آموزش نحوه تشخیص آرایه اسلوب معادله در کنکور

همه چیز درباره آرایه اسلوب معادله + مثال 

در این پست قصد داریم آرایه اسلوب معادله و نکته حل تست های آن را در شعر برایتان آموزش دهیم. با ما همراه باشید.

اسلوب معادله چیست؟

اسلوب معادله یعنی آوردن مثال یا ضرب المثل برای یک موضوع.

راه یابی به اسلوب معادله

مصراع مستقل موضوع + همانطور که + مصراع مستقل مثال = اسلوب معادله

منظور از مستقل، استقلال دستوری و محتوایی دو مصراع از هم دیگر است به طوری که در نگاه اول به نظر بی ربط بیایند!

روش حل سریع تست های اسلوب معادله

۱- هر دو مصراع از نظر دستوری از هم مستقل باشند،نه در ادامه ی هم. (بتوان در پایان هر دو نقطه گذاشت)

۲- عناصر به کار رفته در دو مصراع با هم متفاوت باشند.

۳- بتوان برای عناصر هر مصراع مصداقی در مصراع دیگر یافت.

۴- معمولا یکی از ۲ مصراع جدی تر و معقول است و پیام دارد و دیگری غیر جدی، محسوس شبیه ضرب المثل است.

۵- بتوان میان دو مصراع مساوی (یا همانطور که) گذاشت.

۶- بتوان جای دو مصراع را عوض کرد بی آنکه معنای بیت عوض شود.

۷- در اواخر مصراع اول یا ابتدای مصراع دوم حروف ربط در معنای زیرا نباشد ( که- چون- زان رو- چو- تا …)

اسلوب معادله در شعر سعدی

تا رنج تـحّمل نکنی گنج نبینی                           تا شب نرود صبح پدیدار نباشد
فریاد می‌دارد رقیب از دست مشـتاقان او               آواز مطرب در سرا زحمت بود بوّاب را
چشم عاشق نتوان بست که معشوق نبیند            پای بلبل نتوان بست که بر گل نسراید
صاحب‌نظر نباشد در بند نیک‌نامی                      خاصـّـان خبر ندارند از گفتگوی عـــامّی
دل من نه مرد آن است که با غمش برآید             مگسی کجا تواند که بیفکند عقابی
این حدیث از سر دردی است که من می‌گویم          تا بر آتش ننهی، بوی نیاید ز عبیر
سعدی حجاب نیست، تو آیینه پاک دار                زنــگار خورده چون بنماید جمال دوست؟

اسلوب معادله در شعر سنایی

خواجه گر مردی زین نکته برون آی و مپای            صوفی صافی در خدمت دهقان نشود
گر تو رنگ آوری و طیره شوی غم نخورم               سنگ اگر لعل شود جز به بدخشان نشود
خانه سودا ویران کن و آسان بنشین                  حامل عاقل با زیره به کرمان نشود
کار هر موری نباشد با سلیمان گفتگو                 یار هر سگبان نباشد رازدار پادشاه
ارزد اندر شب ز بهر شاهدی شمعی به جان         یوسفی شاید زلیخا را به صد گوهر بها
ز حسی دان نه از عقلی اگر در خود بدی یابی        ز هیزم دان نه از آتش اگر دروی دخان بینی
کی توان گفت سرّ عشق به عقل                      کی توان سُفت سنگ خاره به خار

اسلوب معادله در شعر حافظ

در غزلیات حافظ نیز این رویکرد باز خودنمایی می‌کند ولی در اکثر اوقات با تقسیم‌بندی که امروزه میان تمثیل و اسلوب معادله قائل می‌شویم، کمتر می‌توان بیتی به عنوان شاهد تمام‌عیار اسلوب معادله در غزلیات حافظ پیدا کرد. بیت زیر یکی از آن‌هاست:

مکن به سیــاهی ملامت من مست                 که آگــه است که تقدیر بر سرش چه نوشت؟

ز عشق ناتمام ما جمال یار مستغنی است       به آب و رنگ و خال و خط چه حاجت روی زیبا را

اسلوب معادله و سبک هندی

از سده دهم به بعد و به خصوص در عصر صفویان شعر فارسی با شاعرانی پیرو سبکی با نام سبک هندی یا سبک اصفهانی، استفاده از آرایه تمثیل و اسلوب معادله را به اوج خود می‌رساند.

در هر صفحه از آثار و دیوان اشعار شاعرانی چون عبدالقادر بیدل دهلوی، صائب تبریزی، زیب‌النسا، حزین لاهیجی و کلیم کاشانی، بیت‌های زیادی را می‌توان یافت که نماینده تمام عیار آرایه اسلوب معادله هستند. در زیر تعدادی از ابیات این شعرا را ملاحظه می‌کنید:

اظهار عجز پیش ستم‌پیشگان خطاست           اشک کباب، باعث طغیان آتش است
آدمی پیر چو شد حرص جوان می‌گردد           خواب در وقت سحرگاه گران می‌گردد
مهر خاموشی حصاری شد ز کج‌فهمان مرا       ماهی لب‌بسته را اندیشه از قلّاب نیست
در حقیقت تنگ‌دستی مایه دیوانگی است       در چمن بید از غم بی‌حاصلی مجنون شود
در جیب غنچه، بوی بهار است و رنگ هم        بی‌فیض نیست گوشه گل‌های تنگ هم
گذشتم از سر دنیای دون، آسوده گردیدم         به سیم قلب از اخوان خریدم ماه کنعان را
ظلمت ما را فروغ نور وحدت جاذب است           سایه از خود می‌رود آخر به طرف آفتاب
انتــظار فیض عشق از خامی خود می‌کشم        چوب تر را سعی آتش دیــر روشن می‌کند
ریشه نخل کهن از جوان افزون‌تر است            بیشتر دل‌بستگی باشد به دنیا پیــر را
ناقصان را بیدل، آسان نیست تعلیم کمال          تا دمد یک‌دانه چندین آبرو ریزد سحاب
سرکــشان را فکند تیغ مکافات ز پای              شعله را زود نشانند به خاکستر خویش
آفت هوش اسیران، برق دیدار است و بس         می‌زند رنگ گل، آتش در بنای عندلیب

پیشنهادی: آشنایی با قالب شعری مثنوی