تحقیق در مورد کاخ عالی قاپو

مختصر در مورد کاخ عالی قاپو و تاریخچه آن

هر کسی که به شهر اصفهان سفر می‌کند، قطعا از دیدن آثار و بناهای تاریخی بی بهره نمی‌ماند. بناها، مکان‌های تاریخی، دست سازه‌های منحصر به فرد و معماری در این شهر روح را از بعد هنر و زیبایی اقناع می‌کند. یکی از بی‌نظیرترین، باشکوه‌ترین و معروفترین بناهای تاریخی در اصفهان عمارت “عالی قاپو” است.

این کاخ بی بدیل که در زمان صفویه بنا نهاده شده است، در غرب میدان نقش جهان و درست روبروی مسجد شیخ لطف‌الله قرار گرفته است. در این مقاله به تفصیل به بررسی معماری و تاریخچه این عمارت زیبا خواهیم پرداخت.

تاریخچه ی ساخت عمارت عالی قاپو

پس از آنکه شاه عباس کبیر پایتخت را از قزوین به اصفهان منتقل کرد برای مستقر شدن در یک بنای حکومتی خاص که بتواند سفرا و شاهان دیگر را تحت تاثیر خود قرار دهد، فرمان ساخت عالی قاپو را صادر کرد. این بنا در قرن دهم خورشیدی ساخته شد. اولین بنای کاخ در زمان شاه عباس مورد بهره برداری قرار گرفت اما کامل شدن این عمارت در ۵ مرحله انجام شد که حدود ۷۰ سال به طول انجامید.

بیشتر بخوانید: درباره اصفهان نصف جهان

با اینکه نام دقیقی از معماران این بنا در دست نیست اما مطابق اسناد و مدارک تاریخی دو معمار بزرگ و نام آور آن زمان، یعنی استاد علی اکبر اصفهانی و استاد محمدرضا اصفهانی را در ساخت این عمارت موثر می دانند. این دو معمار همچنین معماری مسجد شاه عباسی را نیز انجام داده اند.

معنی عالی قاپو

نام این بنا را “عالی قاپو” نهادن در زبان ترکی “عالی” به معنای “باشکوه” و “قاپو” به معنای “درب یا درگاه است”، که در لغت کامل به معنی “درگاه بلند” یا “درگاه باشکوه” معنی می‌شود.

معماری داخلی ساختمان عالی قاپو

ساختمان عالی قاپو ۴۸ متر ارتفاع دارد و شامل ۶ طبقه می‌باشد. این طبقات توسط پلکانی مارپیچ به یکدیگر متصل هستند و حدود ۹۴ پله از پایین تا بالا وجود دارد. در قسمت ورودی عمارت یک مدخل وجود دارد که چندین طاقنمای کوچک دارد در قسمت فوقانی مدخل یک ایوان قرار گرفته که مزین به حوضی مسی است. لبه‌های این حوض از مرمر ساخته شده و علیرغم تخریب‌ها به نظر می‌رسد زمانی این ایوان آینه کاری شده بوده است.

در قسمت ورودی اصلی به عمارت کتیبه‌ای وجود دارد که حدیث “انا مدینه العلم و علی بابها” بر روی آن نقش بسته است و از ارادت شاهان صفوی به مذهب و آیین تشیع حکایت دارد.

طبقه اول عمارت را تالاری با وسعت ۶۴ متر و ارتفاع ۱۱ متر تشکیل داده است. در محیط تالار معماری به گونه‌ای است که صداها بلندتر و شفاف‌تر به گوش می‌رسد و محیطی اکواستیک در این قسمت به وجود آمده است. طبقه‌ی سوم این بنا نیز در نوع خود بی‌نظیر است. این طبقه در زمان شاه عباس دوم ساخته شد تالاری با ۱۸ ستون ستون که هر یک ده متر ارتفاع دارد. ستون‌ها تماما آینه کاری شده و سقف تالار منقش به تصاویری زیبا و هنرمندانه می‌باشد.

طبقه‌ی ششم یا آخرین طبقه این کار نیز بسیار منحصر به فرد بوده، این طبقه که برای تماشا کردن مسابقات چوگان، مراسم مذهبی و غیره ساخته شده، دید کلی و کاملی به تمام محوطه‌ی نقش جهان دارد. تالار اصلی در این طبقه ۴۸ متر است. طبقه ششم همچنین دارای یک تالار فرعی به وسعت ۶۳ مترمربع است که به علت وجود مقرنس های خاص و منحصر به فرد دارای خاصیت اکوستیک و پخش صدا در تمام تالار است. کمترین صدا در این تالار به گوش تمام کسانی که در تالار ایستاده‌اند می‌رسد.

در تمام دیوارها نقاشی شده و گچ بری‌ها با شکلهای جالبی مثل طرح صراحی و جام جلب توجه مینماید. همچنین کاشی کاری‌های هفت رنگ مینیاتورهای خاص و جذاب و خطوط اسلیمی از تزیینات داخلی کاخ به شمار رفته و چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند و زبان از وصف زیبایی و هنر بکار رفته در این بنا قاصر می‌ماند.

یکی از نکات قابل توجه درباره ساختمان عالی قاپو این است که از بیرون به هیچ وجه ۶ طبقه به نظر نمی‌آید و از هر وجه با آن نظر کنید، طبقات مختلفی را در نظر می آورد. از قسمت جلوی بنای که به سمت میدان نقش جهان است ساختمان دو طبقه می نماید، از پشت ساختمان پنج طبقه و از طرفین ۳ طبقه به نظر می رسد.

کلمه پایانی

عالی قاپو از جمله شاهکارهای دوره‌ی صفویه است که در آن زمان برای امور تشریفاتی از آن استفاده می‌شد اما اکنون نقطه‌ی عطفی در جذب گردشگران داخلی و خارجی به شمار می‌رود، که در زیبایی و شکوه بی نظیر می‌باشد.

امید است با مراقبت‌ها و جلوگیری از تخریب و آسیب رسانی به این بنا و بناهای مشابه این گنج را به نسل‌های بعدی نیز اهدا کنیم.