضرر» یا «حرج»
برخی فقها نوشیدن آب به خاطر ضرر یا حرج را مجاز دانستهاند و البته قضا را واجب دانستهاند؛ اما برخی هم نظر دیگری دارند. اسدالله بیات زنجانی از مراجع شیعه با استناد به روایاتی از جعفر صادق که در باب ۱۶ وسائلالشیعه از ابواب «من یصح منه الصوم» آمده است، فتوا داده که کسانی که روزه میگیرند ولی تاب و تحمل تشنگی را ندارند، فقط به اندازهای که جلوی تشنگیشان را بگیرد میتوانند آب بنوشند و در این حالت روزهشان باطل نبوده و قضا هم ندارد.
همچنین آیتالله جعفر سبحانی در مسئله ۱۲۵۶ رساله توضیحالمسائل خود آوردهاند که: «اگر روزهدار به قدری تشنه شود که برای او تحمل تشنگی موجب عُسر و حَرَج است، میتواند به اندازهای که رفع مشقّت کند، آب بیاشامد و روزه او باطل نمیشود». درستی این روزه و عدم وجوب قضای آن، نظری است که مورد توجه و حتی تأکید برخی فقها قرار گرفته است.
واجبات روزه
فریضه ( واجبات) روزه شش مورد است:
یکی آن که اول ماه رمضان طلب کند تا معلوم شود که بر بیست و نه است یا بر سی.
فریضه دوم نیت است. و هر شبی باید که نیت کند و با یاد آورد که این روزه رمضان است و فریضه است و اداست و هر مسلمانی که این با یاد دارد، خود دل وی از نیت خالی نبود.
فریضه سوم آن که هیچ چیز به باطن خویش نرساند به عمد و قصد ـ و حجامت کردن و سرمه در چشم کشیدن و میل در گوش کردن هیچ زیان ندارد.
فریضه چهارم آن که مباشرت نکند با اهل.
فریضه ششم آن که به قصد قَی نکند: اگر بی اختیار وی بود باطل نشود. و اگر به سبب زکام یا سببی دیگر آبی منعقد شده از حلق بیرون آید. زیان ندارد ـ که از این حذر کردن دشوار بود ـ مگر که چون به دهن رسد آن گاه به گلو فرو برد، این روزه را باطل کند.
مکروهات روزه
- ریختن دوا در چشم و سرمه کشیدن در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق برسد.
- انجام کارهایی که باعث ضعف میشود مانند حمام رفتن و خون گرفتن
- انفیه کشیدن (سیستانی: دارو در بینی ریختن)، اگر نداند که به حلق میرسد و اگر بداند جایز نیست.
- بو کردن گیاهان معطر
- استعمال شیاف
- تر کردن لباس بر بدن
- کشیدن دندان و هر کاری که به واسطه آن از دهان خون بیاید.
- مسواک کردن به چوب تر (و طبق نظر بعضی مراجع بیجهت آب یا چیزی در دهان کردن)
روزه مستحب
روزه در سایر ماهها غیر از ماه رمضان بهجز روزهایی که روزه در آنها حرام به شمار میرود، مستحب است.
روزه حرام
در اسلام در چند مورد روزه گرفتن حرام است:
- روزه در روز عید فطر و عید قربان
- در روزی که انسان نمیداند آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، اگر به نیت اول ماه رمضان روزه بگیرد، این روزه حرام است.
- اگر کسی یقین یا گمان دارد روزه برایش مضر است، روزه بگیرد، روزهاش صحیح نیست.
- روزه سکوت:به این معنا که سکوت نیز بر اموری که باعث بطلان روزه میشود، اضافه گردد؛ به طوری که اگر روزه دار کلامی بگوید، روزه اش باطل شود.
غیر از موارد بالا روزههای حرام دیگری نیز وجود دارند که در رسالهها یا کتب مفصله ذکر شدهاند.
روزه مکروه
روزی که انسان شک دارد روزه عرفه است یا عید قربان، مکروه است.
پیشنهادی: عید فطر چه روزی است؟