تحقیق در مورد خانه های خشتی و آجری و تفاوتشان

تفاوت خانه های آجری و خشتی چیست؟

انسان‌ها در طول تاریخ برای ساختن سرپناه از مواد اولیه‌ای که در طبیعت وجود داشته استفاده می‌کردند. به عبارت دیگر انتخاب نوع مصالح خانه‌ها، بستگی به مواد موجود در طبیعت داشته است، در نتیجه در جنگل‌ها، خانه‌های چوبی، در کوهستان‌ها، خانه‌های سنگی و در کویر، خانه‌های خشتی و گلی می‌ساختند.

با توجه به تفاوت مصالح، مقاومت خانه‌ها در برابر حوادث طبیعی مثل زلزله، سیل، طوفان، رانش زمین و… متفاوت بوده است. آسیب‌های واردشده به مناطق مسکونی بشر را وادار به تهیه مصالحی مقاوم‌تر در برابر حوادث کرد.

امروزه اگرچه شکل مصالح استفاده‌شده در ساختمان‌ها تغییر کرده ولی هنوز هم مواد اولیه مصالح از طبیعت به‌دست می‌آید، خاک، سنگ، چوب و غیره که با ایجاد تغییراتی در آن، مصالحی مقاوم‌تر، زیباتر و مطابق با سلیقه‌های مختلف به‌دست می‌آید.

روش تهیه خشت و آجر

خشت از گِل (مخلوط خاک و آب) تهیه می‌شود، به این صورت که گل را قالب می‌زنند و اجازه می‌دهند در آفتاب خشک شود. خشت به‌دست آمده را خشت خام می‌گویند که در برابر رطوبت آسیب می‌بیند و از بین می‌رود، برای رفع این مشکل آن را در کوره می‌پزند.

خشت پخته شده را آجر می‌گویند.

برای استحکام بخشیدن به خشت، خاک رس را با موادی که در منطقه در دسترس باشد، ترکیب می‌کنند.

این مواد شامل کاه، خرده سنگ، خاکستر، موی بز، پشم شتر، پوست برنج (چلتوک)، ساقه‌های خشک‌شده برنج، فضولات حیوانی، ریشه بعضی گیاهان و الیاف درخت خرما می‌باشد.

مقدار مقاومت این ترکیب‌ها در برابر انقباض و  انبساط و رطوبت‌پذیری و تکان‌های شدید، متفاوت است و کارشناسان در مناطق مختلف با توجه به نوع آب‌وهوا، اقلیم مکان و حجم ساختمانی که برای آن استفاده می‌شود، بهترین نوع آن را انتخاب می‌کنند.

خانه های خشتی

خانه‌های خشتی بیشتر در مناطق گرم و کویری ساخته می‌شود. به‌کاربردن خشت برای ساختمان در این مناطق از نظر اقتصادی بسیار به صرفه است چون امکان تولید خشت از خاک محل به‌راحتی فراهم است و از طرفی در این مناطق به دلیل اینکه رطوبت کم است، این خانه‌ها سال‌ها پابرجا می‌مانند.

البته امکان ساخت این خانه‌ها در مناطق معتدل نیز با داشتن علم مقاوم کردن پایه‌ها در مقابل نفوذ رطوبت به ساختمان امکان‌پذیر است.

خانه‌های خشتی اگر به‌دست استادکار ماهر ساخته شده باشد، علاوه بر مقاومت در برابر رطوبت، اسکلتی مقاوم در برابر زلزله‌های خفیف خواهند داشت.

معماران خانه‌های خشتی در هنگام ساخت، بعد از گرفتن گرد وغبار از سطح خشت، به وسیله پارچه خیس آن را کف‌مال و مرطوب کرده و سپس ملات ورزیده را با ضربه به آن متصل می‌کنند و روکشی مناسب روی دیوارهای خارجی می‌کشند تا بر مقاومت ساختمان بیافزایند.

خانه‌های خشتی قدیمی دارای سقف گنبدی، آشپزخانه، اتاق‌های مختلف، حیاط، حوض، دالان، سر در ورودی، هشتی، یک راه‌روی نسبتاً طولانی در قسمت ورودی، راه‌پله منتهی به پشت‌بام، طاقچه‌های تعبیه شده در دیوارهای اتاق‌ها برای قراردادن اشیاء مختلف مثل آینه شمعدان، وسایل تزیینی و… هستند. نمونه‌های بسیاری از این خانه‌ها در شهرهای کرمان و یزد، زیبا و مقاوم و قابل سکونت یافت می‌شود.

از مزایای استفاده از خشت در ساختمان‌ها می‌توان به عایق بودن دیوارها در برابر سرما و گرما اشاره کرد.

دیوارهای خشتی بسیار قطور هستند، چون خشت‌ها در ابتدا در سایزهای چهل در چهل می‌شده و امروزه در ابعاد بیست در بیست و بیست در سی تهیه می‌شود.

ضخامت دیوارهای ساختمان اگرچه فضای زیادی اشغال می‌کند ولی در تابستان‌ها از نفوذ گرما و در زمستان‌ها از نفوذ سرما به داخل جلوگیری می‌کند و به این صورت زندگی طاقت‌فرسا در فصل‌های مختلف سال را برای کویرنشینان ممکن می‌سازد.

از طرف دیگر خانه‌های خشتی را حدود دو یا سه پله پایین‌تر از خیابان و کوچه می‌ساختند، این معماری به همراه سقف گنبدی آن و بادگیرهایی که معمولاً در قسمت سقف این خانه‌ها تعبیه می‌شد، تابستان‌ها را برای ساکنان خانه خنک‌تر می‌کرد.

امروزه اگرچه مصالح متنوعی برای ساختمان‌ها تولید شده ولی هیچ‌کدام به اندازه خشت نتوانسته در مقابل سرما و گرمای کویر از ساکنان آن محافظت کند.

نفوذ رطوبت به خانه‌های خشتی از معایب خانه‌های خشتی است. اگر روکش مناسبی بر روی دیوارهای خارجی کشیده نشده باشد، بارش باران و برف به‌سرعت بر اسکلت ساختمان اثر می‌گذارد، دانه‌های خاک در اثر رطوبت متورم شده از یکدیگر جدا می‌شوند و پیوند میان اجزا از بین می‌رود.

رطوبت همچنین باعث ترک خوردن دیوارها، فرسوده شدن اسکلت ساختمان و درنتیجه ضعیف شدن آن در برابر تکان‌ها و تخریب ساختمان می‌شود.

امروزه در شهرها به دلیل افزایش جمعیت و گرانی زمین و اینکه خانه‌های خشتی را نمی‌شود بیشتر از یک طبقه ساخت، ساختن خانه‌های خشتی کمتر مورد توجه واقع می‌شود، ولی در روستاهایی که دسترسی به مصالح ساختمانی در آنها دشوار است و مساحت زیادی برای ساختن خانه وجود دارد، خانه‌های خشتی بیشتر ساخته می‌شود.

خانه های آجری

آجر، خاک رس پخته‌شده است. ابعادش کوچک‌تر از خشت است، به‌وسیله ماسه، سیمان و آب به یکدیگر قابل اتصال است و برای طرح‌های منحنی می‌شود از آن استفاده کرد، در برابر خوردگی و آتش، مقاومت می‌کند و می‌تواند گرما را در خود حفظ کند.

خانه‌های آجری در چهار طبقه یا کمتر ساخته می‌شوند، ضخامت دیوارهای این خانه‌ها کم است و در نتیجه از یک طرف مقاومت نسبتاً کمی در برابر زلزله دارند و از طرفی دیگر عایق نیستند و سرما و گرما و صدا را به‌راحتی از خود عبور می‌دهند.

امروزه مهندسان معماری برای بالابردن مقاومت خانه‌های آجری از روش‌های علمی و آزمایش‌شده استفاده می‌کنند و امنیت خاطر را برای ساکنان این خانه‌ها به ارمغان آورده‌اند.

تفاوت خانه‌های خشتی و آجری

تفاوت خانه‌های خشتی و آجری را می‌توان اینگونه بیان کرد:

– مصالح به‌کار رفته در ساخت این خانه‌ها با هم متفاوت است.

– ضخامت دیوارهای خشتی بیشتر است و در نتیجه در مقابل سرما و گرما و صدا عایق هستند درحالی‌که دیوارهای آجری با ضخامت کم از این مزیت بی‌بهره‌اند.

– امکان ساختن خانه‌های خشتی در یک طبقه وجود دارد، درحالی‌که خانه‌های آجری را می‌توان تا چهار طبقه ساخت.

مقاومت هر دو نوع این خانه‌ها در مقابل حوادث طبیعی کم است ولی امروزه با توجه به پیشرفت‌های علم معماری، روش‌هایی برای مقاوم‌کردن این خانه‌ها در برابر رطوبت، زلزله و… یافت می‌شود که علاقه‌مندان به داشتن این‌گونه خانه‌ها می‌توانند از آنها بهره ببرند.

نحوه درست کردن آجر و خشت