همه چیز درباره عنصر مس (Cu)
مس، (به لاتین: cuprum) با علامت اختصاری Cu و عدد اتمی ۲۹ ، عنصری از جدول تناوبی در دسته فلزات واسطه است که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
مس چیست؟
مس فلزی با ویژگیهای شکلپذیری و رسانایی گرمایی و الکتریکی بالا است. مس خالص، نرم و چکش خوار است بخشی از آن که در برابر هوای آزاد قرار دارد به رنگ قرمز مایل به نارنجی است. هزاران سال است که از مس و آلیاژهایش استفاده میشود. در دوران روم باستان، از معدنهای مس در قبرس بهرهبرداری میشد ریشهٔ نام لاتین مس از واژهٔ сyprium به معنی فلز قبرس (metal of Cyprus) گرفته شدهاست که بعدها کوتاه شده و به شکل cuprum درآمدهاست.
ترکیبهای مس معمولاً به شکل نمکهای مس (II) دیده میشوند، رنگ آبی یا سبز کانیهایی مانند آزوریت و فیروزه که از گذشته به عنوان گوهر دانسته میشدند ناشی از همین فلز است. از مس در معماری ساختمانی و هنرهای تزئینی هم بهره برده میشود.
مس یک مادهٔ معدنی ضروری برای اندامهای زنده است چون سهمی کلیدی در ساخت آنزیم تنفسی سیتوکروم اکسیداز سی دارد. خون نرمتنان و سختپوستان از مادهای به نام هموسیانین ساخته شدهاست. مادهٔ اصلی هموسیانین، مس است درحالی که خون ماهیها و مهرهداران دارای هموگلوبین است و مادهٔ اصلی سازندهٔ آن، آهن میباشد. اندامهای اصلی بدن انسان که در آن مس یافت میشود عبارتند از: کبد، ماهیچه و استخوانها.
شناسنامه مس
عدد اتمی: ۲۹
جرم اتمی:۶۳.۵۴۶
نقطه ذوب : C°۱۰۸۴
نقطه جوش : C°۲۵۶۷
شعاع اتمی : Å ۱.۵۷
ظرفیت: ۲و۱
رنگ: سبز – آبی
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: ۱۱
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 7.726
شکل الکترونی: ۲ ۱s22s2p63s23 p63d 94s
شعاع یونی : Å ۰.۷۳
الکترونگاتیوی:۱.۹
حالت اکسیداسیون:۲و۱
دانسیته: ۸.۹۶
گرمای فروپاشی : Kj/mol 13.05
گرمای تبخیر : Kj/mol 300.3
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.0000000168
گرمای ویژه: J/g Ko 0.38
دوره تناوبی:۴
تاریخچه مس
«در حدود پنج هزار سال پیش از میلاد مردم غارنشین فلات ایران بر اثر تغییراتی که از لحاظ آب و هوا و تشکیل مزارع و چمنزارها به وجود آمد به دشتها روی آوردند و زندگی تازهای را آغاز کردند و در تمدن آنها نسبت به دورانهای پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد.
مردمی که در فلات ایران زندگی میکردند گه گاه به سفالگری و ساختن اشیاء با گل میپرداختند و با پختن آنها از آنها آثاری زیبا پدیدمیآوردند. آنها در برخی اوقات مشاهده میکردند که بعضی از ظروف سفالینشان در اثر ضربه نمیشکند و همینطور در برخی اوقات از ظروفی که در آتش مینهادند مادهای خارج میشد که پس از سرد شدن سخت میگشت.
آنها نام این ماده را مس گذاشتند و در ساخت ظروف و ابزار کشاورزی و جنگ از آن استفادههای بسیار کردند. در پایان عهد حجر پسین مردم این منطقه آلات و ابزار خود را با مس میساختند و کمکم اینگونه ادوات جای ابزار سنگی را که تا آن زمان متداول بود گرفت .
در هزاره چهارم پیش از میلاد مردم دشتنشین فلات ایران در کار زندگی پیشرفت بیشتری کردند با آنکه سنگ در ساختن آلات و ادوات در این عهد به کار میرفت فلز نیز بیش از دوره پیش وارد صنعت گردید، مس را با چکش صاف میکردند، اما طرز ذوب کردن فلزات را نمیدانستند و با مس سنجاق و ظروف ظریف میساختند.
در این دوره ذوب مس نیز متداول شد و آلات و ادوات را به شیوه ریختهگری ساختند. در سکونتگاههای دوره مزبور چاقوها و دشنههایی با تیغه مسین به دست آمدهاست. همچنین در حفاریهای سیلک کاشان مقداری آئینه مسی جهت آرایش به دست آمدهاست. از ویژگیهای این دوره وجود گوشوارههایی از طلا و لاجورد است.»
عنصر مس برای تعدادی از تمدنهای قدیمی ثبت شده، شناخته شده بود و تاریخ استفاده از آن حد اقل به ۱۰٬۰۰۰ سال پیش میرسد. یک آویزه مسی، متعلق به ۸۷۰۰ سال قبل از میلاد در شمال عراق کنونی پیدا شد. نشانههایی مبنی بر ذوب و خالص کردن مس از اکسیدهای آن مانند مالاکیت و آزوریت تا سال ۵۰۰۰ قبل از میلاد وجود دارد. در عوض اولین نشانههای استفاده از طلا تقریباً به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد بر میگردد.
مصنوعات مسی و برنزی که از شهرهای سومری و مصنوعات مصری که از مس و آلیاژ آن با قلع یافت شده تقریباً متعلق به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد هستند. در یکی از اهرام یک سامانه لولهکشی با مس پیدا شده که مربوط به۵۰۰۰ سال پیش است.
مصریان دریافتند افزودن مقدار کمی قلع، قالبگیری مس را آسانتر میکند بنابراین آلیاژهای برنزی که در مصر کشف میشوند تقریباً قدمتی همانند مس دارند. استفاده از مس در چین باستان حداقل به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مربوط بوده و تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد در این کشور برنز مرغوب ساخته میشدهاست.
در نظر داشته باشید چون مس به راحتی برای استفاده و کاربرد مجدد ذوب میشود، دوران ذکر شده تحت تأثیر جنگها و کشورگشاییها قرار میگیرد. در اروپا مرد یخی ، مردی که به دقت نگهداری میشود و متعلق به ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد بوده و در شمال کشور ایتالیا نزدیک مرز اتریش یافت شدهاست، تبری با نوک مسی در دست دارد که درجه خلوص فلز آن ۹۹٫۷٪ میباشد. مقدار زیاد آرسنیک موجود در موهای او نشان دهنده سرو و کار او با پالایش مس میباشد.
استفاده ار برنز در مرحلهای از تمدن به قدری فراگیر بود که آن مرحله را عصر برنز مینامند. برنج برای یونانیان شناخته شده بود اما اولین بار به صورت گسترده توسط رومیان بکار رفت. به خاطر زیبایی درخشانش- بطوریکه در باستان برای ساخت آئینه از آن استفاده میشد -و نیز به دلیل ارتباط آن با قبرس که مربوط به الهه بود، در اسطورهشناسی و کیمیاگری فلز مس با ایزدبانوهای آفرودیت و ونوس پیوند دارد. در کیمیاگری علامتی را که برای مس در نظر گرفته بودند، علامت سیاره ناهید (زهره) نیز بود.
ویژگی های عنصر مس
عنصر مس فلز نسبتا” قرمز رنگی است که از خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی برخوردار می باشد.( در بین فلزات خالص ، تنها خاصیت هدایت الکتریکی نقره در حرارت اطاق از مس بیشتر است) چون قدمت مصنوعات مسی کشف شده به سال ۸۷۰۰ قبل از میلاد برمی گردد، احتمالا” این فلز قدیمی ترین فلز مورد استفاده انسان می باشد.مس علاوه بر اینکه در سنگهای معدنی گوناگون وجود دارد ، به حالت فلزی نیز یافت می شود.( مثلا” مس خالص در بعضی مناطق).
بیشینهٔ چگالی جریان مجاز برای مس در هوای آزاد، نزدیک به ۳٫۱×۱۰۶ A/m2 در سطح مقطع آن است. اگر جریان از این مقدار بیشتر شود، مس انرژی گرمایی بیش از اندازهای را پدیدمیآورد. مانند دیگر فلزها اگر مس در برابر فلزی دیگر قرار گیرد خوردگی گالوانیک روی میدهد.
♦ خاصیت سطح ضد میکروبی مس و آلیاژهای آن
ظهور مقاومت میکروبها در برابر آنتیبیوتیکها جان میلیونها انسان را تهدید میکند. پس از آزمایشهای کلینیکی و آزمایشگاهی بسیار در کشورهای مختلف جهان، ثابت شد که بسیاری از میکروارگانیسمهای مقاوم به آنتیبیوتیک، روی سطوح مسی کشته میشوند.
در سال ۲۰۰۸ سطح مس به عنوان اولین ماده جامد ضد میکروبی؛ قارچ کش، باکتری کش و نابودکننده ویروس، توسط آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا به ثبت رسید. و بیش از ۴۷۹ آلیاژ مس (جرم مس موجود در آلیاژها حداقل باید ۶۰٪ باشد) برای حفظ سلامت عمومی به ثبت رسیدهاست.
نتایج آزمایشها از این قرار است: سطح مس بهطور پیوسته آلودگی باکتریایی را در مدت دو ساعت به ۹۹٬۹ درصد کاهش داده و حتی پس از آلودگی مجدد، آلودگی کاهش مییابد. سطح مسی بازدارنده شکلگیری و رشد باکتری در طول مدت دو ساعت است.
مشاهده شدهاست که مس با سرعت ۸-۷ logدر ساعت میکربها را میکشد. هنوز هیچ میکروارگانیسمی کشف نشدهاست که بتواند در تماس با سطح مس مقاوم باشد. مس نه تنها باکتری و عوامل بیماری ویروسی را میکشد بلکه همچنین به سرعت اسید نوکلئیک ماده ژنتیک را نابود میکند و از این روی است که سلول باکتری هیچ شانسی برای موتاسیون و راهی برای ورود به میکربهای دیگر را ندارد، فرایندی که انتقال افقی ژن – HGT – خوانده میشود. در نتیجه از گسترش نسل بعدی باکتری پیشگیری میشود. سطح مس با نحوه اثر طیف وسیع ضد میکروب، باکتری کش، ضدویروس و قارچ کش است.
برآورد شدهاست که حدود ۸۰٪ بیماریهای عفونی از راه تماس منتقل میشوند. استفاده از سطوح مسی در بیمارستانها به ویژه در ICU برای دستگیره درها، شیر آب و اهرم سرویس بهداشتی، فلز تخت بیمار، میله میز بیمار، آنژیو کت، محل تماس زنگها و چراغها، نه تنها چرخه انتقال آلودگی میکربی را مختل میکند بلکه فعالانه خطر مقاومت باکتریایی را کاهش میدهد و مانع شیوع عفونت به دیگران میشود.
در یک آزمایش کلینیکی انجام شده با استفاده از سطوح مسی در ICU میزان عفونتهای بیمارستانی به میزان ۸۵٪ کاهش یافتهاست. این استراتژی، در کنار رعایت بهداشت دستها و اصول بهداشتی معمول میتواند حرکت به سمت نابودی کابوس مقاوم بودن میکروبها در برابر آنتیبیوتیکها باشد.
آلیاژهای مس
انواع مس و آلیاژهای آن عبارتند از :
۱- مس خالص: که حاوی ۹۹.۳% و یا بیشتر مس می باشد.
۲- آلیاژهای با درصد مس بالا : دارای درصد مس بین ۹۶% تا ۹۹.۳% می باشند و برای دستیابی به خواص ویژه ممکن است نقره نیز افزوده شود.
۳- برنج ها : دارای روی به عنوان عنصر آلیاژی اصلی می باشند، همچنین عناصر دیگری مانند آهن، آلومینیوم، نیکل و سیلیسیوم برای بهبود خواص آلیاژ، افزوده می شوند. برنج ها دارای مقاومت به خوردگی و استحکام کششی بالایی هستند.
افزودنی های برنج : افزودن سرب به ترکیبات برنج می تواند سبب بهبود خواص ماشین کاری شده، همچنین موجب سایش کمتر ابزار شود. افزودن آلومینیوم، آهن و منگنز به برنج سبب افزایش استحکام، افزودن سیلیسیوم سبب بهبود مقاومت به سایش می شود.
۴- برنز ها: دارای قلع به عنوان تنها عنصر آلیاژی و یا عنصر آلیاژی اصلی می باشند. امروزه برنز به آلیاژ های مس که عنصر آلیاژی اصلی آنها غیر از نیکل و روی می باشد اطلاق می شود.
۵- سایر گروه های آلیاژی
آلیاژ های مس – نیکل : همانطور که از نام این آلیاژ مشخص است عنصر آلیاژی اصلی نیکل می باشد. این گروه می توانند شامل عناصر آلیاژی دیگر و یا فقط نیکل، به تنهایی باشند.
آلیاژ های مس – نیکل – روی : این آلیاژ ها بi علت رنگ آلیاژ به عنوان نقره های نیکل معروف می باشند. این گروه حاوی روی و نیکل به عنوان عناصر آلیاژی اصلی بوده، همچنین ممکن است سایر عناصر آلیاژی نیز به آن افزوده شود.
مس های سرب دار : مس های سرب دار آلیاژهای مس ریختگی هستند که دارای ۲۰% و یا بیشتر افزودنی سرب می باشند. همچنین آنها حاوی مقادیر کمی نقره هستند اما عناصر قلع و یا روی در آنها وجود ندارد.
۶- آلیاژهای خاص : وقتی آلیاژها دارای ترکیبات شیمیایی هستند که در هیچ یک از گروه های ذکر شده قرار نمی گیرد، تحت عنوان آلیاژ های خاص نامگذاری می شوند.
مس های اتومات : این خواص با افزودن گوگرد و تلوریم به مس بدست می آید.
مس بازیافتی : آلیاژهای مس برای بازیافت بسیار مناسب هستند. حدود ۴۰% مصرف سالیانه آلیاژ های مس از مواد مسی بازیافت شده تامین می شود.
کاربردهای مس
مس فلزی قابل انعطاف و چکش خوار است که کاربردهای زیادی در موار زیر دارد:
• سیم های مسی
• لوله های مسی
• دستگیره های درب و سایر وسایل منزل
• مجسمه سازی. مثلا” مجسمه آزادی شامل ۱۷۹۰۰۰ پوند مس می باشد.
• آهنرباهای الکتریکی.
• موتورها، بخصوص موتورهای الکترومغناطیسی.
• موتور بخار وات.
• کلیدها و تقویت کننده های الکتریکی.
• لامپ های خلاء ، لامپهای پرتوی کاتدی و مگنترون های اجاق های مایکرو ویو.
• هدایت کننده موج برای تشعشع مایکروویو.
• به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت به آلومینیوم، کاربرد مس در IC ها به جای آلومینیوم رو به افزایش است.
• بعنوان جزئی از سکه ها.
• در وسایل آشپزی، از جمله ماهی تابه .
• بیشتر سرویس های قاشق چنگال ( flatware) قاشقها،چنگالها و چاقوها دارای مقادیری مس هستند(نقره نیکلی).
• اگر نقره استرلینگ در ظروف غذاخوری بکار رفته باشد ،حتما”باید دارای درصد کمی مس باشد.
• بعنوان بخشی از لعاب سرامیکی و در رنگ آمیزی شیشه .
• وسایل موسیقی ،بخصوص سازهای بادی.
• بعنوان یک بیواستاتیک در بیمارستانها وپوشاندن قسمتهای مختلف کشتی برای حفاظت در برابر بارناکل ها و ماسل ها.
• ترکیباتی مانند محلول فلینگ که در شیمی کاربرد دارد.
• سولفات مس که بعنوان سم و تصفیه کننده آب کاربرد دارد.
♦ نقش عنصر مس در کشاورزی
عنصر مس در ساختار سه نوع پروتئین وجود داشته و چندین آنزیم را فعال می نماید. یون های مس تنها به شکل کمپلکس با سایر ترکیبات و قابل مبادله به ماده آلی، متصل و قابل جذب هستند. در صورت بروز کمبود مس در گیاهان و درختان، برگ گیاهان کوچک مانده و سرشاخه های جوان درختان دچار برگ سوختگی می گردند.
در محیط هایی با pH قلیایی (خاک های آهکی و قلیایی)، مس برای گیاهان بطور کلی غیر قابل جذب هستند. لذا با توجه به اینکه اغلب خاک های ایران قلیایی و آهکی است، بازده جذب عنصر مس موجود در خاک های ایران بسیار پایین است. این عنصر در سیستم های آنزیمی اکسیداز-کاتالاز ضروری است و در واکنش های انتقال الکترون سهیم بوده و فعال کننده چندین آنزیم است.
مس در گیاه متحرک نبوده و به شکل رسوب در خاک باقی خواهد ماند. بنابراین برای افزایش جذب مس توسط گیاهان به نحوی باید pH خاک های قلیایی و آهکی را اصلاح نمود. یکی از روش های موثر اصلاح خاک های آهکی استفاده از سولفات آمونیوم می باشد. با استفاده از کود سولفات آمونیوم می توان علاوه بر تأمین ازت و گوگرد مورد نیاز گیاهان و درختان، خاک های قلیایی را اصلاح نمود و pH ان را کاهش داد.
در صورتی که خاک با فقر مس مواجه باشد یا بنا به دلایل گفته شده بازده جذب مس از خاک پایین باشد، گیاهان دچار کمبود مس خواهند شد در گیاهان دچار کمبود مس، برگ های پیچیده شده و دمبرگ آنها به سمت پائین خم می گردد.
کمبود مس می تواند با کلروز خفیف سرتاسری همراه با فقدان فشار ترگر همیشگی در برگ های جوان، بیان گردد. برگ های تازهبالغ شده، مشبک شده، رگبرگ های سبز همراه با مناطق سفید شده تا خاکستری مایل به سفید از خود نشان می دهند. برخی برگ ها، نقاط تو خالی کلروتیکی نشان داده و تمایل به خمیدن به سمت پائین دارند. برگ ها کوچک و کلروتیک همراه با لکه های نکروتیک (بافت مرده) می شوند.
کمبود مس تغلب در تابستان و عموماً در خاک های شنی که با آب شیرین آبیاری می شوند وجود می آید. همچنین پدید کمبود ماده مغذی مس در درختان پسته در درختان تازه بارور شده و یا باغات تازه احداث شده ممکن است مشاهده شود.
به عنوان مثال علائم کمبود مس در درختان پسته به صورت زیر می باشد.:
- بد شکلی مغز پسته
- سرخشکیدگی درختان پسته و حالت سوختگی نوک برگ های نابالغ و جدید در انتهای شاخه و همچنین ریزش برگ های دارای سوختگی
- عصایی شدن سرشاخه درختان و تیره شدن رنگ پوست درختان
- چروکیده شدن شاخه ها و پیدایش لکه های تیره رنگ کوچک در اطراف نوک شاخه
ایزوتوپ های مس
علاوه بر تعداد زیادی رادیوایزوتوپ ، دو ایزوتوپ پایدار Cu-63 و Cu-65 موجود است.تعداد بسیار زیادی از این رادیوایزوتوپ ها دارای نیمه عمرهایی به مقیاس دقیقه یا کمتر دارند ، طولانی ترین نیمه عمر متعلق به Cu-64 است که مدت آن ۷/۱۲ ساعت ،با دو حالت فرسایشی که منجر به محصولات جداگانه می شود.
خطرات مس
با تمامی ترکیبات مس باید طوری رفتار شود گویی سمی هستند ( مگر خلاف آن مشخص باشد). این فلز در حالت پودزی خطر آتش زایی دارد.۳۰ گرم سولفات مس برای انسان کشنده است.مس موجود در آب آشامیدنی با غلظتی بیش از ۱ میلی گرم در لیتر موجب لک شدن لباسها و اقلام در آب می گردد.مقدار بی خطرمس در آب آشامیدنی انسان بر حسب منبع آن متفاوت است اما مرز آن بین ۵/۱ تا ۲ میلی گرم در هر لیترمی باشد.
نقش بیولوژی مس
وجود مس برای کلیه گیاهان و حیوانات عالی ضروری میباشد. مس در آنزیمهای متنوعی، از جمله در سیتوکروم اکسیداز سی و آنزیم حاوی Cu-Zn به نام superoxide dismutase وجود دارد و فلز اصلی در رنگدانه حامل اکسیژن hemocyanin است.
RDA برای مس در بزرگسالان سالم ۹/۰ میلیگرم در روز میباشد. مس در جریان خون عمدتاً روی پروتئین پلاسمایی بنام ceruloplasmin حرکت میکند. اگرچه مس اول در روده جذب میشود، این عنصر همبسته با آلبومین به سوی کبد منتقل میشود. یک حالت ارثی که بیماری ویلسون نامیده میشود موجب باقی ماندن مس در بدن و عدم ورود آن به صفرا توسط کبد شود. این بیماری در صورت عدم درمان میتواند منجر به آسیبهای کبدی و مغزی شود.
مس نیز به مقدار بسیار کم در تولید کلروفیل، پروتئین، کربوهیدراتها و همچنین در فعال ساختن برخی از آنزیمها مورد نیاز است. در صورت کمبود مس برگها کوچک مانده و سرشاخههای جوان را دچار برگ سوختگی میکند. هر چه واکنش خاک اسیدی تر باشد، مس قابل استفاده تر است. برای رفع کمبود مس از سولفات مس به تنهایی و گاهی مخلوط با آهک (به نام ترکیب بردو Bordeaux Mixture) استفاده میشود.
کاربردهای مس در بدن انسان
مس به فرایند سوخت و ساز بدن کمک میکند، سلولهای مغزی با کمبود مس در انجام کارهای خود ناتوانند یا بسیار ضعیف عمل میکنند، مس باعث کمک در جذب و استفاده آهن در بدن میشود. مس یکی از مواد اولیه بسیاری از آنزیمهای حیاتی بدن است.
مس یک آنتیاکسیدان است و رادیکالهای آزاد را نابود میکند که این به بدن کمک میکند تا با رادیکالهای آزاد و آسیبهای آنها مانند پیری زودرس، سرطان، تخریب سلولهای بدن و غیره مقابله کند. مس توسط سلولهای انسان از جمله سلولهای مغزی مورد استفاده قرار میگیرد تا آنجا که در عمل کردهای مغز نقش پایهای دارد. سلولهای خون برای رشد و ادامه حیات نیازمند مس هستند.
اولین سند پزشکی نوع بشر پاپیروس اسمیت است که بین سالهای ۲۶۰۰ تا ۲۲۰۰ پیش از میلاد نوشته شدهاست. به گواه این اثر، از مس برای ضدعفونی زخمها و پاکی آب آشامیدنی استفاده میکردهاند. به علاوه یونانیها، رومیها و ازتکها، چینیها برای درمان اعضای لرزان (احتمالاً منظور صرع بودهاست)، درمان زخمهای سوختگی، بیماریهای پوستی مانند جرب، همینطور لکهای پوستی روی گردن و گلو درد از مس سود میجستند.
در حالیکه در ایران باستان و هند از مس برای عفونتهای چشمی، عفونتهای پوستی و عفونت دستگاه تناسلی استفاده میشد. گزارش مستندی وجود دارد که سربازان یونانی برای جلوگیری از عفونت زخم، قسمتی از شمشیر برنزی را به درون زخم باز وارد میکردند.
تأمین مس مورد نیاز بدن
با وجود آنکه نیاز بدن به مس در مقایسه با دیگر مواد معدنی کمتر است اما همین میزان کم نیز بهطور کامل به آن نمیرسد. به رغم بعضی تبلیغات موجود، رژیمهای غذایی معمولی در تأمین مس مورد نیاز بدن ناتوانند دلیل آن هم بهبود حافظه و عملکرد مغز پس از دریافت مس و نیز کمک ریز مغذی مس به بیماران بیماران قلبی، ریوی در افزایش دمای بدن و در پی دیر شدن وعده غذایی آنهاست.
بیماران قلبی ریوی و مبتلایان به آسم حتی پس از برطرف شدن اصل بیماری بوسیله عمل جراحی یا رفتن به محیط بدون آلودگی هوا ممکن است در پی دیر شدن وعده غذایی دچار کاهش دمای بدن شوند.
یکی دیگر از دلایل ضعف در رژیم غذایی معمولی کم شدن نسبی اشتها پس از وارد کردن ریزمغذی مس به برنامه غذایی است. احتمالاً کمبود مس مغز را وادار میکند دستور پرخوری را به بدن بدهد. این میتواند کمک چشمگیری برای به تعادل رساندن وزن در افراد چاق باشد.
♦ شیوه عملی افزودن ریزمغذی مس به رژیم غذایی
متأسفانه امروزه به دلیل گران بودن قلع، برخی افراد ناباب برای سفید کردن ظروف مسی از سرب استفاده میکنند و پخت غذا در چنین ظروفی میتواند همراه با مسمومیت جدی باشد. مغزی شیرهای معمولی از جنس برنج است دولت نیز بخاطر سلامتی جامعه روی شیرآلات ساختمانی نظارت دارد. یک تکه از مغزی برنجی را در سماور بیندازید تا در آن بجوشد. این نیاز بدن به مس را تأمین میکند در ضمن یون روی نیز به آب اضافه میکند که آن نیز سودمند است.
مسمومیت مس
بدن میتواند مس اضافی را دفع کند اما به دلیل تداخل در جذب مس و روی، دریافت بیش از اندازه مس باعث عدم جذب روی میشود و بالعکس، در هر دو حالت پیامدهای آن برای بدن میتواند جدی و حتی کشنده باشد.
منابع غذایی مس
این عنصر در منابع غذایی مختلف ازجمله جگر، گوشت، غذاهای دریایی، لوبیا، دانههای کامل، آرد سویا، سبوس، گندم، بادام، آووکادو، جو، سیر، آجیل، جو، گوجهفرنگی، چغندر و عدس موجود است. همچنین از طریق آب آشامیدنی در لولههای مسی و با استفاده از وسایل آشپزی مسی وارد بدن انسان میشود. صدفها از غنیترین منابع عنصر مس هستند. به دلیل ذخیره طولانیمدت مواد غذایی در قوطی قلع و مواد غذایی که دارای محتوای اسیدی زیاد هستند، عنصر مس موجود در آن از بین میرود.
علایم کمبود عنصر مس در بدن
کمبود مس ممکن است علائم زیر را در انسان داشته باشد:
• کمخونی
• پایین بودن دمای بدن
• شکنندگی استخوانها
• پوکی استخوان
• اتساع عروق
• شمارش کم گلبولهای سفید
• ضربان قلب نامنظم
• سطوح کلسترول بالا
• مقاومت کم نسبت به عفونت
• نقایص هنگام تولد
• رنگ پوست کم یا رنگپریدگی پوست
• اختلالات تیروئید
علائم دیگر عبارتاند از بیحالی و بیخوابی، رنگپریدگی، زخم، ادم، کوتاهی قد، ریزش مو، بیاشتهایی، اسهال، خونریزی زیرپوستی و درمانیت. در نوزادان پسر، کمبود ارثی این عنصر در بیماری منکس (بیماری موی مجعد) بهندرت اتفاق میافتد و در این عارضه جذب طبیعی مس غیرممکن میشود. مداخلات پزشکی اولیه در چنین مواردی ضروری است.
ایزوتوپ ها را بیشتر بشناسید!عنصر مس _ دانشچی