دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
تحقیق مختصر درباره گسل و انواع آن
گسل چیست؟
گسل یا گسله (Fault) به شکستگی‌هایی اطلاق می‌شود که سنگ‌های دو طرف صفحهٔ شکستگی نسبت به یکدیگر حرکت کرده باشند. این جابه‌جایی می‌تواند از چند میلی‌متر تا صدها متر باشد. انرژی آزادشده به هنگام حرکت سریع گسل‌های فعال، عامل وقوع اغلب زمین‌لرزه‌ها است.
گسل‌های بزرگ در پوسته زمین نتیجه حرکت برشی زمین هستند و زمین‌لرزه‌ها نیز نتیجه نیروی رهاشده در حین لغزش سریع لبه‌های یک گسل به هم است. بزرگ‌ترین نمونه‌های گسل، مرزهای میان ورقه‌های زمین‌ساختی کره زمین است. از آنجا که یک گسل معمولاً از یک شیار مستقیم و مرتب تشکیل نشده و ناحیه‌ای از تغییر شکل‌های پیچیده زمین را در بر می‌گیرد معمولاً بجای گسل از «منطقه گسلی» صحبت می‌کنند. بزرگ‌ترین گسل ایران گسل زاگرس می‌باشد.
معنی گسل : (گُ سَ) (اِ.) شکست در بخشی از پوستة جامد زمین که باعث جابه جایی چینه ها می شود.
گسلها يا گسله ها (Faults)
تعريف: گسلها، شکستگي هايي همراه با تغيير مکان نسبي هستند که به موازات سطح گسل انجام گرفته اند. بعضي از گسلها فقط چند سانتي متر طول دارند، در صورتيکه گسلهايي هم با صدها کيلومتر طول ديده مي شوند. گسلها را بر حسب طول (طول شکستگي) به سه رده مزوسکوپي، مگاسکوپي (Megascopic) و ناحيه اي (Regional) يا قاره اي (Continental) تقسيم مي نمايند.
مشخصات گسلها
براي شناسايي و تشخيص گسلها در صحرا و در روي عکس هاي هوايي روشهاي متعددي وجود دارد. نشانه هاي شناسايي گسلها را مي توان به دو گروه نشانه هاي خارجي و نشانه هاي داخلي تقسيم نمود.
۱- نشانه هاي خارجي تشخيص گسلها – عملکرد گسلها بر روي زمين باعث جابجايي، قطع، تکرار لايه ها و يا ساختهاي ديگر زمين شناسي مي شود. نشانه هايي که در اين گروه جاي مي گيرند، شامل موارد زير است:
– خطواره ها ( انتظامهاي خطي)
– پرتگاه
– جابجايي
– قطع شدگي
– رودهاي جوان شده
– آبگيرهاي فرونشيني
– تغيير ناگهاني رخساره هاي رسوبي
– فرازمين و فروزمين
– کشيدگي طبقات
– لرزه خيزي
۲- نشانه هاي داخلي تشخيص گسلها – نشانه هايي که مربوط به سطح گسل مي باشد، در اين گروه جاي دارند و شامل موارد زير است:
– آينه گسل (Slikenside)
– برشي شدن (Brecciation)
– سطح ايستابي
– سيليسي شدن (Silicification)
– گوژ (Gouge)
– هوازدگي و تجزيه
– ميلونيت شيلي (Mylonite)
و تشکيل کانيها.
انواع گسل
شامل سه طبقه بندی است:
طبقه‌بندی بر اساس شیب سطح گسل
- گسل‌های پرشیب (High)
- گسل چینه‌ای (Bedding Fault) (طبقه‌ای)
- گسل مطابق و نامطابق
طبقه‌بندی بر اساس وضعیت گسل نسبت به طبقات اطراف
- گسل امتدادلغز (Strike Slip Fault) مانند هیمالیا
- گسل مورب‌لغز (Oblique Slip Fault)
- گسل طولی (Longitudinal Fault)
- گسل عرضی (Transvers Fault)
- گسل شیب‌لغز (Dip Slip Fault)
- گسل چرخشی (Pivotal Fault) یا محوری
طبقه‌بندی گسلها بر اساس طرح آنها
در این روش گسلها را بر مبنای وضعیت آنها نسبت به یکدیگر طبقه‌بندی می‌کنند. در این تقسیم‌بندی:
- گسل‌های موازی (Parallel Fault)
- گسل‌های محیطی (Peripheral Fault)
- گسل‌های پَرمانند (Feather Fault)
- گسل‌های پوششی (En Echelon Fault) (پله‌ای)
- گسل‌های شعاعی (Radial Fault)
گسل هاي مهم ايران
ايران با توجه به وضع و موقعيت خاص خود در نوار کوهزايي هاي آلپي و فشردگي هايي که از جنوب غرب برآن وارد مي آيد، از ديرباز يکي از مناطق پرتحاک و در عين حال پرزلزله جهان به شمار مي رود. تعداد شکستگي ها در آن زياد و جهت حرکت آنها نيز بسيار متفاوت است. به طور کلي در نقشه تکتونيک ايران سه امتداد اصلي قابل تشخيص است:
۱- جهت شمال غرب – جنوب شرق، که با امتدادهاي زاگرس، زون اسفندقه – مريوان، منطقه آتشفشاني بزمان، تبريز، البرز غربي و شمال شرق ايران يا بخش شرقي کپه داغ و بينالود تطبيق مي کند.
۲-جهت شمال شرق – جنوب غرب که با امتداد البرز شرقي، گودال کوير بزرگ يا بخش غربي گسل کوير – درونه يکي است.
۳- امتداد شمالي – جنوبي، يعني امتداد ايران شرقي يا < خط عمان > که با جهت يافتگي لوت و تمام مناطق که در شرق گسل ناي بند و شمال بزمان قرار مي گيرند، مشخص است.
ايران از نظر ساختماني – رسوبي به زون هايي تقسيم مي شود که اکثر به وسيله گسل هاي اصلي يا روراندگي هاي مهم از هم جدا مي شوند. فعاليت اين گسلها در جهت قائم يا افقي، در ضخامت و نوع رسوبات زون هاي مختلف، نحوه تغيير شکل بعدي و روند ساختماني آن ها نقش مهمي به عهده داشته است که در اين مورد امتداد و ميزان نيروهاي موثر در تغيير شکل در تغيير شکل را هم بايد در نظر داشت.
بيشتر گسل هاي مهم ايران داراي جابجايي نسبی افقی و از نوع راست گرد و گسل هاي فعال کنوني داراي حرکت چپ گرد هستند. به علاوه يک گسل درگذر تکاملی فعاليت خود، ممکن است گاهي راست گرد و گاهی چپ گرد، يا اينکه زماني هم هيچگونه حرکتی را موجب نشده باشد.
پیشنهادی: با لایه های زمین آشنا شوید!منبع:ngdir.ir
