معنی تهاتر چیست؟ مختصر در مورد آن

همه چیز در مورد معنی تهاتر

تهاتر در فرهنگ لغت اینگونه معنا شده است:

«۱- (اقتصاد) عمل دو شخص یا دو دولت که طلب‌ها و وام‌هایی را که به یکدیگر دارند برابر و پابه‌پا کنند و پول نقد به هم ندهند.

۲- دادوستد و معاوضۀ جنس ‌با جنس بین دو کشور به طور برابر که پولی به یکدیگر ندهند؛ پایاپای».

معنی تهاتر چیست؟

تهاتر یعنی « از بین رفتن یا برطرف شدن دو دِین تا اندازه‌ای که با هم پایاپای شوند » است.

به عبارت دیگر تهاتر «از بین رفتن دِین دو نفر یا دو دولت در مقابل یکدیگر به سبب مدیون شدن متقابل همان دو نفر یا دو دولت در مقابل یکدیگر» است.

به عبارت ساده‌تر تهاتر یعنی دو نفر در عین حال که به هم بدهکار هستند، طلب‌کار هم بشوند. مانند اینکه یک نفر به نفر دومی مبلغی قرض بدهد، نفر دوم کالایی را برای فروش به نفر اول عرضه کند که ارزش آن مطابق با مبلغ بدهی‌اش باشد. در این صورت بدهی و طلب از بین می‌رود.

در مورد تهاتر به چند نکته باید توجه کرد:

نکته اول اینکه تهاتر، به معنی سقوط تعهدی که دو طرف نسبت به یکدیگر داشتند، نیست، بلکه به معنای اجرا شدن این تعهد است. در مثال بالا نفر اول که پولی را قرض داده، معادل همان مبلغ، از طرف دوم کالا دریافت کرده است، پس به حق و حقوق خود رسیده است و تعهد انجام شده است.

با بیان دیگر نفر اول می‌توانست مبلغی را که قرض داده، از طرف دوم دریافت کند و سپس همان مبلغ را بابت کالایی که از نفر دوم خریده، به او پرداخت کند، ولی با حذف این مراحل، هر دو به حق خود رسیده‌اند.

نکته دیگر اینکه، اراده طرفین در تهاتر نقشی ندارد، پس اگر شرایطی که در قانون وضع شده، میان دو طلب یا بدهی به وجود آید، خودبه‌خود تهاتر اتفاق افتاده است، ولی دو نفر می‌توانند از تهاتر صرف‌نظر کنند چه قبل از اینکه تهاتر اتفاق افتاده باشد و چه بعد از به وجود آمدن شرایط تهاتر.

تهاتر شرایط خاصی دارد که در ادامه مقاله به آن می‌پردازیم.

شرایط تهاتر

شرایط وقوع تهاتر عبارت است از:

۱- جنس دو دِین، یکی باشد. مثلاً هر دو یک نوع کالا باشند، یا هر دو پول باشند.

۲- زمان و مکان پرداخت دو دِین باید یکی باشد.

۳- دو شخص در برابر یکدیگر بدهکار و طلبکار شوند.

پس اگر جنس دو دِین متفاوت باشد، تهاتر واقع نمی‌شود. یا اگر زمان و مکان پرداخت دو دِین یکسان نباشد، تهاتر واقع نمی‌شود مگر اینکه طرفی که هنوز زمان پرداخت بدهی‌اش نرسیده و فرصت دارد، از حق خود صرف‌نظر کند، یا طرفین از حق خود برای پرداخت بدهی در مکان خاص بگذرند.

همچنین اگر بدهی بین دو نفر باشد و یکی از آنها از نفر سومی طلبکار باشد، باز هم تهاتر اتفاق نمی‌افتد.

گاهی مقدار بدهی، یکسان نمی‌باشد، در این صورت تهاتر فقط بر مقداری که طرفین نسبت به هم طلب و بدهی دارند، صدق می‌کند و مابقی آن بر قوت خود باقی خواهد ماند.

در مورد دیونی که دادگاه باید درباره پرداخت آنها حکم صادر کند نیز، تهاتر اتفاق نمی‌افتد.

انواع تهاتر

تهاتر به سه نوع تقسیم می‌شود: ۱- تهاتر قهری، ۲- تهاتر قراردادی، ۳- تهاتر قضایی

۱- تهاتر قهری

در ماده ۲۹۵ قانون مدنی آمده است: «تهاتر قهری است و بدون اینکه طرفین تراضی نمایند، حاصل می‌شود».

براساس این ماده قانون مدنی، تهاتر قهری، تهاتری است که اراده طرفین در آن اثر ندارد و با به وجود آمدن شرایط تهاتر، خودبه‌خود اتفاق می‌افتد.

۲- تهاتر قراردادی

هنگامی که یکی از شرایط تهاتر در تعهدات بین دو طرف وجود نداشته باشد مثلاً جنس دو دِین یکی نباشد، طرفین می‌توانند با تنظیم قراردادی، تعهد خود را در برابر یکدیگر ساقط کنند، به این تهاتر، تهاتر قراردادی می‌گویند.

۳- تهاتر قضایی

در مورد دیونی که دادگاه مسئول رسیدگی به آنهاست اگر برای دادگاه وقوع شرایط تهاتر میان دو نفر محرز شود و حکم بر تهاتر صادر نماید، تهاتر قضایی اتفاق می‌افتد.

باید توجه داشت گرچه تهاتر را به سه نوع تقسیم‌بندی می‌کنند اما در واقع می‌توان گفت تهاتر قراردادی و تهاتر قضایی هم همان تهاتر قهری هستند.

زیرا تهاتر قراردادی تهاتری است که دارای مانعی برای تحقق تهاتر است که با تنظیم قراردادی این مانع برداشته می‌شود و تهاتر محقق می‌شود و تهاتر قضایی نیز، تهاتری است که با تصمیم قضایی، شرایط تهاتر محقق می‌شود، پس حکم قضایی، تهاتر قهری است.

مطالب دانستنی بیشتری بخوانید