تحقیق درباره سوره یوسف

درباره سوره یوسف و خواص خواندن آن

سوره یوسف دوازدهمین سوره قرآن است که در مکه بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شده (مکی) است. در این تحقیق به معرفی سوره یوسف، علت نام‌گذاری، محتوا، شأن نزول، فضایل و آیات مشهور سوره یوسف می‌پردازیم.

معرفی سوره یوسف

سوره یوسف دارای ۱۱۱ آیه است، در جزء ۱۲ و ۱۳ قرآن قرار دارد و ششمین سوره‌ای است که در ابتدای آن حروف مقطعه آمده و از نظر حجم، در گروه سوره‌های مئون قرار دارد.

توضیح: سوره‌های مئون سوره‌هایی هستند که حدود صد آیه یا کمی کمتر یا بیشتر دارند.

هدف این سوره مبارکه آگاهی‌دادن در زمینه ولایت خداوند بر بندگان و حمایت او از بندگان در بدترین شرایط است.

ویژگی منحصربه‌فرد این سوره، بیان تنها داستان تاریخی و مفصل قرآن در این سوره یعنی زندگی حضرت یوسف علیه‌السلام می‌باشد چراکه جز این مطلب مطلب دیگری در آن ذکر نشده است.

علت نام‌گذاری سوره یوسف

سوره یوسف تنها سوره‌ قرآن است که از ابتدا تا انتها به جز چند آیه پایانی آن، به بیان داستان زندگی حضرت یوسف به‌طور مفصل پرداخته و همین امر علت نام‌گذاری این سوره مبارکه است.

از طرفی واژه «یوسف» در قرآن کریم ۲۷ بار به‌کار رفته که ۲۵ بار آن در سوره یوسف است.

نام دیگر این سوره «احسن القصص» یعنی «بهترین داستان‌ها» است و علت این نام‌گذاری به‌کاررفتن این نام در آیه سوم آن است.

محتوای سوره یوسف

خلاصه محتوای این سوره را می‌توان اینگونه بیان کرد: ایمان خالصانه، عفت و خویشتن‌داری، توکل و اعتماد به خداوند متعال در سختی‌ها و پیامد این مراقبت‌ها و سلوک که قرارگرفتن تحت تربیت الهی و نزدیکی به پروردگار و برگزیده‌شدن برای او و به اوج عزت رسیدن است.

اما محتوای تفصیلی این سوره:

– مقدمه، عربی نازل‌شدن قرآن برای تعقل، آغاز بهترین داستان‌ها (آیات ۱ تا ۳)

– دوران کودکی، رؤیای صادقه یوسف، توصیه پدر برای بازگونکردن خواب برای برادران، رحمت خداوند بر مردم (آیات ۴ تا ۷)

– حسادت برادران به محبوبیت یوسف نزد پدر، مشورت با یکدیگر برای ازبین‌بردن یوسف، درخواست برای جداکردن یوسف از پدر، در چاه انداختن او و گریه‌کنان نزد پدرآمدن که یوسف را گرگ خورد (آیات ۸ تا ۱۸)

– کاروانی که یوسف را یافت و به بهایی اندک به عزیز مصر فروخت، گرامی‌داشتن یوسف در خانه عزیز مصر و عطای حکمت و دانش به او (آیات ۱۹ تا ۲۲)

– گرفتار هوای نفس شدن زلیخا، پاکدامنی یوسف، رسواشدن، دروغ زلیخا، داوری درباره این موضوع، برملا شدن حقیقت، شایعه زنان شهر، دفاع زلیخا از خود (آیات ۲۳ تا ۳۲)

– زندانی‌شدن یوسف به‌خاطر خودداری از گناه، خواب زندانیان و تعبیر آن، هدایت زندانیان به یکتاپرستی و راه مستقیم (آیات ۳۳ تا ۴۲)

– خواب پادشاه مصر، ناتوانی معبران از تعبیر خواب، تعبیر خواب پادشاه توسط یوسف و ارائه راه‌کار برای گذراندن دوران سخت آینده، احضارشدن یوسف نزد پادشاه، آشکارشدن حقیقت، منصوب‌شدن یوسف به مقام وزارت مصر (آیات ۴۳ تا ۵۷)

– قحطی در کنعان و ورود برادران یوسف به مصر، تهیه آذوقه و پذیرفتن درخواست یوسف برای آوردن برادر دیگر در مراجعه بعدی درحالی‌که یوسف را نمی‌شناختند (آیات ۵۸ تا ۶۱)

– قراردادن هزینه دریافتی برای آذوقه در بار برادران، پیمان گرفتن یعقوب از پسران برای همراه‌ کردن برادر دیگر و توصیه ورود به مصر از درهای متعدد (آیات ۶۲ تا ۶۸)

– طرح یوسف برای نگه‌داری برادر نزد خود (آیات ۶۹ تا ۸۲)

– بازگشت نزد پدر، اندوه یعقوب و درخواست برای جست‌وجوی یوسف و برادرش و مأیوس‌نشدن از رحمت خداوند (آیات ۸۳ تا ۸۷)

– مراجعه برادران به مصر، شناختن یوسف و دیدن برتری و عزت او، توبه برادران، بخشش یوسف و ارسال پیراهنش برای پدر (آیات ۸۸ تا ۹۳)

– بینایی یعقوب و طلب بخشش برادران یوسف از پدر، ملاقات یعقوب و یوسف (آیات ۹۴ تا ۱۰۰)

– سرپرستی خداوند از یوسف در تمامی مراحل زندگی (آیات ۱۰۱ و ۱۰۲)

– دعوت مردم به توحید بدون درخواست مزد و پاداش، نشانه‌های خداوند در طبیعت، شریک قراردادن برای خدا، هشدار در مورد نزول عذاب بر مشرکین (آیات ۱۰۳ تا ۱۰۷)

– بیان وظیفه پیامبر: دعوت مردم به یکتاپرستی، یادآوری سرانجام پیشینیان، عبرت در سرنوشت اقوام گذشته برای خردمندان، قرآن تصدیق‌کننده کتاب‌های آسمانی پیشین و کتابی هدایتگر به سوی سعادت (آیات ۱۰۸ تا ۱۱۱)

شأن نزول سوره یوسف

این سوره شریفه در پاسخ به این پرسش یهودیان از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله که «علت مهاجرت بنی‌اسرائیل از شام به مصر چه بود؟» نازل شد.

در روایتی دیگر نزول احسن القصص را پاسخ به درخواست مردم از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله برای بیان قصه‌ای که ملامت را برطرف کند دانسته شده است.

فضیلت و خواص سوره یوسف

فضایلی برای تلاوت‌کننده سوره یوسف بیان شده از جمله:

– مرگ آسان و دوری از حسادت برای کسی که سوره یوسف را بخواند و به دیگران بیاموزد.

– به صورت زیبا محشورشدن، در امان بودن از هراس و در گروه برگزیدگان خدا قرارگرفتن در قیامت برای کسی که هر شب یا هر روز این سوره را بخواند.

آیات مشهور سوره یوسف

مشهورترین آیات این سوره عبارتند از:

صبر جمیل (آیه ۱۸)

وَجَاءُوا عَلَى قَمِیصِهِ بِدَمٍ کذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکمْ أَنْفُسُکمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِیلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ

و پیراهن او را آغشته به خونی دروغین آوردند؛ گفت: «هوس‌های نفسانی شما این کار را در نظرتان آراسته! من صبر جمیل خواهم داشت؛ و در برابر آنچه شرح می‌دهید، از خداوند یاری می‌طلبم!»

نفس اماره (آیه ۵۳)

وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحِیمٌ

من خودم را از گناه تبرئه نمی‌کنم، که نفس طغیان‌گر، بسیار به بدی‌ها فرمان می‌دهد؛ مگر وقتی که پروردگارم رحم کند! چراکه پروردگارم آمرزنده و مهربان است.

نتیجه تقوا و شکیبایی، پاداش شایسته (آیه ۹۰)

إِنَّهُ مَنْ یتَّقِ وَیصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ

هرکس پرهیزکاری پیشه کند، و شکیبایی نماید، [پاداش نیکو یابد] چراکه پروردگار پاداش نیکوکاران را ضایع نمی‌کند!»

پیروی از روش پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از روی آگاهی (آیه ۱۰۸)

قُلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِیرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ

بگو: «این روش من است. من و پیروانم، با آگاهی و بصیرت، به‌سوی خداوند دعوت می‌کنیم! خداوند از هر عیبی منزه است! و من از مشرکان نمی‌باشم!»

درباره سوره فتح