تحقیق درباره زندگی یوزپلنگ ایرانی

در مورد یوزپلنگ ایرانی و دلایل انقراض آن بیشتر بدانید!

یوزپلنگ ایرانی (Persian cheetah) یکی از حیوانات وحشی زیبا و محافظت شده در سطح جهانی است. در این تحقیق دلیل انقراض یوزپلنگ ایرانی، تفاوت یوز ایرانی و آفریقایی، طول عمر یوزپلنگ ایرانی و چگونگی نگهداری یوزپلنگ از بچه‌هایش شرح داده خواهد شد. همچنین به تعداد یوزپلنگ ایرانی در سرتاسر جهان نیز اشاره می‌شود.

یوزپلنگ ایرانی و دلیل انقراض آن

یوزپلنگ ایرانی یک زیرگونه در خطر انقراض از یوزپلنگ است. این نژاد از گونه یوزپلنگ آسیایی (Acinonyx jubatus venaticus) می‌باشد که در گذشته پراکندگی زیادی داشته است. زیستگاه این موجود زیبا در گذشته از شبه‌جزیره عربستان و خاور نزدیک تا منطقه خزر، قفقاز جنوبی، بیابان قزل‌قوم و هند را در بر می‌گرفت. اما امروزه تنها در بخش‌های کوچکی از بیابان‌های ایران زندگی می‌کند.

این جاندار با شکار حیوانات پیر و سالخورده مانع از شیوع بسیاری از بیماری‌ها می‌شود به همین دلیل فواید زیادی برای محیط زیست دارد. تعداد یوزپلنگ ایرانی اکنون ۲۰ قلاده است که همگی شناسنامه‌دار هستند اما متأسفانه تعدادی از این یوزها در سال‌های اخیر  به دلیل سوانح جاده‌ای کشته شدند، به همین دلیل تعداد آنها روز به روز در حال کاهش است.

زیستگاه

محل زندگی یوزها در مناطق وسیع و سرزمین‌های پهناور مانند دشت‌ها، علفزارها، مناطق نیمه بیابانی و سایر مناطقی است که در آنجا برای این موجودات غذا وجود داشته باشد. در ایران یوز ایرانی در مناطق بیابانی استان‌های خراسان شمالی، رضوی، جنوبی، سمنان، یزد و کرمان زندگی می‌کند.

از آنجایی که این موجودات در خطر انقراض قرار دارند، محل زندگی آنها در منطقه‌های حفاظت شده پارک ملی کویر، کوه بافق، ذخیره‌گاه زیست‌کره توران، پناهگاه‌های حیات وحش نایبندان، میاندشت و دره انجیر قرار دارد.

در گذشته پراکندگی یوزهای ایرانی بیشتر بوده اما متأسفانه به دلایلی محل زندگی آنها کوچک‌تر شده است. برخی از این عوامل به شرح زیر می‌باشند که دلیل انقراض یوزپلنگ ایرانی در مناطق دیگری از جهان نیز می‌باشد:

– تغییر کاربری بخشی از اراضی و تبدیل شدن بخشی از زیستگاه‌ها به مناطق مسکونی و زمین‌های کشاورزی

– از بین رفتن مراتع

– کاهش تعداد علفخوارانی که شکار یوزها بودند.

– شکار بی‌رویه یوزها در مناطق مختلف جهان

غذای یوزپلنگ ایرانی چیست؟

یوزپلنگ ایرانی یک شکارچی قوی است و برای تأمین غذای خود به شکار حیوانات می‌پردازد. یوزها علاقه‌ای به خوردن جانوران مرده ندارند و ترجیح می‌دهند که غذایشان را خود شکار کنند. این جانداران در ایران از انواع سم‌داران مانند قوچ و میش، کل و بز، جبیر و آهوی ایرانی تغذیه می‌کنند. گاهی این جانوران به شکار خرگوش‌ها هم می‌پردازند، اما خرگوش‌ها انرژی زیادی برای بدن یوزها فراهم نمی‌کنند.

ترجیح یوزها برای شکار در ایران، قوچ‌ها، کل‌ها و آهوان نر مسن است؛ چون این جانوران تحرک کمتری دارند و وزنشان بیشتر است که انرژی مورد نیاز آنان را فراهم می‌کنند. غذای یوزپلنگ ایرانی بستگی به منطقه زندگی آن دارد. این جانور وحشی برای تأمین غذای خود، باید به منابع غذایی مختلف دسترسی داشته باشد.

تفاوت یوزپلنگ ایرانی و آفریقایی

می‌توان گفت که یوزپلنگ ایرانی (آسیایی) و آفریقایی هردو زیرگونه‌ای از یوزپلنگ‌ها هستند که تفاوت عمده‌ای با یکدیگر ندارند. اما شاید در برخی ویژگی‌های ظاهری کمی باهم متفاوت باشند. ویژگی‌های یوزپلنگ ایرانی به شرح زیر است:

– نسبت به گونه آفریقایی، سر و جثه کوچکتری دارد.

– گردن و پاهای کشیده‌تری دارد به همین دلیل یوزپلنگ ایرانی سرعت بیشتری نسبت به گونه آفریقایی دارد.

– رشد موهای بدن در زمستان بسیار زیاد است.

– ساختار بدن به گونه‌ای است که علاوه بر اینکه توانایی دویدن با سرعت ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت دارند، می‌توانند از درخت نیز بالا بروند و حتی در آب شنا کنند.

– قدرت بینایی بالایی دارند و برای شکار، ابتدا پنهان می‌شوند، طعمه خود را پیدا می‌کنند، سپس با سرعت او را تعقیب می‌کنند.

– با اینکه یوزپلنگ جزء گربه‌سانان محسوب می‌شود ولی مانند شیر و پلنگ نمی‌تواند غرش کند و صدایی شبیه گربه‌ها و یا حتی گاهی صدایی شبیه جیک جیک پرندگان دارد.

– طول عمر یوزپلنگ ایرانی معمولاً کمتر از ۱۵ سال است. با این حال، در برخی موارد، یوزپلنگ‌هایی مشاهده شدند که تا ۱۸ سال نیز عمر کرده‌اند. عوامل مختلفی مانند محیط زیست، تغذیه، شکار و بیماری‌ها می‌توانند بر طول عمر یوزپلنگ تأثیر بگذارند.

چگونگی نگهداری یوزپلنگ از بچه‌هایش

بعد از تولد، بچه یوزپلنگ به مدت حدود دو هفته در آغوش مادرش می‌ماند. پس از آن، مادر، بچه را به یک مرتع خالی از انسان‌ها منتقل می‌کند و در آنجا به دنبال شکار می‌گردد. بچه یوزپلنگ تا ۱۸ ماهگی با مادرش زندگی می‌کند و پس از آن، به تدریج به شکار می‌پردازد. این ۱۸ ماه برای توله‌ها بسیار مهم است چرا که در طول آن چگونگی شکار و فرار از دست شکارچیان دیگر مانند کفتار، گرگ و پلنگ را یاد می‌گیرند.

پس از ۱۸ ماهگی توله‌ها از مادر جدا می‌شوند. در این زمان ممکن است که بچه‌ها به مدت ۶ ماه با هم‌شیران خود (خواهرها و برادرهای خونی) زندگی کنند. در ۲ سالگی توله‌های ماده از گروه جدا شده و تنها زندگی می‌کنند و توله‌های نر با هم می‌مانند. معمولاً یوزهای نر یا همراه برادران خونی خود زندگی می‌کنند و یا به تنهایی، اما یوزهای ماده به جز زمان بچه‌داری تنها زندگی می‌کنند.

محافظت از یوزپلنگ ایرانی

یوزپلنگ ایرانی یک حیوان محافظت شده است و در فهرست قرمز IUCN به عنوان یک گونه در معرض خطر قرار دارد. از سال ۲۰۰۱ سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل، طرح‌هایی برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی ارائه دادند. از آنجایی که تعداد زیادی از این یوزها در ایران وجود داشت، یوزهای ایرانی تحت تدابیر شدید حفاظتی قرار گرفتند.

شکار آنها ممنوع اعلام شد، سعی شد تا زیستگاه آنها محافظت و امن شود و به مردم محلی آموزش‌هایی داده شد تا در صورت مواجهه با این جانداران، از آنان نترسند و به یوزها آسیبی نرسانند. برای فرهنگ‌سازی بیشتر بین مردم، عکس یوزپلنگ ایرانی روی پیراهن تیم ملی فوتبال نقش بست و تکثیر در اسارت این جانداران آغاز شد. همه این کارها برای نگهداری از جمعیت اندک یوزها انجام گرفت اما متأسفانه هنوز هم شاهد کشته شدن آنها در اثر عوامل مختلف هستیم.

بخوانید: درباره زندگی پلنگ‌ها