تحقیق درباره سوره شوری

درباره سوره شوری و خواص قرائت آن

سوره شوری چهل و دومین سوره قرآن، دارای ۵۳ آیه و مکی است و در جزء ۲۵ قرآن قرار دارد. در این تحقیق موضوعاتی همچون معرفی سوره، علت نام‌گذاری، محتوا، شأن نزول، فضایل، آیات مشهور و نکات کلیدی سوره شوری مطرح می‌شود.

معرفی سوره شوری

سوره شوری شصت و دومین سوره‌ای است که بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شده، بیست و سومین سوره‌ای است که با حروف مقطعه آغاز می‌شود و از نظر حجم در گروه سوره‌های مثانی یعنی سوره‌هایی که تعداد آیات آن کمی بیشتر از یک حزب است، قرار دارد.

این سوره یکی از سوره‌های «حوامیم» است.

توضیح: به هفت سوره‌ای که با «حم» آغاز می‌شود «حوامیم» می‌گویند. این سوره‌ها: غافر، فصلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف می‌باشند.

علت نام‌گذاری سوره شوری

شوری در لغت به‌معنی «مشورت» و «کنکاش» است و علت نام‌گذاری این سوره به «شوری» این است که در آیه ۳۸ در توصیف مؤمنان می‌فرماید: «آنان اهل مشورت هستند».

نام‌های دیگر این سوره عبارتند از: «حم عسق» و «حم شریعه».

«حم عسق» نام گرفته چون در ابتدای این سوره همین حروف مقطعه به‌کار رفته است.

«حم شریعه» نام گرفته چون در آیه ۱۳ این سوره، عبارت «شَرَعَ لکم» بیان شده و می‌فرماید که کلیت شریعت اسلام مانند دیگر ادیان است و «حم» به ابتدای «شریعه» اضافه شده تا از سوره جاثیه که به نام «شریعت» نیز خوانده می‌شود، تشخیص داده شود.

محتوای سوره شوری

وحی و نبوت محوری‌ترین محتوای این سوره شریفه را تشکیل می‌دهد.

محتوای کلی سوره شوری را می‌توان اینگونه بیان کرد:

– نزول وحی، بیان عظمت و مالکیت خداوند بر آسمان و زمین، بیان عظمت وحی (آیات ۱ تا ۵)

– انذار به مشرکین و بیان سرانجام ستمکاری (آیات ۶ تا ۸)

– بیان برهان و نشانه‌های توحید (آیات ۹ تا ۱۲)

– بیان اشتراکات ادیان، نزول دین واحد بر پیامبران و نپذیرفتن مشرکان (آیه ۱۳)

– تفرقه و اختلافات در ادیان پس از آگاهی بر حقانیت دین و پیدایش حسد و دشمنی میان خودشان (آیه ۱۴)

– بیان وظایف پیامبر: دعوت به توحید، استقامت در راه دین (آیه ۱۵)

– بیان سرانجام ستیزه‌جویان با دین (آیه ۱۶)

– نزول کتاب و میزان تشخیص حق و باطل، صفات مؤمنین و کافران و پاداش و جزای هر کدام (آیات ۱۷ تا ۲۰)

– تنها خداوند شایسته پایه‌گذاری آیین حق است، ترسیم موقعیت ستمکاران و مؤمنان در قیامت (آیات ۲۱ و ۲۲)

– محبت اهل‌بیت تنها پاداش رسالت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، استواری حق، بطلان تهمت دروغ بستن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر خدا، دعوت گناهکاران به توبه (آیات ۲۳ تا ۲۶)

– روزی‌دادن خداوند به بندگان براساس حکمت (آیه ۲۷)

– بیان نشانه‌های قدرت و ربوبیت پروردگار (آیات ۲۸ و ۲۹)

– آسیب‌دیدن انسان به سبب اعمال خودش (آیات ۳۰ و ۳۱)

– بیان نشانه قدرت و ربوبیت خداوند در حرکت کشتی‌ها (آیات ۳۲ تا ۳۵)

– ناپایداری نعمت‌های دنیوی و پایداری نعمت‌های اخروی (آیه ۳۶)

– صفات مؤمنان: دوری از گناه، فروخوردن خشم، برپایی نماز، انجام امور بر پایه مشورت، انفاق، ایستادگی در برابر ظلم، دوری از ستم‌کردن و ستم‌دیدن، پاداش گذشت (آیات ۳۷ تا ۴۳)

– بیان سرنوشت ستمکاران، جاودانگی عذاب برایشان، بی‌یاور‌بودن در قیامت، دعوت به بازگشت به‌سوی خدا، وظیفه پیامبر رساندن پیام وحی است نه اجبار بر پذیرفتن، توصیف صفات انسان ناسپاس (آیات ۴۴ تا ۴۸)

– فرزند دختر و پسر نشانه‌ای از قدرت و ربوبیت خداوند (آیات ۴۹ و ۵۰)

– بیان سه راه دریافت وحی (آیه ۵۱)

– نزول وحی از طرف خداوند بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، بازگشت امور به خداوند (آیات ۵۲ و ۵۳)

شأن نزول سوره شوری

سوره شوری مانند دیگر سوره‌های مکی در شرایط مخالفت و کارشکنی‌های مشرکان نسبت به رسول خدا و دعوت وحیانی او نازل شده است.

شأن نزول برخی آیه‌ها:

شأن نزول آیه ۲۳: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بعد از مهاجرت از مکه به مدینه در شرایط سخت اقتصادی به‌سر می‌بردند، لذا عده‌ای از انصار به‌منظور کمک به ایشان، مالی جمع‌آوری کردند و نزد ایشان آوردند. آیه ۲۳ سوره شوری نازل شد و مزد و پاداش رسالت را مودت اهل‌بیت علیهم‌السلام معرفی کرد.

در روایتی دیگر نزول آیه ۲۳ را پاسخ به مشرکان مکه که انجام رسالت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را به طمع مال می‌دانستند، بیان داشته است.

شأن نزول آیه ۵۱: یهودیان می‌گفتند: «چون پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مانند موسی علیه‌السلام با خدا سخن نمی‌گوید و او را نمی‌بیند ما به او ایمان نمی‌آوریم!»

آیه شریفه نازل شد و سه راه برای سخن‌گفتن انسان با خداوند مشخص کرد:

از طریق وحی، از پشت حجاب غیب، از طریق فرستاده خداوند.

فضایل و خواص سوره شوری

فضایلی برای قرائت سوره شوری بیان شده که عبارتند از:

– درودفرستادن و طلب بخشش و رحمت از خداوند توسط فرشتگان برای تلاوت‌کننده سوره شوری.

– محشورشدن در قیامت با چهره‌ای درخشنده و سفید و مورد لطف خداوند قرار گرفتن برای مداومت در قرائت سوره شوری.

– محفوظ ماندن از شر مردم برای کسی که این سوره را بنویسد و به همراه داشته باشد.

آیات مشهور سوره شوری

مشهورترین آیه‌های سوره شوری عبارتند از: آیه مودت و آیه شوری.

آیه مودت (آیه ۲۳)

… قُلْ لَا أَسْأَلُکمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى…

…بگو: «من برای رسالتم هیچ پاداشی نمی‌خواهم مگر دوستی با نزدیکانم (اهل‌بیت علیهم‌السلام)…

در روایتی آمده که امام سجاد علیه‌السلام در پاسخ به بی‌حرمتی مرد شامی فرمود: «آیا آیه ۲۳ سوره شوری را خوانده‌ای؟» گفت: «آری». فرمود: «منظور از قُرْبَی در این آیه ما هستیم».

آیه شوری (آیه ۳۸)

وَالَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَینَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ینْفِقُونَ

و کسانی که دعوت پروردگارشان را پذیرفتند و نماز را برپا داشتند و کارهایشان براساس مشورت بین خودشان است و از آنچه به آنها روزی عطا کرده‌ایم، انفاق می‌کنند.

در این آیه یکی از صفات مؤمنین را مشورت با یکدیگر در امور مختلف بیان کرده است.

در ضمن آیه ۴۰ سوره شوری از «آیات الاحکام» می‌باشد چون فرموده که جزای بدی، قصاص است و درصورتی که مرتکب بدی پشیمان شود و توبه کند، گذشت در مقابل او جایز است.

نکات کلیدی سوره شوری

نکات کلیدی این سوره عبارتند از:

– وحی، نزول قرآن و هدایت بشر

– پاداش رسالت: مودت اهل‌بیت علیهم‌السلام

– دلایل توحید و معاد

– وحدت ادیان

فضیلت سوره هود