تحقیق در مورد چهار مرکز علمی جهان اسلام

معرفی چهار مرکز علمی جهان اسلام

در دین اسلام همیشه به کسب علم و دانش سفارش شده است. شواهدی نیز بر این گفتار در آیات و روایات متعدد نیز می‌توان یافت. حتی بیان شده که هدف از آفرینش جهان و بعثت انبیاء، دادن علم و آگاهی به بشر است. به همین دلیل است که پیشوایان دینی ما، همیشه مردم را به کسب دانش و افزایش آگاهی خود تشویق کردند و خود نیز اولین قدم‌ها را برای آگاه کردن مردم و رهانیدن آنها از تاریکی نادانی برداشتند.

شاهد این موضوع، مراکز علمی جهان اسلام در گذشته است که همواره به آموزش افراد می‌پرداختند. در ادامه چهار مرکز علمی جهان اسلام معرفی شده و مختصری در مورد آنها توضیح داده خواهد شد.

چهار مرکز علمی جهان اسلام

به طور خلاصه می‌توان گفت که دانشگاه و کتابخانه، نظامیه، رصدخانه و بیمارستان مهمترین مراکز علمی در جهان اسلام بوده‌اند که نقش اساسی در پرورش دانشمندان بزرگ داشته‌اند.

دانشگاه و کتابخانه

کتابخانه‌‌ها، نمونه امروزی دارالعلم‌ها در گذشته بوده است. دارالعلم‌ها کتابخانه‌های عمومی در جهان اسلام بودند که میلیون‌ها جلد کتاب ارزشمند در همه رشته‌های علمی را در خود جای داده بودند. افراد زیادی برای مطالعه و کسب علم به این مراکز مراجعه می‌کردند. نمونه‌های شاخص این مراکز شامل دارالعلم فاطمیون در مصر، دارالعلم موصل و دارالعلم طرابلس می‌باشد.

دانشگاه‌ها نیز مدارسی بودند که به تربیت دانشجویان می‌پرداختند و بعدها با اسم دانشگاه شناخته شدند. این مراکز دانشمندان و علمای بزرگی را در خود پرورش داد.

نظامیه

اولین بار نظامیه به دستور خواجه نظام الملک طوسی وزیر مشهور سلاجق تأسیس شد. نظامیه‌ها حکم دانشگاه‌های امروزی را داشتند که افراد جویای علم به آن مراجعه می‌کردند. مراکز علمی که به دست این وزیر باتدبیر تأسیس شدند، دو گونه بودند، یکی مشابه مدارس ابتدایی امروزه و دیگری نظامیه که حکم دانشگاه را داشت. نظامیه‌ها امکانات وسیع و تشکیلات گسترده‌ای داشتند که دانشجویانش در آن با هزینه حکومت، تحصیل و زندگی می‌کردند و به سبب نام مؤسس آن به نظامیه مشهور شد.

نظامیه بغداد از مشهورترین این مراکز است که دانشمندان زیادی را در خود پرورش داد، پس از آن، نظامیه نیشابور در رده دوم قرار می‌گیرد. در شهرهای دیگری چون اصفهان، بلخ، موصل، بصره و… نیز نظامیه‌ها فعالیت می‌کردند. از این مراکز دانشمندانی چون حکیم عمر خیام، امام محمد غزالی، حسن صباح و… بیرون آمدند.

رصدخانه

پیشرفته‌ترین پژوهش‌های ریاضی و نجوم در مراکزی به نام رصدخانه انجام می‌شد. این مراکز علمی درجهان اسلام بسیار مهم بوده و یافته‌های دانشمندان در این رصدخانه‌ها تا سده‌ها بعد در اروپا تحلیل و بررسی می‌شدند. از مهمترین رصدخانه‌های جهان اسلام می‌توان به رصدخانه مراغه و سمرقند اشاره کرد. در ری، اصفهان و بغداد نیز رصدخانه‌های متعددی وجود داشت که هنوز هم بقایای برخی از آنها باقی مانده است.

بیمارستان

در جهان اسلام این مراکز را مارستان می‌خواندند. بیمارستان‌های قدیم دارای کتابخانه‌های بزرگی بودند که در آن دانشمندان حوزه پزشکی و اطباء، هم به درمان بیماران می‌پرداختند و هم تحقیق و مطالعه انجام می‌دادند. در ایران، بیمارستان و مدرسه پزشکی دانشگاه جندی شاپور از اولین مراکز علمی بودند که هنوز هم پابرجاست. از معروفترین مارستان‌های قدیم می‌توان به مارستان فسطاط، مارستان الکبیر منصوری قاهره، مارستان نوری بغداد و بیمارستان ری اشاره کرد.

رصدخانه ی سمرقند