همه چیز درباره ورزش چوگان و قوانین آن
ورزش چوگان چیست؟
چوگان ورزش کهن که ریشه ایرانی دارد، این ورزش متعلق به کشور ایران است، امروزه این بازی به عنوان ورزشی جهانی تبدیل شده است. این رشته به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان به بازی شاهان معروف است. نام چوگان از نام چوبی که در آن استفاده میشود برگرفته شدهاست. در ادامه با این ورزش آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
امروزه بیش از ۷۷ کشور مسابقات و برنامههای ویژهٔ چوگان برگزار میکنند. چوگان همچنین از جمله ورزشهایی است که از سال ۱۹۰۰ (میلادی) تا سال ۱۹۳۹ (میلادی) به عنوان یک ورزش در مسابقات جهانی المپیک بازی شده و هماکنون نیز از سوی کمیته بینالمللی المپیک به عنوان یکی از ورزشهای جهانی شناخته شدهاست و از دیر باز در خود ایران بازی میشده و قدمتی چند صد ساله دارد اما این ورزش در زادگاه خود ایران چندان مورد اقبال عمومی نیست.
لازم به ذکر است در سال ۱۹۳۶ در المپیک برلین با توجه به عدم وجود اجماع جهانی یا حداقل حمایت از طرف کشور خاستگاه آن – ایران– از بازیهای المپیک حذف شد.
تاریخچه ورزش چوگان
این بازی از نزدیک ۶۰۰ سال قبل از میلاد در ایران شکل گرفت و در زمان هخامنشیان بازی میشدهاست. چوگان به هنگام کشور گشایی داریوش اول در هند، در آن سرزمین رواج یافت. همچنین در دوره ساسانیان بخشی از فرهنگ بازیهای این دوره بودهاست.
پس از اسلام تازیان بازی چوگان را از ایرانیان آموختند و آن را “صولجان” نامیدند. رودکی نخستین شاعری است که پس از اسلام از چوگان گفتگو میکند و فردوسی نیز فراوان از آن نام میبرد. فردوسی قصهٔ چوگان بازی سیاوش و افراسیاب را به نظم درمیآورد و در جای دیگری میگوید:
همه کودکان را به چوگان فرست بیارای گوی و به میدان فرست
سعدی، حافظ، ناصرخسرو و مولانا هم به چوگان اشاره کردهاند. مغولان پس از حمله به ایران و در زمانی که با فرهنگ و هنر ایران آشنا میشوند چوگان بازی را نیز یاد گرفته و در سراسر امپراطوری وسیع خود رواج میدهند. میتوان گفت که گرایش کشورهای شرق آسیا به چوگان به همین دلیل است. از این دوره بهعنوان جدّیترین برهه خروج چوگان از ایران یاد میشود.
چوگان در دوره صفویه به شکوفایی رسید. اسناد تاریخی نشان دادهاند که شاه عباس چوگان باز بودهاست و حتی پیش از اینکه به اصفهان بیاید در قزوین که پایتخت ایران بوده چوگان بازی میکردهاست.
همچنین میدان نقش جهان اصفهان برای چوگان بازی بنا نهاده شده بود. اروپاییان در زمان صفویان و در زمان استعمار خود در هند، با این بازی آشنا شدند و افسران انگلیسی نیز بهطور حرفهای چوگان را در باشگاه کلکته آموخته و با خود با انگلیس بردند.
بعدها نیز ورزشهایی از قبیل گلف و هاکی پدید آوردند که دستههای استفاده شده در این بازیها به همان چوب چوگان برمیگردد. در سال ۱۸۶۰ (میلادی) چوگان در انگلیس متداول میشود. سپس از این کشور بازی به آمریکای جنوبی میرود و به شدت رواج مییابد چنانکه اکنون چوگان در آمریکای جنوبی از همه جای دنیا بیشتر بازی میشود و طرفداران بسیاری نیز دارد.
این ورزش در ایران پس از صفویان کمکم رو به فراموشی رفت. البته در زمان پهلوی، در ارتباط با اروپاییان، چوگان دوباره مورد توجه قرار گرفت، ولی مانند گذشته رواج نیافت. امروزه سعی میشود توجه بیشتری به این ورزش نشان داده شود. همچنین اقداماتی برای تاُسیس زمینهایی سرپوشیده برای زنان انجام شدهاست.
چوگان بازی بیانگیزهای نبودهاست و کاملاً یک بازی استراتژیک است که آمادگی سوار و اسب را با هم نیاز داشتهاست. سوار و اسب در بازی چوگان مشق رزم میکردهاند. اسب وقتی مقابل مانعی قرار میگیرد، فرار میکند اما اسب چوگان به سمت مانع رفته و خود را در شرایطی قرار میدهد که سوار، چوگان بزند. اسبی که خود با شرایط چوگان باز در میدان تطبیق میدهد براحتی در میدان جنگ نیز حضور مییابد.
مدت زمان مسابقه چوگان
یک بازی چوگان به ۶ دوره زمانی (چوکه) که هر کدام ۷ دقیقه میباشد تقسیم میشود. البته این استاندارد مربوط به کشور انگلستان میباشد ولی در آرژانتین و آمریکا این مدت زمانی به هشت قسمت تقسیم شده و بین هر چوکه استراحتی معادل۳ دقیقه و بین دو نیمه ۵ دقیقه در نظر گرفته میشود.
تعداد بازیکنان چوگان
در هر تیم چهار نفر بازی میکنند. نفر اول یک مهاجم است و کار او حمله و نیز کمک به مدافع است. نفر دوم نیز مهاجم است، ولی وظیفه او در دفاع مهمتر است. نفر سوم که معمولاً بهترین بازیکن تیم است، وظیفه دارد تا حرکات دفاعی را به ضد حمله تبدیل کند.
نفر چهارم نیز مدافع است و وظیفه دارد توپ را از دروازه دور کند. از آن جایی که چوگان بازیای با روند سریع است، امکان دارد بازی کنان یک تیم در قسمتهای مختلفی از زمین قرار گیرند که مربوط به وظیفه بازیکن دیگر باشد. در این حالت باید وظایف آن بازیکن را انجام دهند تا به جای خود بازگردند.
هدف و قوانین بازی چوگان
هدف این بازی فرستادن توپ در دروازهی حریف است. هنگامی که توپ از پشت دروازه خارج میشود، پرتاب توپ به تیم مورد حمله قرار گرفته تعلق میگیرد، مگر این که خود این تیم باعث خارج شدن آن شده باشد.
در این صورت به تیم مقابل یک پرتاب آزاد (از ۸۴ متری محل خروج) تعلق میگیرد. پس از هر گل، دو تیم، زمین خود را تعویض میکنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار میدهد. در صورتی که دو تیم برابر شوند، وقت اضافی به آنها تعلق میگیرد و اولین تیمی که گل بزند برنده اعلام میشود.
هنگامی که بازیکنی به سمت جهتی که توپ در آن پرتاب شده است میتازد، تقدم با اوست؛ در صورتی که توپ در سمت راست او باشد. در این صورت هیچ بازیکنی اجازه ندارد راه او را سد کند، مگر آنکه در فاصلهی معقولی قرار گیرد که هیچ جای خطری نباشد.
خطاهای ورزش چوگان
۱- قطع مسیر سوارکاری که در طول مسیر خود در حال توپ زدن است.
۲- ضربه زدن از جهت مخالف (از سمت چپ).
۳- سوارکاری و یا زدن ضربه به شکلی که برای سایر سوارکارها خطرناک باشد.
انواع جریمههای بازی چوگان
۱- درنظر گرفتن یک گل برای تیم مقابل در صورت برخورد خطرناک و یا خطای عمد در نزدیکی دروازه.
۲- زدن یک ضربهی آزاد از فاصلهی ۲۷ متری در جهت مخالف دروازه و قرار گرفتن مدافعین در پشت خط دروازه.
مدافعین تنها زمانی اجازهی دخالت دارند که ضربه زده شود.
۳- زدن یک ضربهی آزاد از فاصلهی ۳۶ متری با همان شرایط.
۴- زدن یک ضربهی آزاد از فاصلهی ۵۴ متری به طوری که هیج مدافعی تا فاصلهی ۲۷ متری نقطهی زدن توپ قرار داشته باشد.
۵- زدن یک ضربهی آزاد از وسط زمین (بدون وجود قانونی مانند آفساید در فوتبال).
۶- زدن یک ضربهی آزاد از محل وقوع خطا. در این شرایط هیچ مدافعی نباید تا فاصلهی ۲۷ متری از نقطهی زدن ضربه قرار داشته باشد.
۷- کورنر مانند فوتبال وجود ندارد، ولی حرکتی مشابه به شکل زیر انجام میگیرد: یک ضربهی آزاد از فاصلهی ۵۴ متری دروازه به این شرط که مدافعین در فاصلهی ۲۷ متری از زدن ضربه قرار داشته باشند.
پیشنهادی: همه چیز در مورد ورزش اسب سواریمنبع: جمع آوری شده از ویکی پدیا