معنی سفسطه و مغلطه چیست؟ مختصر در مورد آن

همه چیز در مورد معنی سفسطه و مغلطه

معنی سفسطه و مغلطه چیست؟

در فرهنگ فارسی عمید سفسطه این‌گونه معنی شده است: «استدلال و قیاس باطل و مغالطه برای دگرگون نشان دادن حقایق؛ انکار حسیات و بدیهیات».

در اصطلاح ادعای اشتباه و باطلی که در گمان انسان درست به نظر می‌آید، اما وقتی درست و منطقی بررسی شود، باطل بودن آن نمایان می‌شود را سفسطه و مغلطه می‌گویند.

کسی که می‌خواهد دیگران به مطلب نادرستی اعتقاد پیدا کنند و قصد گمراه کردن دیگران را داشته باشد از سفسطه و مغلطه استفاده می‌کند.

سفسطه از واژه یونانی سوفوس (Sophos) به معنای دانایی و خرد گرفته شده است. یونانیان قدیم برای حل دعاوی خود به افرادی که در مسائل فلسفی و استدلالی تبحر داشتند مراجعه می‌کردند و این افراد با استدلال‌های خود سعی می‌کردند ادعای ایشان را بر حق نشان دهند.

سوفسطایی‌ها در یونان کسانی بودند که به شاگردان خود علم مناظره با استدلال‌های منطقی و درست را آموزش می‌دادند، کم‌کم برای تربیت شاگردانی که قدرت شکست دادن دیگران را با هر روشی داشته باشند به استدلال‌های دروغین روی آوردند و سفسطه به معنای امروزی شکل گرفت.

انواع سفسطه

سفسطه انواع مختلفی دارد. در زیر به چند نمونه از آن اشاره می‌شود:

– سفسطه نیت‌سازی: قسمتی از کلام را برمی‌دارند و بدون توجه به قبل و بعد از کلام و به دلخواه خود معنی می‌کنند و از آن برای اثبات مقصود خود استفاده می‌کنند.

– سفسطه علت جعلی: مطلبی که علت نیست یا قسمت کوچکی از علت اصلی است را به عنوان علت اصلی بیان می‌کنند و برای اثبات حرف خود از آن استفاده می‌کنند.

– سفسطه توسل به محبوبیت یا اکثریت: حرف آنها این است که چون عده زیادی مطلبی را دوست دارند یا عده زیادی در مورد یک مسأله اتفاق نظر دارند، پس مطلب درستی است، در حالی که درست نیست.

– سفسطه پهلوان‌پنبه سازی: طرف مقابل را بسیار حقیر و ضعیف و احمق نشان می‌دهند تا دیگران حرف او را نپذیرند و حرف خودشان درست جلوه کند.

– سفسطه سیاه و سفید: دو گزینه را مطرح می‌کنند اما یکی را آنقدر بد جلوه می‌دهند که طرف مقابل چاره‌ای جز انتخاب گزینه مورد نظر آنها نداشته باشد.

– سفسطه شیب لغزنده: از بزرگنمایی استفاده می‌کنند و مطلب را آنقدر بد جلوه می‌دهند تا حرف خودشان مورد پذیرش قرار گیرد.

– سفسطه مطلق‌گویی یا تعمیم ناروا: مثلاً می‌گویند عده زیادی در اثر سقوط هواپیما کشته می‌شوند، پس نباید هواپیما ساخت.

– سفسطه انکار مقدمه: موضوعی بدیهی و روشن را انکار می‌کنند و در صدد درست نشان دادن ادعای خودشان هستند.

– سفسطه استفاده از جملات دوپهلو: با تغییر لحن و بازی با کلمات به گونه‌ای صحبت می‌کنند که از یک جمله، چند معنی به وجود آید و هر زمان که لازم داشته باشند جمله را به نفع خودشان تفسیر می‌کنند.

– سفسطه تخطئه یا تکذیب گوینده: به جای پرداختن به محتوای کلام، به تکذیب گوینده می‌پردازند و سعی می‌کنند از این راه حقانیت خودشان را ثابت کنند.

مطالب دانستنی بیشتری بخوانید