خانه » زندگینامه » تحقیق در مورد زندگی علامه حسن زاده آملی + مکاشفات

تحقیق در مورد زندگی علامه حسن زاده آملی + مکاشفات

زندگی نامه حسن زاده آملی و مکاشفات او

زندگی علامه حسن زاده آملی

آشنایی با زندگی علامه حسن زاده آملی

حسن حسن‌ زاده آملی متولد ۱۳۰۷ش، زاده مازندران، فیلسوف، عارف شیعه، فقیه، منجم و مدرس دروس حوزوی است. ایشان را علامه ذوالفنون و علامه دهر نیز می‌نامند و وی در ادبیات، علوم غریبه، ریاضی، هیئت و طب تبحر و از خود اشعار حکیمانه‌ای نیز دارد. علامه به غیر از زبان فارسی و زبان مازندرانی، به زبان فرانسوی و عربی نیز تسلط دارد. اشعاری نیز به زبان‌های فارسی، طبری و تازی سروده‌است.

زندگینامه و تحصیلات

حسن حسن‌زاده، در اواخر سال ۱۳۰۷ش، در یکی از روستاهای لاریجان آمل در استان مازندران در ایران متولد شد. در ۶ سالگی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه آموخت و در سال ۱۳۲۳ش دروس حوزوی را آغاز کرد. ادبیات عربی و درس‌های مقدماتی را در آمل از محمد غروی، عزیزالله طبرسی، احمد اعتمادی، عبدالله اشراقی، ابوالقاسم رجائی، میرزا ابوالقاسم فرسی و دیگران آموخت. همزمان چند کتاب از درس‌های مقدمات حوزوی را تدریس کرد.

مهاجرت به تهران

آیت‌الله حسن‌زاده، همزمان با اتمام دروس مقدماتی حوزه، لباس روحانیت پوشید و در ۲۲ سالگی، در شهریور ۱۳۲۹ش برای ادامه تحصیل، وارد تهران شد. سید احمد لواسانی، یکی از اساتید او در تهران بوده و حسن‌زاده، بخش‌هایی از کتاب‌های شرح لمعه و قوانین الاصول را از وی آموخت.

حسن‌زاده، سال‌های طولانی در درس علامه شعرانی شرکت کرد و کتاب‌های بسیاری در علوم مختلف را از او آموخت؛ از جمله در فقه:مکاسب و بخش‌هایی از جواهرالکلام، در اصول فقه: رسائل و کفایه، در فلسفه: شرح خواجه نصیرالدین طوسی بر اشارات ابن سینا، اسفار اربعه، بخشی از کتاب شفای ابن سینا.

در قرآن و تفسیر: تفسیر مجمع البیان، شرح شاطبیه (در قرائت)، در ریاضی و هیئت و نجوم: فارسی هیئت قوشچی، شرح چغمینی قاضی‌زاده‌ رومی، اصول اقلیدس و اُكَر مانالاؤوس به تحریر خواجه نصیرالدین طوسی، شرح علاّمه خفری بر تذکره خواجه، زیج بهادری، مجسطی بطلمیوس به تحریر خواجه طوسی، در طب: قانونچه چغمینی و تشریح کلیات «قانون» بوعلی سینا و در رجال و درایه: دوره دو جلدی جامع الرواة اردبیلی و درایه از تالیفات خود علامه شعرانی‏.

حسن‌زاده آملی از علامه شعرانی اجازه اجتهاد و اجازه نقل حدیث دریافت کرده است. همچنین با راهنمایی وی، در دروس آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی همچون اسفار ملاصدرا، شرح علاّمه فناری بر مصباح الانس و دروس خارج فقه و اصول شرکت نمود.

حسن‌زاده، ۱۱ سال نزد مهدی الهی قمشه‌ای، حکمت «منظومه» سبزواری، مبحث نفس اسفار و حدود نصف «شرح خواجه بر اشارات» ابن سینا را فرا گرفت. همچنین در جلسات تفسیر قرآن او حاضر شد. الهی قمشه‌ای، همچنین بر دیوان شعر حسن‌زاده مقدمه نوشته است.

آیت‌الله محمدتقی آملی، استاد درس خارج فقه و اصول حسن‌زاده در تهران بوده است. حسن‌زاده، شرح قیصری بر فصوص الحکم و قسمتی از اوائل طبیعیات شفای شیخ الرئیس را در درس شیخ محمدحسین فاضل تونی شرکت کرد. همچنین بخشی از شفای ابوعلی سینا را نزد میرزا احمد آشتیانی خواند.

مهاجرت به قم

حسن‌زاده آملی در سال ۱۳۴۲ش از تهران به قم رفت و به مدت ۱۷ سال در دروس علامه طباطبایی و برادرش، سید محمدحسن الهی حاضر شد. در این مدت، بخش‌هایی از کتاب بحارالانوار محمدباقر مجلسی و تمهید القواعد را نزد علامه طباطبایی خواند. همچنین در دروس فلسفی و عرفانی سید محمدحسن الهی شرکت کرد. حسن‌زاده از این دوره به نیکی یاد کرده و بخش‌هایی از تأثیرپذیری اخلاقی را به این دوره نسبت داده است. استاد دیگر او سید مهدی قاضی طباطبایی، فرزند سید علی قاضی بود که در علوم غریبه و حکمت و عرفان، شهره بود.

تدریس

حسن‌زاده پس از سکونت در قم، ۱۴ دوره شرح منظومه، ۴ دوره اشارات، یک دوره اسفار اربعه، و ۴ دوره شرح فصوص قیصری را تدریس کرده است. شرح تمهید و مصباح الانس نیز از جمله تدریس‌های اوست. او همچنین حدود ۱۷ سال دروس ریاضیات، هیأت، وقت و قبله را درس داده که کتاب دروس «معرفة الوقت و القبلة» محصول آن درس‌هاست.

استادان علامه حسن زاده آملی

سید مهدی قاضی (بخصوص در علوم غریبه)

سید محمدحسن الهی طباطبایی

محمدتقی آملی

سید محمدحسین طباطبایی

ابوالحسن شعرانی

محمدحسین فاضل تونی

میرزا مهدی الهی قمشه‌ای

میرزا هاشم اشکوری

ابوالحسن رفیعی قزوینی

شاگردان علامه حسن زاده آملی

سید حسن امین

رضا ولایی معروف به ابوسعید آملی

داوود صمدی آملی

حسن رمضانی

نورالله طبرسی

یدالله یزدان پناه

اسماعیل منصوری لاریجانی

امامی نجف آبادی

حیدر ضیایی

سید علی حسینی آملی

مهدی احدی

مکاشفات علامه حسن زاده آملی

در شب سيزدهم ج ۱ سنه ۱۳۹۱ ه‍ ق = ۱۵/۴/۱۳۵۰ ه‍ ش ، در آمل به مراقبت نشسته بودم – و اين شب مصادف با شهادت بى بى من ليلة القدر و اءم ابيها، و اءم الائمة الاحد عشر، عصمة الله الكبرى سيده نساء العالمين حضرت فاطمه بنت خير البشر – صلوات الله عليها – بوده است – پس از برهه اى ، اضطراب و بى تابى بسيار سخت و سهمگين عارضم شده بود، و بعد از آن انتقالى شگفت به من روى آورد كه از آن خلوت رويا لذت بسيار برده ام ؛ و آن اين كه گوشه اى از حقيقت كريمه ((و اذ الوحوش حشرت )) (التكوير – ۶) را به من نمودن ، اشباح و اشكالى برايم متمثل شده اند، و به خصوص حيوانات گوناگون را رؤيت كرده ام.

صابر باش كه اگر دير شود، مسلما دروغ نخواهد شد؛ قوله سبحانه ((و لربك فاصبر)) (المدثر – ۸) زود زود نمى دهند تا كم كم ظرفيت حاصل شود… علاوه اين كه كسانى كه ديرتر مى گيرند پخته تر مى شوند و بهتر و برتر مى گيرند. برخى را مى شناسيم كه زود راه برايش باز شده است ولكن اكثر حرفهاى او ساحلى است نه لّجّه اى، اما براى جناب آخوند ملا حسينقلى همدانى پس از بست و دو سال راه باز شده است و چه اهل راز شده است.

و نيز برخى از واقعه هاى ديگر چنان كه در قصيده شقشقيه ديوانم گفته ام :

مرا زين گونه حالاتست بسيار         نيارم گفتنش از بيم جاهل
به كتمانى نهانتر از نهانى             بسر آورده ام طى منازل

ولى تا دم برآوردم ز دردم                دهنها باز شد چون غرق نازل
به يكسو شعله ور شد شر حاسد          به يكسو حمله ور شد طعن عاذل

اين بود گوشه اى از عبارات حضرت مولى در رساله انسان در عرف عرفان كه در مورد تمثلات و تجليات اسمائى و صفاتى و ذاتى بيان شده است ، و همه اين حقايق زير سر مراقبت و حضور و عنديت است كه ((شهود ملكوتى با عقول اكتسابى حاصل نمى شود فافهم .))

ز عقل و هوش بيرون نزد ما آى        كه عقل و هوش را ره نيست آنجاى

منبع: جلد دوم شرح دفتر دل-شارح:استاد صمدی آملی

♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥

واقعه بعد از نماز صبح جمعه بعد از نماز صبح جمعه ۱۵ ج ۲ سنه ۱۳۸۹ هجرى قمرى . شهریور ۱۳۴۸ هجرى شمسى ، در حال توجه نشسته بودم ، پس از برهه اى بدنم به ارتعاش ‍ آمد ولى خفیف بود، بعد از چند لحظه اى شنیدم شخصى با زبان بسیار شیوا و شیرین این آیه کریمه را قرائت مى کند: ان الله و ملائکه یصلون على النبى یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما . ولى من آن شخص را نمى دیدم، و من هم از شنیدن آن آیه صلوات مى فرستادم.

در آن حال یکى به من گفت : بگو یا رسول الله ، و من پى در پى مى گفتم یا رسول الله . و پس از آن با جمعى از مخلوقى خاص محشور شدم که تلاوت آیه فوق براى این جهت بود که روز جمعه بود، و ذکر صلوات در این روز بسیار تاءکید شده است.

♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥

حضرت استاد در این خصوص مکاشفه‌ای را نقل می‌فرمایند: در سحر شب یکشنبه ۵ مردادماه ۱۳۴۸ بعد از ادای نافله شب و نافله و فریضه صبح در اربعینی که ذکر جلاله «الله» را هر روز بعد از نماز صبح به عددی خاص داشتم، بعد از این ذکر به توجه نشستم که ناگهان جذبه و حالتی دست داد و بدن طوری به صدا در آمد و می‌لرزید، آن چنان صدایی که مثلاً تراکتور روی سنگ‌های درشت و جاده ناهموار می‌رود، دیدم که جانم از بدنم مفارقت کرد و متصاعد شد ولی در بدنی مثل بدن عالم خواب قرار دارد، تا قدری بالا رفت.

دیدم در میان خانه‌ای مانند پرنده‌ای که در خانه‌ای در بسته گرفتار شده است و به این طرف و آن طرف پرواز می‌کند و راه خروج نمی‌یابد، تخمیناً در مدت یک ربع ساعت گرفتار بودم و به این سو و آن سو می‌شتافتم، دیدم در این خانه زندانیم، نمی‌توانم به در بروم، سخنی از گوینده‌ای شنیدم و خود او را ندیدم که به من گفت: این محبوس بودنت بر اثر حرف‌های زیاد و بیخود تو است، چرا حرف‌هایت را نمی‌پایی!؟

من در آن حال چندین بار خدای متعال را به پیغمبر خاتم(ص) برای نجاتم قسم دادم و به تضرع و زاری افتادم که ناگهان چشمم به طرف شمال خانه افتاد که دیدم دریچه‌ای که یک شخص آدم بتواند به در رود برویم گشوده شد، از آنجا در رفتم و پس از به در آمدن چندین به سوی مشرق در طیران بودم و دوباره به جانب قبله رهسپار شدم.

و هنگامی که از حبس رهایی یافتم، یعنی از خانه به در آمدم، آن خانه را بسیار بزرگ و مجلل دیدم، که در میان باغی بنا شده است و آن باغ را نهایت نبود و آن را درخت‌های گوناگون پر از شکوفه سفید بود که در عمرم چنان منظره‌ای ندیدم.

و می‌بینم که به اندازه ارتفاع درخت‌ها در هوا سیر می‌کنم به گونه‌ای که رویم، یعنی مقادیم بدنم همه به سوی آسمان است و پشت به سوی زمین و به اراده و همت و فرمان خود نشیب و فراز و بسیار خدای متعالی را به پیغمبر خاتم و همه انبیاء قسم دادم که کشف حقایقی برایم دست دهد و در همین حال به خود آمدم.

آن محبوس بودن چند دقیقه، بسیار در من اثر بد گذاشت به گونه‌ای که بدنم خسته و کوفته شده بود و سرم و شانه‌هایم همه سخت درد گرفت و قلبم به شدت می‌زد.

♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥

حسن حسن زاده طبرى آملى گويد: در صبح روز شنبه نهم ذى الحجه ۱۳۸۷ ه‍ ق ، روز عرفه به امتثال دستورى كه از استادم علامه طباطبايى – روحى فداه – اشتغال داشتم و در مراقبت و توجه تام نشسته بودم ، واقعه اى بر من روى آورد كه صدايى شديدتر از رعدهاى قوى سهمگين به گوشم خورده، فهميدم كه حالتى به من دست داد.

بحمد الله هيچ ترس و هراسى به من روى نيآورده بود، ولى همه بدنم مثل كسى كه سرماى سخت بر او مستولى شده مى لرزيد، جهان را روشن و به رنگ بنفش مى ديدم ، در اين حال سوره مباركه انبياء را به من نمودند و به روى من گشودند و من آن را تلاوت مى كردم ، پس از براهه اى از زمان از آن حال باز آمدم ، و از كثرت وجد و سرور و ذوق ، بسيار گريستم و تا چندين روز بى تابى شگفتى داشتم.

♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥

در شب جمعه يازدهم رجب ۱۳۸۸ ه‍ ق مطابق با ۱۲/۷/۱۳۴۷ ه‍ ش ، بر اثر مراقبت و حضور، التهاب و اضطراب شديدى داشتم ؛ و با برنامه عملى جناب استاد علامه طباطبايى – رضوان الله عليه – روزگار مى گذراندم تا قريب يك ساعت به اذان صبح كه به ذكر كلمه طيبه ((لا اله الا الله )) اشتغال داشتم ، ديدم سرتاسر حقيقت و همه ذات مملكت وجودم با من در اين ذكر شريف همراهند و سرگرم به گفتن لا اله الا الله اند؛ ناگهان به فضل الهى جذبه اى دست داد كه بسيار ابتهاج به من روى آورد.

مثل اين كه تندبادى سخت وزيدن گيرد آنچنان صدايى پى در پى بدون هيچ مكث و تراخى بر من احاطه كرد، و سيرى سريع پيش آمد كه هزار بار از سرعت سير جت سريع السير در فضا فزونتر بود، و رنگ عالم را بدان گونه كه ديده ام از تعبير آن ناتوانم.

عجب اينكه در آن اثناء گفتم: چه خوش است كه به دنيا برنگردم ؛ وقتى اين معنى در دلم خطور كرده به ياد عائله افتادم كه آنها سرپرست مى خواهند، باز گفتم : آنها خودشان صاحب دارند، به من چه ؛ تا چيزى نگذشت كه از آن حال شيرين باز آمدم و خودم را در آنجا كه نشسته بودم ديدم . ان الله سبحانه فتاح القلوب و مناح الغيوب .
از روى داد اين حالت گفته ام.

از مردم ديو و دد بردن چه خوش است            در گوشه خلوت آرميدن چه خوش است|
بى ديدن چشم و راه پيمودن با                سير دو جهان كردن و ديدن چه خوش است

آثار علامه حسن زاده آملی

حسن‌زاده آملی دارای آثاری در زمینه‌های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت دینی، کلام، حدیث و رجال، تفسیر قرآن، ریاضیات و نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و باطنی است.

آثار حسن‌زاده آملی به تفکیک موضوعی:

عرفانی

  1. الهی نامه
  2. تصحیح رساله مکاتبات
  3. تصحیح و تعلیق تمهید القواعد
  4. تصحیح و تعلیق رساله تحفه الملوک
  5. تصحیح و تعلیق شرح فصوص خوارزمی
  6. تصحیح و تعلیق شرح فصوص قیصری
  7. رساله آنه الحق
  8. رساله‌ای در سیر و سلوک
  9. رساله لقاءالله
  10. رساله مفاتیح المخازن
  11. رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور
  12. شرح طائفه‌ای از اشعار و غزلیات حافظ
  13. شرح فصوص الحکم
  14. عرفان و حکمت متعالیه
  15. قرآن و عرفان و برهان از هم جدایی ندارد
  16. کلمه علیا در توقیفیت اسماء
  17. مشکات القدس علی مصباح الأنس
  18. منشئات
  19. وحدت از دیدگاه عارف و حکیم
  20. ولایت تکوینی

فلسفی

  1. الاصول الحکمیه
  2. الحجج البالغه علی تجرد النفس الناطقه
  3. النور المتجلّی فی الظّهور الظّلّی
  4. ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین
  5. ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات
  6. تصحیح و تعلیق شفا
  7. تصحیح و تعلیق اشارات
  8. تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام
  9. تقدیم و تعلیق راسله اتحاد عاقل به معقول
  10. دررالقلائد علی غررالفرائد
  11. دروس اتحاد عاقل به معقول
  12. رساله اعتقادات
  13. رساله العمل الضابط فی الرّابطی و الرابط
  14. رساله‌ای در اثبات عالم مثال
  15. رساله جعل
  16. رساله رؤیا
  17. رساله مثل
  18. رساله نفس الأمر
  19. رساله نهج الولایه
  20. رساله فی التضّادّ
  21. صد کلمه
  22. عیون مسائل نفس و سرح العیون فی شرح العیون
  23. گشتی در حرکت
  24. گنجینه گوهر روان
  25. معرفت نفس
  26. مفاتیح الأسرار لسلّاک الاسفار
  27. من کیستم
  28. نثرالدّراری علی نظم اللئالی
  29. نصوص الحکم بر فصوص الحکم

کلامی

  1. تقدیم و تصحیح و تعلیق رساله قضا و قدر محمد دهدار
  2. تقدیم و تصحیح و تعلیق کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد
  3. رساله حول الرؤیه
  4. رساله خیر الاثر در رد جبر و قدر
  5. رساله فی الامامه
  6. فصل الخطاب فی عدم تحریف الکتاب ربّ‌الارباب

تفسیری

  • انسان و قرآن
  • تصحیح خلاصه تفسیر المنهج الصادقین

روایی

  1. انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه
  2. تصحیح سه کتاب ابی الجعد، نثراللئالی، طبّ الائمه
  3. تصحیح نهج البلاغه
  4. تکمله منهاج البراعه
  5. رساله‌ای در اربعین
  6. شرح چهل حدیث در معرفت نفس
  7. مصادر و مآخذ نهج البلاغه

رجالی

  • اضبط المقال فی ضبط اسماء الرجال
  • وجیزه‌ای در ترجمه و شرح زندگی علامه طباطبایی قدس سرّه

فقهی

  • تعلیقات علی العروه الوثقی
  • مجیزه‌ای در مناسک حج

ریاضی و هیوی

  1. استخراج جداول تقویم
  2. تصحیح و تعلیق اکر مانالاوس
  3. تصحیح و تعلیق الدّر المکنون و الجوهر المصون
  4. تصحیح و تعلیق تحریر اقلیدس
  5. تصحیح و تعلیق تحریر اکر ثاوذوسیوس
  6. تصحیح و تعلیق تحریر مجسطی
  7. تصحیح و تعلیق تحریر مساکن ثاوذوسیوس
  8. تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر بیست باب
  9. تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر زیج الغ بیک
  10. تصحیح و تعلیق شرح چغمینی
  11. تعلیقه بر رساله قبله مولی مظفر
  12. دروس معرفت اوفاق
  13. دروس معرفه الوقت و القبله
  14. دروس هیئت و دیگر رشته‌های ریاضی
  15. رساله‌ای پیرامون فنون ریاضی
  16. رساله‌ای در مطالب ریاضی
  17. رساله ظلّ
  18. رساله میل کلی
  19. رساله تعیین سمت قبله مدینه
  20. رساله تکسیر دائره
  21. رساله فی الصبح و الشفق
  22. رساله فی تعیین البعد بین المرکزین و الاوج
  23. شرح زیج بهادری
  24. شرح قصیده کنوزالاسماء
  25. سی فصل در دائره هندیه

ادبی

  1. امثال طبری
  2. تصحیح کلیله و دمنه
  3. تصحیح گلستان سعدی
  4. تصحیح و اعراب اصول کافی
  5. تعلیقه بر باب توحید حدیقه الحقیقه
  6. تعلیقه بر قسمت معانی مطوّل
  7. دیوان اشعار (کتاب «تنظیم و تصحیح دیوان اشعار علامه حسن‌زاده آملی» مجموعه‌ای است از اشعار وی که توسط سید سعید هاشمی جمع‌آوری شده و انتشارات «الف. لام. میم» آن را منتشر کرده‌است.)
  8. قصیده ینبوع الحیات
  9. مصادر اشعار منسوب به امیرالمؤمنین علیه السّلام
  10. تقدیم و تصحیح و تعلیق نصاب الصبیان

آثار متفرقه

  • تقدیم و تصحیح و تعلیف خزائن
  • ده رساله فارسی
  • کشکول
  • مجموعه مقالات
  • مصاحبات
  • هزار و یک نکته
  • هزار و یک کلمه
  • رساله رموز کنوز
بیشتر بخوانید: در مورد زندگی علامه مجلسی
ℹ️ اشتراک گذاری به دوستان خود:

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *