هپاتیت چیست؟ علایم، تشخیص و انواع آن

با هپاتیت و انواع آن آشنا شوید

هپاتیت چیست؟

هپاتیت (به انگلیسی: Hepatitis) به معنی التهاب در پارانشیم کبد است و به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که بعضی از آن‌ها قابل سرایت هستند و برخی مسری نیستند. از عواملی که ایجاد هپاتیت می‌کنند می‌توان به افراط در مصرف الکل، اثر برخی داروها، آلودگی به باکتری و هم‌چنین ویروس اشاره نمود. هپاتیت ویروسی منجر به عفونت کبدی می‌گردد. هپاتیت عمدتاً توسط یکی از ۶ ویروس هپاتیتی ( E,D,C,B,A یا G ) ایجاد میشود.

در ابتدا با وظایف کبد آشنا شوید:

• تولید صفرا، که برای هضم ضروری است

• فیلتر کردن سموم از بدن شما

• دفع بیلی روبین (محصول شکسته شدن گلبول های قرمز)، کلسترول، هورمون ها و داروها

• تجزیه کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها

• فعال شدن آنزیم ها، که پروتئین های تخصصی هستند که برای عملکرد بدن ضروری است

• ذخیره سازی گلیکوژن (شکلی از شکر)، مواد معدنی و ویتامین های A، D، E و k

• سنتز پروتئین های خون مانند آلبومین

• سنتز عوامل لخته سازی

با توجه به مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، حدود ۴،۴ میلیون آمریکایی در حال حاضر مبتلا به هپاتیت مزمن B و C هستند. بسیاری از مردم حتی نمی دانند که هپاتیت دارند. گزینه های درمان بسته به نوع هپاتیت متفاوت است. شما می توانید از برخی از انواع هپاتیت از طریق ایمن سازی و اقدامات احتیاطی در مورد شیوه زندگی جلوگیری کنید.

علل و عوامل به جود آورنده هپاتیت

بیماری هپاتیت اغلب اوقات توسط یک عفونت ویروسی کبد که از طریق مدفوعی – دهانی انتقالی می یابد، ایجاد میشود، مانند آب یا غذای آلوده و یا از طریق خون یا فراورده‌های خونی آلوده و از راه نوک سوزن‌های آلوده. هپاتیتی که درمان نشده است میتواند منجر به بیماری سیرزو کبد، آسیب‌دیدگی غیر قابل جبران کبدی و حتی سرطان کبد و مرگ شود.

علایم اولیه بیماری هپاتیت:

۷۰ درصد از موارد هپاتیت بدون زردی می باشند و در ۳۰ درصد موارد بیمار دچار زردی می شود. دوره نهفتگی بیماری هپاتیت از ۴ تا ۲۴ هفته متغیر است. علایم اولیه بیماری هپاتیت به صورت سیستمیك بوده و شامل موارد زیر است:

• بی اشتهایی، تهوع و استفراغ (معمولا علایم تهوع، استفراغ و بی اشتهایی همراه با تغییر در حس بویایی و چشایی همراه است)
• بیحالی، كوفتگی عضلانی و احساس خستگی مفرط
• سردرد
• درد مفاصل و دردهای مبهم در شکم
• تب (تب معمولا خفیف و حدود ۳۸ درجه می باشد.)
• سرفه و آبریزش که در موارد نادر اتفاق می افتد.

هنگامیکه علایم زردی در بیمار بروز میکند و ادرار پررنگ شده و مدفوع كم رنگ میگردد، علائم اولیه بیماری هپاتیت كاهش می یابد. در این مرحله ممكن است بیمار دچار كاهش وزن خفیف در حدود ۵/۲ تا ۵ کیلوگرم گردد. همچنین به علت بزرگی كبد، احتمال بروز درد در قسمت فوقانی و راست شكم وجود دارد. در ۱۰ تا ۲۰ درصد بیماران بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن و طحال رخ میدهد. به تدریج زردی بیمار كاهش یافته و علائم اولیه بیماری هپاتیت از بین می رود. دوره بعد از مرحله زردی متغیر بوده و در ۷۵ % از موارد مرحله حاد هپاتیت B در حدود ۳ تا ۴ ماه طول می كشد.

انواع هپاتیت

چند  نوع هپاتیت وجود دارد که هر کدام به دلایل متفاوتی رخ می دهند اما چیزی که در همه آنها مشترک است، عفونی و متورم شدن کبد است:

هپاتیت A

هپاتیت A معمولا با نوشیدن یا خوردن چیزی که به ویروس هپاتیت آلوده است، به وجود می آید. این نوع هپاتیت نسبت به انواع دیگر هپاتیت خطر کمتری دارد. و بیشتر مواقع خودش به مرور درمان می شود و کبد را دچار تورم طولانی مدت نخواهد کرد. با اینحال ۲۰ درصد افرادی که به این نوع هپاتیت مبتلا می شوند، مجبورند در بیمارستان بستری شوند.

هپاتیت آ، معمولاً از طریق تماس با مدفوع آلوده گسترش می یابد. تماس نزدیک با فرد آلوده (برای مثال تعویض کهنه یا تماس جنسی) باعث ابتلا به عفونت میشود حتی اگر فرد آلوده هیچ علائمی نداشته باشد. در واقع هپاتیت آ قبل از ظهور علائم، خیلی مسری است. خوردن غذای آلوده یا نوشیدن آب آلوده نیز باعث ابتلا خواهد شد. ویروس، روی دستها، در آب و در خاک میتواند زنده بماند. هپاتیت آ، در کشورهای در حال توسعه، شایع است.

علائم هپاتیت A

ویروس هپاتیت آ، یک ماه قبل از ظهور علائم، در بدن شما وجود دارد. علائم زیر میتوانند یکباره ظهور پیدا کنند:

• تهوع
• استفراغ
• یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشمها)
• تب پایین
• خستگی
• درد شکم علی الخصوص سمت راست
• ادرار تیره رنگ
• از دست دادن اشتها
• درد عضلانی

مهم است بدانید که بعضی از بیماران هیچ گاه علامتی از خود بروز نمیدهند. علائم در بچه های کوچکتر ممکن است خیلی خفیف باشد در حالی که در بچه های بزرگتر و جوانان، خیلی شدید باشد. مراجعه به پزشک و انجام تست خونی، وجود بیماری و یا عدم وجود آنرا مشخص خواهد کرد.

پیشگیری هپاتیت A

– تزریق واکسن که برای افراد بالای ۲سال ایمن میباشد و تا ۲۰ سال، ایجاد مصونیت میکند.

– شستشوی دستها با صابون و آب گرم قبل و بعد از آشپزی، بعد از توالت و تعویض کهنۀ بچه

– شستشوی صحیح میوه و سبزیجات قبل از مصرف و نیز پختن کامل گوشت و ماهی

– در صورت تماس با افراد مبتلا به هپاتیت آ، چنانچه قبلاً واکسن دریافت ننموده اید ویا قبلاً مبتلا نشده اید، بیدرنگ به پزشک مراجعه کنید.

درمان هپاتیت A

داروی مشخصی برای درمان هپاتیت آ وجود ندارد. استراحت کافی، رژیم غذایی متعادل و پرهیز از مصرف الکل و داروهایی مثل استامینوفن. برای مصرف هر داروی غیر نسخه ای دیگری در این شرایط، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

چنانچه آب بدن بیمار از دست رفته است، درد شدید دارد و یا مشکلات خونی پیدا کرده است، شاید لازم به بستری شدن کوتاه مدت باشد.

هپاتیت B

هپاتیت ب، توسط ویروس هپاتیت ب ایجاد میشود. این ویروس از طریق تماس جنسیِ محافظت نشده انتقال می یابد. تزریق وریدی داروها با استفاده از سرنگ آلودۀ فردِ مبتلا نیز باعث انتقال بیماری خواهد شد. پرسنل بهداشتی (مثل پرستاران، کادر آزمایشگاه ها و پزشکان) در صورت بریدگی ناگهانی توسط سرنگی که برای فرد آلوده استفاده شده است، خود نیز آلوده خواهند شد. این ویروس در حین زایمان از مادر آلوده به جنین انتقال می یابد. مسافرت به سرزمینی که هپاتیت ب در آنجا شایع است نیز به احتمال زیاد میتواند باعث ابتلا به بیماری شود.

علائم هپاتیت B

• از دست دادن اشتها
• تهوع
• استفراغ
• ضعف و خستگی
• درد شکم بخصوص اطراف ناحیه کبد
• تیره شدن ادرار
• یرقان
• درد مفاصل

علائم هپاتیت ب میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در صورت وجود علائم خفیف چه بسا حتی متوجه بیماری نشوید.

عوارض هپاتیت B مزمن

در بعضی افراد، هپاتیت مزمن میتواند تبدیل به سیروز کبدی شود. در این حالت سلولهای کبدی از بین میرود و با بافت آسیب دیده و چرب، جایگزین میشود. فعالیت قسمتهای آسیب دیده متوقف میشود و در نتیجه ضایعات بدن تصفیه نمیشوند. سیروز میتواند به نارسایی کبدی و حتی سرطان کبد، منجر شود.

هپاتیت ب میتواند زمینه را برای ابتلا به هپاتیت د (هپاتیت D ) مستعد کند. هپاتیت د، تنها در افرادی که هپاتیت ب دارند گسترش می یابد و میتواند علائم هپاتیت ب را بدتر کند. هپاتیت د از طریق تماس با خون آلوده یا بقیه مایعات بدن فردِ آلوده به این نوع هپاتیت، گسترش می یابد.

تشخیص هپاتیت B

تست خون به این منظور استفاده میشود. تست خونی عملکرد کبد و شرایط بیمار را در طول درمان مشخص خواهد کرد.

پزشک ممکن است کبد شما را با استفاده از اولتراسوند و یا اشعه ایکس مشاهده کند و چه بسا نیاز به نمونه برداری از کبد باشد.

درمان هپاتیت B مزمن

تعدادی دارو شامل اینترفرون و داروهای ضد ویروس برای درمان این بیماری وجود دارد که اغلب موفقیت آمیز است. داروهای اینترفرون بصورت چندبار در هفته ( interferon alpha-2b ) و یا یکبار در هفته
(peginterferon alpha-2a) تزریق میشوند.

درمان هپاتیت ب، بسته به شدت بیماری و پاسخ به درمان ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد.

هپاتیت C

هپاتیت ث، توسط ویروس هپاتیت ث ایجاد میشود. این هپاتیت معمولاً از طریق تماس با فرآورده های خونی آلوده صورت میگیرد. استفادۀ مشترک از سرنگ افرادی که آلوده به هپاتیت ث هستند نیز باعث انتقال بیماری خواهد شد. در بین کادر بهداشتی، بریدگی ناگهانی توسط سرنگِ استفاده شده برای بیماران مبتلا نیز میتواند سبب انتقال بیماری شود.

دریافت خون یا عضو پیوندی قبل از سال ۱۹۹۲میلادی نیز فرد دریافت کننده را جز افراد پرخطر محسوب خواهد کرد ) اصلاح تکنولوژی غربالگری خون در سال ۱۹۹۲ صورت گرفت). همچنین هپاتیت ث، از طریق سوزنهای استفاده شده برای خالکوبی قابل انتقال است. در موارد نادر، هپاتیت ث از مادر به جنین، از طریق تیغ ریش تراشی، مسواک و روابط جنسی قابل انتقال هست. خیلی مواقع، علت هپاتیت ث مشخص نمیشود.

هپاتیت ث انتقال نمی یابد مگر اینکه فرد، به نحوی با خون آلوده تماس داشته باشد. این بدان معنی است که ویروس ازطریق تماسهای اتفاقی مثل عطسه، سرفه، دست دادن، در آغوش گرفتن، بوسیدن، ظروف غذایی مشترک، شنا در استخر، توالتهای عمومی و تماس با دستگیره در قابل انتقال نیست.

خیلی از افراد در مواجهه اول با ویروس، احساس بیماری نمی کنند در عوض، ویروس در کبد آنها جایگزین میشود و باعث التهاب مزمن کبد میشود.
خیلی از افراد آلوده به ویروس هپاتیت ث، هیچ علامتی را برای سالها بروز نمیدهند. با این حال هپاتیت ث یک بیماری مزمن است و میتواند منجر به سیروز و سرطان کبد شود.

علائم هپاتیت C

در ابتدا، هپاتیت ث معمولاً هیچ علامتی ندارد. ممکن است علائم شبه آنفولانزا بروز کند شامل:

• خستگی خفیف
• درد عضلات و مفاصل
• تهوع
• فقدان اشتها
• حساسیت به لمس ار محیط اطراف کبد

با پیشرفت بیماری، هنوز ممکن است علامتی ظاهر نشود. چنانچه علامتی وجود داشته باشد شامل موارد زیر، ممکن است باشد:

• خستگی
• تهوع
• استفراغ
• فقدان اشتها
• یرقان
• تب پایین

برای جلوگیری از انتقال بیماری:

– عدم اهدای خون

– عدم استفادۀ مشترک از وسایلی همچون تیغ ریش تراشی، مسواک (هرچند امکان انتقال از این طرق بسیار کم است.)

– در صورت تمایل به بارداری، بهتر است با پزشک مشورت شود. هرچند ویروس براحتی از مادر به جنین قابل انتقال نیست ولی بهتر است احتیاطات لازم صورت گیرد.

درمان هپاتیت C

هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد ولی جالب توجه است که تعداد چشمگیری از بیماران (۴۵% الی۷۵%) بعد از مصرف دارو بمدت ۶ماه الی ۱سال، مشکلات بیشتری از بابت بیماری احساس نمیکنند. روش استاندارد درمان، شامل استفاده از peginterferon ( شامل alfa-2b peginterferon و alfa-2a peginterferon ) که به صورت هفته ای یکبار تزریق میشود و مکملهای ریباویرین است که به صورت ۲بار در روز میباشد. در بیماران جوان تری که شدت بیماری در آنها خفیف هست و ویروسهای کمتری در کبد آنها وجود دارد، پاسخ به درمان، بهتر است.

انتخاب اینکه درمان دارویی صورت گیرد یا نه، بستگی به نظر پزشک دارد. بعضی افراد مبتلا به هپاتیت ث، هیچ علامت بالینی تجربه نمیکنند و فقط التهاب خفیف در کبد خود دارند. در این حالت، پزشک بیمار را از نزدیک معاینه خواهد کرد و از وی، حداقل ۱بار در سال (و حداکثر ۳بار در سال) تست خون بعمل خواهد آمد. ممکن است پزشک فقط در صورتی شروع به درمان دارویی کند که ویروسهای هپاتیت ث به سطح مشخصی در بدن رسیده باشد و یا اینکه علائم بالینی در بیمار بروز نماید.

هدف از درمان، کاهش تعداد ویروس در خون است تا به سطحی برسد که بعد از ۲۴هفته درمان، قابل شناسایی نباشد. میزان ویروس در خون “بار ویروسی” نامیده میشود. بعد از اتمام درمان، پزشک نیاز به اندازه گیری بار ویروسی دارد تا وضعیت سلامت کبد را بسنجد. چه بسا لازم باشد بیمار چندین بار آین آزمایش را تکرار کند.

اگر در خون بیمار، تعداد ویروسها، بحدی کم باشد که با آزمایش قابل اندازه گیری نباشد و این وضعیت حداقل ۶ماه بعد از اتمام درمان ادامه یابد، گفته میشود که بیمار اصطلاحاً پاسخ ویرولوژیکی دائم ( SVR ) دارد. چنین بیماری، شانس خوبی دارد که بیماری کبد او درآینده وخیم تر نشود.

چنانچه درمان، بار ویروسی را کاهش ندهد و یا اینکه بیمار بعد از درمان، پاسخ ویرولوژیکی دائم نداشته باشد، ممکن است پزشک سایر گزینه های درمان را با بیمار مورد بررسی قرار دهد، بعنوان مثال اگر یک دوره درمان ، بار ویروسی به اندازه کافی پائین نیاورد، ممکن است پزشک یک دوره درمان دیگر را تجویز کند. حتی اگر درمان، بیمار را از یک بیماری فعال کبدی محافظت نکند، بار ویروسی را کاهش ندهد و التهاب مزمن کبدی را کنترل نکند، ولی باعث خواهد شد بیمار در طول زمان احساس بهتری داشته باشد.

هپاتیت D

این هپاتیت در افرادی که مبتلا به هپاتیت B هستند، رخ می دهد و وضعیت بیماری آنها را بدتر می کند. این هپاتیت هم از مادر به نوزاد و هم از راه ارتباط جنسی منتقل می شود. این ویروس که با نام اختصاری HDV شناخته میشود، تنها در افرادی که به هپاتیت نوع B مبتلا هستند مشاهده میشود. ترکیب این دو نوع هپاتیت میتواند بیماری بسیار جدی و خطرناکی ایجاد کند که درمان آن بسیار دشوار خواهد بود. خوشبختانه با پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B بوسیله ی واکسیناسیون، میتوان از ابتلا به هپاتیت D نیز پیشگیری کرد.

داروهای ضد ویروسی برای درمان هپاتیت D تا این زمان وجود ندارد. براساس یک تحقیق در سال ۲۰۱۳، یک دارو به نام آلفا اینترفرون می تواند برای درمان هپاتیت D استفاده شود، اما بهبودی تنها در حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد افراد نشان می دهد. هپاتیت D را می توان از طریق واکسیناسیون هپاتیت B جلوگیری کرد، زیرا وجود عفونت هپاتیت B برای توسعه هپاتیت D ضروری است

هپاتیت E

این نوع هپاتیت بیشتر در آسیا، مکزیک، هند و آفریقا رخ می دهد و مانند هپاتیت A با خوردن و نوشیدن مواد غذایی آلوده به ویروس به وجود می آید. HEV همانند هپاتیت نوع A از طریق آب و مواد غذایی آلوده منتقل میشود. هپاتیت E عمده ترین نوع هپاتیت در کشورهای توسعه یافته است و هر روز نیز به گسترش آن اضافه میشود. برای ویروس هپاتیت E واکسن طراحی و ساخته شده است ولی به طور عمومی منتشر نشده و در اختیار عموم قرار نگرفته است.

در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای درمان هپاتیت E وجود ندارد. از آنجا که این نوع عفونت اغلب حاد است، به طور معمول خود به خود رفع می شود. برای افراد مبتلا به این نوع عفونت استراحت کافی، مایعات زیاد، مواد مغذی کافی توصیه می شود و این افراد باید از الکل نیز جلوگیری کنند. با این حال، زنان باردار که می توانند این نوع هپاتیت را توسعه دهند، به نظارت دقیق و مراقبت نیاز دارند.

هپاتیت G

بررسی هایی نشان داده است که این نوع عفونت از طریق انتقال خون و تزریق منتقل می شود. این نوع هپاتیت نسبتا ملایم است و معمولا میان افرادی که دریافت کننده خون هستند، دیده می شود. گاهی اوقات این نوع هپاتیت به همراه هپاتیت C در فرد مبتلا مشاهده می شود.