دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
سوره فتح درباره چیست؟
سوره فتح چهل و هشتمین سوره قرآن است از سوره‌های مدنی و دارای ۲۹ آیه است. این تحقیق به موضوعاتی همچون معرفی سوره فتح، علت نام‌گذاری، محتوا، شأن نزول، فضیلت قرائت و آیات مشهور سوره مبارکه فتح می‌پردازد.
معرفی سوره فتح
سوره فتح صد و دوازدهمین سوره‌ای است که بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شده و در ترتیب قرآن کریم چهل و هشتیمن سوره و در جزء ۲۶ قرآن قرار گرفته است.
این سوره از سوره‌های مُمْتَحِنات است.
توضیح: ممتحنات به ۱۶ سوره از قرآن می‌گویند که از نظر محتوایی با سوره ممتحنه تناسب دارند. این سوره‌ها عبارتند از: سجده، فتح، حجرات، مجادله، حشر، ممتحنه، صف، جمعه، منافقون، تغابن، طلاق، تحریم، ملک، قلم، نوح، جن.
از داستان‌های تاریخی که در این سوره به آنها اشاره شده می‌توان به صلح حدیبیه، بیعت رضوان، کارشکنی منافقان برای عدم حضور در جنگ و تحقق رؤیای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله اشاره کرد.
علت نام‌گذاری سوره فتح
فتح در لغت به معنی «گشایش» و «پیروزی» است و چون محتوای آیه اول این سوره «فتح مبین» و پیروزی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر مشرکان بعد از امضای پیمان صلح حدیبیه می‌باشد، این سوره به «فتح» نام‌گذاری شده است.
محتوای سوره فتح
محتوای سوره فتح را نوید پیروزی مسلمانان بر مشرکان، افزایش تعداد یکتاپرستان و پاداش آنان در دنیا و آخرت، بخشش و مغفرت مجاهدان، انذار به منافقان و توصیف سیمای یاران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تشکیل می‌دهد.
به‌طور کلی محتوای سوره فتح را می‌توان به این صورت بیان کرد:
– نوید به‌وقوع پیوستن فتحی بزرگ و بیان پیامدهای آن: زمینه‌سازی برای پیروزی‌های بزرگ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر دشمنان، تقویت ایمان و اطمینان قلبی مسلمانان، پاداش و جزای مردان و زنان مؤمن و مشرک (آیات ۱ تا ۷)
– بیان وظیفه مسلمانان بعد از صلح حدیبیه: تکریم پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و یاری او، متعهد بودن به بیعت رضوان (آیات ۸ تا ۱۰)
– بیان بهانه‌های منافقان برای عدم حضور در جنگ، پاسخ به این بهانه، بیان جزای منافقان در آخرت، محروم‌بودن منافقان از غنیمت‌های جنگ خیبر، پاداش و جزای حاضرین و غایبین در جنگ، عدم وجوب جهاد بر معلولین (آیات ۱۱ تا ۱۷)
– بیان پاداش اخروی و دنیوی بیعت‌کنندگان در بیعت رضوان (آیات ۱۸ تا ۲۱)
– عدم تغییر سنت الهی، صلح حدیبیه مقدمه فتح مکه و حضور مسلمانان در مکه و تحقق رؤیای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله (آیات ۲۲ تا ۲۸)
– توصیف ویژگی‌های یاران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در تورات و انجیل، مغفرت و پاداش مؤمنان (آیه ۲۹)
شأن نزول سوره فتح
در سال ششم هجری پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به همراه عده‌ای از مسلمانان برای انجام مراسم عمره عازم مکه شدند و در حدیبیه احرام بستند، اما مشرکان اجازه ورود ایشان به مکه را ندادند و بعد از امضای صلح حدیبیه، مسلمانان محزون و اندوهگین به سمت مدینه حرکت کردند، در این هنگام سوره فتح بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شد و چهره حضرت را مسرور و شادمان کرد و امید به آینده‌ای روشن را برای مسلمانان به ارمغان آورد.
فضیلت، خواص و ثواب قرائت سوره فتح
فضایل زیادی برای تلاوت سوره فتح بیان شده که به‌طور خلاصه عبارتند از:
– تلاوت‌کننده سوره فتح، همانند کسی است که در بیعت رضوان و فتح همراه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله حضور داشته است.
– محفوظ ماندن خانواده و اموال از گزند و آسیب و تلف‌شدن با مداومت بر خواندن سوره فتح.
– ملحق‌شدن به بندگان شایسته، ورود به بهشت نعمت‌های الهی و سیراب‌شدن از شربت گوارای مخلوط با کافور بهشتی با مداومت بر تلاوت سوره فتح.
– محفوظ ماندن از خطرات.
– مصونیت از شر حاکمان ظالم.
– برطرف شدن ترس.
آیات مشهور سوره فتح
آیات مشهور این سوره مبارکه عبارتند از:
آیه فتح (آیه ۱)
إِنَّا فَتَحْنَا لَک فَتْحًا مُبِینًا
ترجمه: همانا ما برایت پیروزی آشکاری فراهم کردیم!
در این آیه شریفه از پیروزی بزرگی که پس از صلح حدیبیه (سال ششم هجری) نصیب مسلمانان خواهد شد، سخن به میان آمده است. فتح خیبر در سال هفتم و فتح مکه در سال هشتم و مسلمان‌شدن عده زیادی از مشرکان، از مصادیق این فتح مبین است.
آیه بیعت رضوان (آیه ۱۸)
لَقَدْ رَضِی اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ إِذْ یبَایعُونَک تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِی قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّکینَةَ عَلَیهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِیبًا
ترجمه: به تحقیق خداوند خشنود شد از مؤمنان وقتی که در زیر آن درخت با تو بیعت کردند؛ خدا آنچه را در درون قلب‌هایشان نهفته بود می‌دانست؛ پس آرامش را بر دل‌هایشان نازل کرد و به‌عنوان پاداش، پیروزی نزدیکی نصیب آنها فرمود.
این آیه رضایت خداوند از مؤمنان مطیع رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله که در بیعت شرکت کردند را بیان می‌کند به همین جهت به «آیه رضوان» شهرت دارد.
تغییرناپذیری سنت‌های الهی (آیه ۲۳)
سُنَّةَ اللَّهِ الَّتِی قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلُ وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِیلًا
ترجمه: این سنت خداوند است که در گذشته نیز بوده است؛ و هرگز برای سنت خداوند تبدیل و تغییری نخواهی یافت!
توصیف سیمای یاران رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله (آیه ۲۹)
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکفَّارِ رُحَمَاءُ بَینَهُمْ تَرَاهُمْ رُکعًا سُجَّدًا یبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِک مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ کزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیغِیظَ بِهِمُ الْکفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا
محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله فرستاده خداست؛ و کسانی که همراه او هستند در برابر کفار سرسخت، و در میان خود مهربانند؛ پیوسته آنان را در حال رکوع و سجود می‌بینی، همواره فضل خدا و خشنودی او را می‌طلبند؛ اثر سجده در صورتشان نمایان است؛ این توصیف آنان در تورات است و توصیف آنان در انجیل این گونه است: همانند زراعتی که جوانه‌های خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده که زارعان را به شگفتی وامی‌دارد؛ این برای آن است که کافران را به خشم آورد [اما] خداوند به کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، وعده آمرزش و اجر عظیمی داده است.
آیات الاحکام (آیات ۱۷ و ۲۷)
در آیه ۱۷ می‌فرماید که بر معلولین جهاد واجب نیست و در آیه ۲۷ این سوره مبارکه به حلق و تقصیر (تراشیدن سر و کوتاه‌کردن ناخن) اشاره می‌کند که به وسیله آن مُحْرِم از احرام خارج می‌شود. این دو آیه شریفه از سوره فتح را «آیات الاحکام» می‌نامند.
سوره ذاریات و خواص قرائت آن
