ستاره دریایی را بهتر بشناسیم!
ستاره دریایی جانوری آبزی است از شاخه خارپوستان و رده ستارهسانان (نام علمی: Asteroidea). این نام همچنین به خانوادهای از آبزیان خویشاوند با ستارههای دریایی که از رده Ophiuroidea هستند استفاده شده است.
ستاره دریایی چیست؟
ستارههای دریایی از دوره اردویسین، مربوط به دوران دیرینهزیستی یعنی حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش تا کنون در اقیانوسها و دریاها زندگی میکنند. معمولاً در دریاها و اقیانوسهایی که دارای شوری طبیعی هستند در اعماق زیاد یا آب های ساحلی و در محدوده جزر و مد یافت میشوند. به همین دلیل اغلب پس از عقبنشینی دریا هنگام جزر میتوان آنها را روی سواحل مشاهده کرد.
زیستگاه ستاره دریایی
در آبهای شیرین هرگز نمیتوان یک ستاره دریایی پیدا کرد، زیرا آنها با زندگی در آب شیرین سازگاری ندارند و در آبهای کم شور یا بینهایت شور نیز نمیتوانند زندگی کنند. به عنوان مثال در دریای خزر یا دریاچههای داخلی ایران هیچ گونهای از ستارههای دریایی وجود ندارد. در عوض در خلیج فارس چند گونه از آنها یافت میشود. این نشان میدهد که ستارههای دریایی در طول ۴۰۰ میلیون سال زندگی خود نتوانستهاند با شرایط شوری اندک سازش کنند و به همین خاطر همیشه در دریاها و اقیانوسهای دارای شوری ۳۵ در هزار یافت میشوند.
تغذیه در ستاره دریایی
در سطح زیرین آنها سطح دهانی قرار دارد و دهان در مرکز آن می باشد و از دهانی شیارهایی به داخل بازوها می رود. دهان از طریق یک لوله مری کوتاه به معده وصل می شود و جالب آنکه این حیوان می توان معده خود را از دهان خود بیرون بیاورد.
تغذیه آنها از صدف های دریایی است و با مکنده های قوی صدف ها را باز می کند و از طریق دهان خود معده خود را بیرون و بر روی صدف می اندازد و سپس آنها را می بلعد. بنابراین در مکانهایی که صدف های خوراکی پرورش می دهند اصلا نباید ستاره دریایی وجود داشته باشد چون همه آنها را می خورد. برخی از ستاره های دریایی ( ستاره دریایی خاردار) از مرجانها تغذیه می کنند و ممکن است به صخره های مرجانی آسیب برسانند.
ساختار بدن ستاره دریایی
صفات اساسی خارپوستان در ستاره دریایی به خوبی پدیدار است. بدن چنین جانوری شامل یک صفحه مرکزی و ۵ بازو است، اما در این گروه تا ۲۰ بازو و بیشتر نیز ممکن است، مشاهده شود. در زیر بشره، یک اسکلت داخلی وجود دارد. صفحات آهکی دارای برآمدگیهای کوچک است. این صفحات توسط بافت پیوندی و عضله به هم متصل نگه داشته میشوند. دیواره بدن در نقاط مختلف به سمت بیرون تاخوردگی یافته و به صورت زایدههای انگشت مانند یا آبششهای پوستی درآمده است. فضاهای میان اندامهای تنفسی، دنباله حفره عمومی بدن است که از فاصله صفحات اسکلتی مجاور میگذرد.
دستگاه گردش آب
دستگاه گردش آب، از طریق یک سری مجاری سلولی پر از آب دریا عمل میکند و در حرکت و تغذیه نقش دارد. این دستگاه توسط صفحهای آبکش مانند که در سطح فوقانی بدن و نزدیک زاویه میان دو بازو واقع شده، با آب اطراف در ارتباط است. یک مجرای ویژه، آب را از صفحه آبکشی به یک مجرای حلقوی در داخل بدن منتقل میکند و از این مجرا هم ۵ مجرای شعاعی خارج میشوند که هر کدام به درون یک بازو میروند. پاهای لولهای با دریافت آب از طریق مجراها، میتوانند به عنوان پاهای حرکتی بکار آیند.
همین پاها هنگامی که بر سطحی جامد فشرده شوند، مانند بادکش عمل میکنند که میتواند فشاری یکنواخت و مداوم بر صدف دو کفهایها وارد آورد و پس از خسته شدن جانور، دو کفه آن را از هم بگشاید. بدین سبب وجود ستاره دریایی در محلهای پرورش صدفهای خوراکی، مضر است. پاهای لولهای موجود در طول هر بازو، طوری ردیف شدهاند که حاشیه شیار آمبولاکرال را میگیرند. این شیارها به دهان که در مرکز سطح زیرین واقع است، منتهی میشوند.
دستگاه گوارش و دستگاه عصبی
دهان از طریق یک مری کوتاه، به معدهای وسیع مرتبط است که میتواند از دهان خارج شود و به بافتهای نرم صدف برسد. ذرات غذایی و غذاهای مایع از مسیر رودهای کوتاه میگذرند و سپس به ۵ جفت غدد بزرگ گوارشی میرسند که هر جفت آنها بیشتر فضای خالی درون یک بازو را اشغال میکند. گوارش ستاره ماهی در یک شکم کیسه مانند واقع در مرکز بدن این ماهی انجام میشود این شکم برگردارنده میشود و از بدن ارگانیسم بیرون میرود و غذا را در بر میگیرد.
بعضی گونهها از تحمل بالای سیستمهای آوندی آبی خود برای بازکردن صدف نرمتنان و تزریق شکم خود به داخل این صدفها استفاده میکنند. دستگاه گوارش به یک سوراخ دفعی کوچک در مرکز سطح فوقانی ختم میشود. یک حلقه عصبی هم دور مری را فرامیگیرد و به مجرای حلقوی نزدیک است. از این حلقه ۵ عصب شعاعی منشعب میشوند و به درون بازوها میروند. این اعصاب در ته شیارهای آمبولاکرال قرار دارند و در نوک هر بازو، به یک کله چشمی منتهی میشوند.
دستگاه گردش خون و عمل دفع
دستگاه گردش خون شامل یک سری مجاری خونی سلومیک است که بعضی از آنها خاصیت انقباض دارند. گذشته از آن مایعی که حفره عمومی را پر میکند، به مقدار قابل توجهی کار ترابری مواد را در درون بدن نیز بر عهده دارد. قسمتی از عمل دفع، از طریق انتشار از سطح بدن و قسمتی توسط یاختههای آمیبی شکل صورت میگیرد که در مایع سلومیک قرار دارند. این یاختهها مواد دفعی را جذب میکنند و آنها را از راه آبششهای پوستی به خارج از بدن میریزند.
عروس دریایی را بهتر بشناسید!