درباره آندوسکوپی و کاربردهای آن بیشتر بدانید!
آندوسکوپی یا درونبینی در پزشکی عمل دیدن و مشاهده درون بدن با مقاصد تشخیصی یا گاهی درمانی است که با دستگاهی به نام آندوسکوپ صورت میگیرد. حفرهها و راهگاههای درون بدن امکان استفاده از دستگاه آندوسکوپ را برای معاینه پزشکی درون بدن فراهم کردهاست. اصول کار آندوسکوپی استفاده از یک آینه و نور بازتابیدهاست.
پزشکان برای دیدن پوشش سرخنای (مری) و معده از راه آندوسکوپی لوله ضخیمی را از حلق بیماران عبور میدهند که این برای بسیاری از آنها ناراحتکننده است. امروزه در آندوسکوپی تصاویر گرفته شده از بدن به یک واحد پردازشگر ویدئویی منتقل میشوند و در بیشتر اعمال جراحی آندوسکوپی از ویدئو و دوربینهای عکاسی برای دیدن و ثبت عمل استفاده میشود. با این روش تصاویر رنگی قابل ضبط و ذخیره شدن بهدست میآید. به تازگی آزمایشهایی نیز با یک دوربین کوچک بلعیدنی برای آندوسکوپی دستگاه گوارش انجام شدهاست.
کاربردهای آندوسکوپی
امروزه آندوسکوپی کردن، رایجترین و دقیقترین روش معاینه برای دیدن انحرافات و گرفتگیهای بینی نیز هست. آندوسکوپی در عمل جراحی دیسک کمر نیز مورد استفاده دارد. از مهمترین مزیتهای عمل جراحی دیسک کمر با روش آندوسکوپی، ترخیص سریع بیمار پس از عمل، کاهش درد، طول برش جراحی و محدودیتهای حرکت و بهبودی سریع است. با این روش برخلاف روشهای معمول و قدیمی تر عمده بخشهای زائد مهرهها، لیگامان ها و عناصر اطراف مهره آسیب نمیبیند.
احتمالا وقتی اسم آندوسکوپی را میشنوید، به طور ناخودآگاه یاد بیماریهای معده میافتید و لولهای را در ذهن میآورید که قرار است از دهان وارد شود، به معده برسد و بخشهای مختلف معده را بررسی کند، اما امروزه تنوع آندوسکوپها بسیار بیشتر از گذشته شده و بسیاری از دیگر قسمتهای بدن را هم میتوان با وسایل مشابه بررسی کرد.
به طور مثال، آندوسکوپهایی وجود دارند که از دهان وارد میشوند و به نای میرسند تا مجاری هوایی را بررسی کنند. به این آندوسکوپها در اصطلاح پزشکی برونکوسکوپ میگویند. از طرف دیگر آندوسکوپهایی وجود دارند که میتوانند از راه بینی وارد شوند و به دریچههای سینوسها برسند، به داخل سینوسها بروند و در نهایت بخشهای مختلف سینوسها را بررسی کنند.
آندوسکوپهای دیگری هم وجود دارند که از راه مجرای ادرار وارد میشوند و مثانه را مورد بررسی قرار میدهند. به این آندوسکوپها در اصطلاح پزشکی سیستوسکوپ میگویند. آندوسکوپهای خاصی هم وجود دارند که از مقعد وارد میشوند و بخشهای مختلف روده بزرگ را قابل مشاهده میسازند. به این آندوسکوپها، کولونوسکوپ میگویند و انواع کوتاه تر آنها رکتوسکوپ نامیده می شوند، چرا که فقط بخش انتهایی روده بزرگ که رکتوم نامیده می شود را بررسی می کنند.
علاوه بر این، انواع مختلف دیگری از آندوسکوپها هم وجود دارد. به طور مثال در حال حاضر حتی میتوان داخل مفاصل را با همین روش مورد مشاهده قرار داد. در این موارد پوست روی مفصل را پس از بیحسی سوراخ میکنند و آندوسکوپ را از طریق پوست به داخل مفصل میرسانند تا بتوانند فضای داخل مفصل را ببینند. به این آندوسکوپها، آرتروسکوپ میگویند.
آندوسکوپهایی برای مشاهده داخل رحم و حتی داخل فضای شکم هم وجود دارد. شاید بتوان گفت حتی آنژیوگرافی هم در اصل نوعی آندوسکوپی است، اما به هر حال مکانیسم عملکرد آنژیوگرافی با آندوسکوپهایی که تاکنون گفتیم، به طور قابل توجهی متفاوت است.
مراقبت های قبل و بعد از آندوسکوپی
اگر قرار است برای شما آندوسکوپی انجام شود، حتما به نکات قبل و بعد از انجام آن که در زیر آمده است، توجه داشته باشید:
- در صورتی که به بیماریهایی مثل هپاتیت یا ایدز مبتلا هستید، حتما نکات قبل از انجام آندوسکوپی را به پزشک خود اطلاع دهید؛ چرا که پزشکان به منظور پیشگیری از انتقال این بیماری ها از یک فرد به فرد دیگر، برای مبتلایان به این بیماری ها از اندوسکوپهای مخصوص این بیماران استفاده میکنند.
- قبل از انجام هر گونه آندوسکوپی، تمام داروهای مصرفی را به پزشک بگویید، به ویژه درباره داروهای ضدانعقاد، ممکن است پزشک ترجیح بدهد یک یا چند روز قبل از انجام آندوسکوپی، بعضی داروهای شما قطع شوند. برخی اوقات طی انجام آن، نمونههایی از بافتهای داخلی بدن برداشته میشود تا زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرند.
- اگر به اختلالات خونریزی دهنده مبتلا هستید، حتما این موضوع را به اطلاع پزشک آندوسکوپی برسانید تا اقدامات لازم را برای مقابله با خطرات احتمالی مهیا کند.
- همراه داشتن تمامی مدارک پزشکی در روز آندوسکوپی
- روز انجام آندوسکوپی، به تنهایی به بیمارستان یا محل انجام آن مراجعه نکنید و حتما کسی را با خود همراه داشته باشید.
- نگران درد و ناراحتی نباشید. پزشکان برای تخفیف درد و ناراحتی بیماران، معمولا از داروهای مسکن، مخدر یا خوابآور به میزان لازم استفاده میکنند تا انجام این اقدامات برای بیمار قابل تحمل باشد.
- مراجعه ناشتا به مراکز آندوسکوپی در صورت لزوم
- پیگیری نتیجه نمونه برداری توسط بیمار در صورت لزوم
- گاهی لازم است بیمار ساعاتی پس از انجام آندوسکوپی در بیمارستان تحت نظر باشد.
- بعد از انجام آندوسکوپی اگر دچار هر مشکلی نظیر خونریزی، درد بیش از حد، تهوع و استفراغ یا تب شدید، هر چه سریعتر مساله را با پزشک خود در میان بگذارید.
شیوه انجام آندوسکوپی معده
انجام آندوسکوپی فقط به چند دقیقه وقت نیاز دارد. از آنجایی که لازم است در هنگام آندوسکوپی، معده شما خالی باشد، اگر قرار است آندوسکوپی در صبح انجام شود، شما باید بعد از خوردن شام، دیگر هیچ چیزی تا هنگام آندوسکوپی نخورید و به صورت ناشتا باشید. اگر هم قرار است آندوسکوپی در بعدازظهر انجام شود، شما باید بعد از اینکه یک صبحانه سبک میل نمودید، دیگر هیچ چیزی تا هنگام آندوسکوپی نخورید.
در هنگام داخل کردن نوک آندوسکوپ به سمت گلو، ممکن است شما یکی دوبار آروغ بزنید که این یک واکنش طبیعی می باشد برای انجام آندوسکوپی، شما باید راحت بوده و بر روی سمت چپ خود دراز بکشید.به گلوی شما یک اسپری بیحس کننده زده می شود تا چیزی احساس نکنید.
همچنین یک قطعه کوچک محافظ در بین دندان های شما قرار داده می شود. این کار باعث میشود که دندان های شما آسیبی نبیند و نیز دندان های شما هم به آندوسکوپ صدمه نزنند. وقتی که شما آماده بودید، پزشک، سر آندوسکوپ را روی زبان شما قرار داده و آن را به سمت گلو میبرد و از شما میخواهد که آن را قورت دهید، با این کار، مری باز شده و آندوسکوپ داخل آن می شود و سپس به سمت پایین و معده میرود.
در طی این مدت، یک پرستار دائما مراقب شما خواهد بود و با یک ساکشن، بزاق شما را که در دهانتان جمع می شود، بیرون میکشد (مانند وسیلهای که در دندانپزشکی وجود دارد). وقتی که سر آندوسکوپ وارد معده شد، از طریق یک لوله که در آندوسکوپ قرار دارد، معده باد می شود تا مشاهده داخل آن بهتر انجام شود.
در صورت مشاهده موارد مشکوک، پزشک ممکن است اقدام به نمونهبرداری از بافت معده (بیوپسی) نماید که این کار، کاملا بدون درد میباشد.وقتی که کار پزشک تمام شد، آندوسکوپ به بیرون کشیده می شود.
آیا آندوسکوپی درد دارد؟
وارد شدن آندوسکوپ به گلو می تواند ناراحتی هایی را ایجاد کند. به همین دلیل از شما می خواهند یکی از دو نوع بی هوشی را در اندوسکوپی انتخاب کنید. ممکن است بعضی از افراد احساس کنند که بدون بی هوشی در اندوسکوپی نمی توانند عمل آندوسکوپی انجام دهند اما بعضی ترجیح می دهند هوشیار باشند و مراحل کار را کنترل کنند. دو نوع بی هوشی در اندوسکوپی عبارتند از:
۱- استفاده از اسپری برای بی حس کردن گلو
۲– استفاده از یک ماده خواب آور
انتخاب هر کدام از این روش های بی هوشی در اندوسکوپی بستگی به ذهنیت و احساس شما از آندوسکوپی دارد. هر دو روش مزایا و معایبی دارند و انتخاب نهایی بر عهده فرد می باشد.
- اسپری بی حس کننده برای اندوسکوپی
اسپری بی حس کننده ساده ترین راه برای اندوسکوپی با بیهوشی است. قبل از وارد نمودن آندوسکوپ، متخصص و یا دستیار او محلول بی حس کننده را به گلو اسپری می کنند و باعث بی حسی آن می شوند. از محاسن این روش این است که فرد هوشیار است و می تواند عمل آندوسکوپی را دنبال کرده و آن را کنترل کند. همچنین از آنجا که بیمار خواب آلود نیست بلافاصله می تواند در مورد آندوسکوپی گفتگو کند و خودش به خانه برود و یا به سر کار برگردد.
از معایب این روش این است که چون فرد هوشیار است ممکن است مضطرب باشد و نتواند لوله آندوسکوپ را ببلعد و بنابراین آزمایش کامل انجام نشود. اسپری گلو تا ۳۰ دقیقه پس از استفاده، بلع را تحت تأثیر قرار می دهد و به فرد توصیه می شود تا زمانیکه وضعیت او به حال عادی برنگشت چیزی نخورد و ننوشد چرا که ممکن است باعث رفتن غذا یا ماده نوشیدنی به ریه شود.
- استفاده از یک ماده خواب آور در اندوسکوپی با بیهوشی
بی هوشی در اندوسکوپی کمی وقت گیر بوده و نیاز دارد که متخصص اندوسکوپی قبل از تزریق ماده خواب آور سوزنی را در بازو و یا پشت دست فرد فرو کند. این عمل بر خلاف بی هوشی عمومی باعث بی هوشی کامل نمی شود اما باعث می شود فرد احساس شل بودن و آرامش کند. در این حالت فرد می شنود و در صورتی که از او بخواهند چیزی را قورت دهد قادر به این کار خواهد بود.
از مزایای بی هوشی در اندوسکوپی این است که در صورت وجود اضطراب در فرد، عمل آسانتر می شود و پس از آندوسکوپی شخص چیزی را به یاد نمی آورد. از معایب بی هوشی در اندوسکوپی هم این است که تا مدتی پس از آندوسکوپی فرد هوشیاری کامل خود را به دست نمی آورد.
بنابراین شخص را باید به منزل ببرند و سرکار نیز نمی تواند برود. در حقیقت بهتر است حتی اگر قصد دارید از اسپری گلو برای بی حسی استفاده کنید، شخصی را به همراه خود ببرید. از معایب دیگر روش آرام بخشی این است که فرد تا مدتی نمی تواند نتایج را بگیرد چرا که خواب آلودگی بر روی حافظه اش اثر می گذارد. خود آندوسکوپی با تنفس تداخلی ندارد اما استفاده از ماده خواب آور در بی هوشی در اندوسکوپی می تواند تنفس را مختل کند و بنابراین مناسب افراد مبتلا به بیماری های قلبی و تنفسی نیست.
عوارض آندوسکوپی
آندوسکوپی معمولاً ایمن است و احتمال بروز عوارض جدی پس از انجام آن پایین است. عفونت بخش معاینه شده در این روش و خونریزی بیش از حد از عوارض احتمالی به شمار میآیند. آندوسکوپی در اکثر موارد دردناک نیست و اکثر بیماران تقریباً مانند زمانی که دچار سوءهاضمه میشوند یا گلویشان درد میکند، تنها اندکی احساس ناراحتی میکنند. تنها مورد استثناء جراحی سوراخ کلید، مانند لاپاروسکوپی یا آرتروسکوپی، است که ممکن است آندوسکوپی با درد باشد که با بیهوشی عمومی انجام میشود و بیمار کاملاً بیهوش است و متوجه چیزی نمیشود.
لازم است بیمار نگرانیها و دغدغههای خود را پیش از انجام آندوسکوپی با کارکنان بیمارستان یا درمانگاه در میان بگذارد؛ تا در صورت لزوم به وی آرامبخش داده شود و در نتیجه حین انجام عمل احساس راحتی بیشتری داشته باشد. این روش کاربردهای متفاوتی دارد از جمله، آندوسکوپی معده، روده، کیسه صفرا،اثنی عشر، مری و… . در بعضی از انواع آن نیاز به پاکسازی معده و روده است که پزشک از بیمار می خواهد، چند ساعت قبل از عمل چیزی نخورد یا نیاشامد. آندوسکوپی در کودکان نیز می تواند انجام شود. هزینه این روش بستگی به ناحیه که عمل انجام می شود، پزشک و بیمارستان شما دارد.
کاربردهای اندوسکوپی معده و دستگاه گوارش
اندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش برای تشخیص و گاهی درمان بیماریهای قسمت بالایی دستگاه گوارش مانند مری، معده و ابتدای روده کوچک (اثنی عشر) استفاده میشود.
پزشک برای رسیدن به اهداف زیر اندوسکوپی تجویز میکند:
- بررسی علائم: اندوسکوپی به پزشک کمک میکند تا به علت ایجاد علائمی همچون حالت تهوع و استفراغ، درد شکم، مشکل بلع و خونریزیهای گوارشی پی ببرد.
- تشخیص بیماری: پزشک از اندوسکوپی برای نمونه برداری از بافت و آزمایش نمونهی برداشته شده به منظور یافتن بیماریهای احتمالی مانند کم خونی، خونریزی، التهاب، اسهال یا سرطان دستگاه گوارش استفاده میکند.
- درمان: پزشک میتواند توسط اندوسکوپ، ابزارهای ویژهای را برای درمان بیماریهای دستگاه گوارش به داخل دستگاه گوارش بفرستد. مثلا میتواند رگی که خونریزی کرده را سوزانده و خونریزی را متوقف کند، مری باریک را گشاد کند، پولیپ را قطع کرده یا اشیاء خارجی را بیرون آورد.
گاهی همراه با اندوسکوپی، روشهای دیگری مانند سونوگرافی نیز استفاده میشود. یک ردیاب به اندوسکوپ متصل میشود تا تصاویری از دیواره مری یا معده تهیه کند. همچنین سونوگرافی اندوسکوپیک به پزشک کمک میکند که تصاویری از اعضای غیر قابل دسترس، مانند پانکراس یا لوزالمعده، تهیه کند. اندوسکوپهای جدید دارای دوربینهایی با کیفیت بالا هستند تا تصاویر واضحی تهیه کنند. بسیاری از اندوسکوپها امکان تصویربرداری باند باریک را نیز دارند. در تصویربرداری باند باریک، از یک نور مخصوص برای تشخیص بهتر شرایط قبل از سرطان، مانند مری بارت، استفاده میشود.
آمادگی قبل از اندوسکوپی
پزشک دستورالعملهایی به بیمار میدهد تا بیمار برای اندوسکوپی آماده شود. در برخی موارد پزشک از بیمار میخواهد موارد زیر را انجام دهد:
- قبل از اندوسکوپی چیزی نخورد. بیمار باید ۴ تا ۸ ساعت چیزی نخورد و نیاشامد تا معدهاش برای اندوسکوپی خالی باشد.
- مصرف برخی داروها را قطع کند. بیمار باید مصرف داروهای رقیق کننده را روزهای قبل از اندوسکوپی قطع کند. مصرف رقیق کنندههای خون و انجام فرآیندهای درمانی یا نمونه برداری در حین اندوسکوپی، خطر خونریزی را افزایش دهند. اگر بیمار، بیماری مزمنی مانند دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا داشته باشد، پزشک دستورالعملهای خاصی درمورد نحوه مصرف داروها به بیمار میدهد.
قبل از اندوسکوپی پزشک را از داروها و مکملهای غذایی خود آگاه سازید.
بعد از آندوسکوپی چه بخوریم؟
تا سه روز بعد از اندوسکوپی فقط از آب سیزیجات مختلف که بصورت تازه و در خانه تهیه کرده اید استفاده کنید .آب کرفس، هویج ،جعفری با مقدار کمی آب لیموی تازه فشرده شده توصیه می شود.
علاو براین میتوانید از آب سیب و کرفس ،خیار و کاهو و هویج و کرفس ،اسفناج ارگانیک به همراه کرفس و هویج و یا مخلوط هایی از اینگونه استفاده کنید.
پس از روز سوم میوه ها را به رژیم خود اضافه کنید مصرف هر نوع میوه ای که مورد علاقه تان هست تا حدی که احساس سیری کنید. سیب، موز، انبه ،خرمالو، انواع مرکبات و امثال اینها. پس از سه روز دیگر(مجموعا شش روز) که از آب سبزی ها به همراه میوه ها استفاده کردید میتوانید سبزی های مختلف مثل سالاد را به غدای خود اضافه کنید.
سپس آهسته آهسته مواد دیگر گیاهی را که جزو رژیم غذایی روزمره ی شما هستند را به غذای خود اضافه کنید. فراموش نکنید که در این دوران پاکسازی هر روز آب فراوان که در آن دو تا سه قطره آب لیموی تازه فشرده باشید استفاده کنید. اگر تمایل به مصرف آبجوش دارید بهترین چای برای شما چای لیمو است. یک قاچ لیموی ترش تازه و ارگانیک را در آبجوش بیندازید و میل کنید.
این رژیم غذایی بهترین رژیم برای پاکسازی بدن از سموم دارویی است که به کبد شما فرصت تجزیه ودفع سموم از بدن را می دهد. اگر تمایل دارید این رژیم را به جای هفت روز می توانید تا یکماه هم ادامه بدهید. آنوقت بدنتان میتواند مقداری از سموم قدیمی را هم پاکسازی کند.فراموش نکنید هرچه میزان سبزیجات سبز کلروفیل دار بصورت خام چه بشکل افشره و چه بشکل کامل آن در رژیم غذایی روزمره ی شما بیشتر باشد بدنتان بیشتر و بهتر میتواند به عمل پاکسازی ادامه بدهد.