تحقیق درباره سوره انعام

درباره فضیلت و نکات اخلاقی سوره انعام

سوره انعام ششمین سوره قرآن، مکی و دارای ۱۶۵ آیه است. در این تحقیق موضوعاتی همچون معرفی سوره انعام، معنی انعام در قرآن، محتوا، فضیلت، زیباترین و مهم‌ترین آیات، علت ختم انعام و نکات اخلاقی سوره انعام مطرح می‌شود.

معرفی سوره انعام

سوره انعام پنجاه و پنجمین سوره‌ای است که بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شده و در جزء ۷ و ۸ قرار گرفته است. این سوره به صورت یکجا نازل شده، از سوره‌های طولانی و در گروه سوره‌های حامدات قرار دارد.

توضیح: به سوره‌هایی که با حمد پروردگار آغاز می‌شوند، «حامدات» می‌گویند.

از آنجا که در ۱۵ آیه (آیات ۱۳۶ تا ۱۵۰) از این سوره مطالبی در مورد «انعام» بیان شده است، آن را «انعام» نام‌گذاری کرده‌اند، نام دیگر آن «حجت» می‌باشد چون آیاتی از آن به بیان دلایل نبوت می‌پردازد و سه بار واژه «حجت» در این سوره به‌کار رفته است.

گفت‌وگوی حضرت ابراهیم علیه‌السلام با آزر و احتجاج ایشان با مشرکان در مورد پرستش خورشید و ماه و ستارگان، داستان‌های تاریخی است که در سوره انعام مطرح شده است.

معنی انعام در قرآن

«انعام» به معنی «چهارپایان» و «احشام»، جمع «نعم» است و نعم به گوسفند، گاو، شتر و… گفته می‌شود.

محتوای سوره انعام

محور اصلی محتوای سوره انعام را اعتقادات مسلمانان (توحید، نبوت، معاد) تشکیل می‌دهد، اما خلاصه آن را می‌توان اینگونه بیان کرد:

– بیان نشانه‌های توحید، معاد و قدرت پروردگار

– شریک قائل‌شدن کافران برای خداوند

– بیان بهانه‌های کافران برای ایمان‌ نیاوردن

– بیان دلایل نبوت

– لجاجت کافران در مقابل حق و سرانجامشان در قیامت

– وظیفه پیامبران: انذار و بشارت

– آزمایش توانگران به‌وسیله تهیدستان

– کلیدهای غیب نزد خداوند

– توصیه به تقوا و نماز

– دعوت به یکتاپرستی با ارائه دلیل روشن توسط ابراهیم علیه‌السلام

– بیان بدعت‌های مشرکان و زیان دیدن پیروان آنان

– بیان احکام خوراکی‌ها

– بیان قوانین اعتقادی و اخلاقی اسلام

فضیلت سوره انعام

فضایلی که برای قرائت سوره انعام بیان شده عبارتند از:

– تسبیح گفتن هفتاد هزار فرشته‌ای که هنگام نزول سوره انعام تسبیح و تهلیل و تکبیر می‌گفتند تا روز قیامت برای قرائت‌کننده سوره انعام

– ایمنی از آتش جهنم برای کسی که هر شب این سوره را بخواند

– خشنودی خداوند، صلوات‌فرستادن و استغفار فرشتگان، آمرزش، دوری از وسوسه شیطان و برآورده‌شدن حاجات برای کسی که این سوره را بخواند

– برای خواندن ۳ آیه اول این سوره مبارکه پس از نماز صبح آثار و ثواب‌هایی ذکر شده است

– در ۷۰ جای سوره انعام اسم اعظم خداوند ذکر شده، پس شایسته است خواندن آن ترک نشود

– برای برآورده شدن حاجت خواندن چهار رکعت نماز با دو سلام، به‌طوری‌که بعد از حمد، سوره انعام را قرائت شود و پس از نماز دعای «یا کریم یا کریم…» خوانده شود، سفارش شده است

زیباترین و مهم‌ترین آیات سوره انعام

آیه ۱۷ یکی از آیات هفتگانه‌ای است که خواندن و به همراه داشتن آن در جهت دفع بلایا و آفات، مفید است.

آیه ۲۰ با این محتوا که اهل کتاب از قبل ویژگی‌های پیامبر را می‌دانستند، آیه ۵۹ با محتوای آگاهی خداوند از کلیدهای غیب، آیه ۱۶۰ با این محتوا که پاداش کار نیک ده برابر است و آیه ۱۶۴ با محتوای «وزر» نیز از آیات معروف این سوره شمرده می‌شوند.

آیات ۲۱، ۷۲، ۱۰۸، ۱۱۸، ۱۲۱، ۱۴۱، ۱۴۵، ۱۵۱، ۱۵۲ و ۱۶۲ نیز هرکدام به بیان احکامی از احکام اسلام پرداخته‌اند که به آنها «آیات الاحکام» می‌گویند.

آیه ۱۷

وَإِنْ یمْسَسْک اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَإِنْ یمْسَسْک بِخَیرٍ فَهُوَ عَلَى کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ

اگر خداوند گزندی به تو برساند، هیچ‌کس جز او توانایی برطرف‌کردن آن را ندارد! و اگر خیری به تو رساند [دوام و پایداریش تحت قدرت اوست]، او بر هرچیزی تواناست.

آیه ۲۰

الَّذِینَ آتَینَاهُمُ الْکتَابَ یعْرِفُونَهُ کمَا یعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمُ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لَا یؤْمِنُونَ

کسانی که کتاب آسمانی به ایشان داده‌ایم، به‌خوبی او (پیامبر) را می‌شناسند، همان‌گونه که فرزندان خود را می‌شناسند؛ فقط کسانی که سرمایه وجود خود را تباه کرده‌اند، ایمان نمی‌آورند.

آیه ۵۹

وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَیبِ لَا یعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَیعْلَمُ مَا فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا یعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِی ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا یابِسٍ إِلَّا فِی کتَابٍ مُبِینٍ

و کلیدهای غیب، تنها نزد اوست؛ و جز او، کسی آنها را نمی‌داند. او نسبت به آنچه در خشکی و دریاست آگاهی دارد؛ هیچ برگی [از درختی] نمی‌افتد، مگر اینکه می‌داند؛ و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین، و هیچ تر و خشکی وجود ندارد، جز اینکه در کتابی روشن (در کتاب علم خدا) ثبت است.

آیه ۱۶۰

مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّیئَةِ فَلَا یجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا یظْلَمُونَ

هرکس کار نیکی آورد، ده برابر آن پاداش به‌دست می‌آورد، و هرکس کار بدی آورد، جز به‌مانند آن، مجازات نمی‌شود؛ و به ایشان ستم نخواهد شد.

آیه ۱۶۴

وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى

و هیچ گنهکاری بار گناه دیگری را به دوش نمی‌کشد.

علت ختم انعام

یکی از سنت‌های ایرانیان برگزاری مجلس ختم انعام برای برآورده‌شدن حاجات است. در این مجلس با همراهی حاضرین یک بار سوره انعام از ابتدا تا انتها خوانده می‌شود و گاهی بین آیات، دعاهایی نیز خوانده می‌شود.

نکات اخلاقی سوره انعام

سوره انعام دارای نکات اخلاقی است که رعایت آنها در زندگی می‌تواند انسان را در مسیر صحیح رشد و تکامل قرار دهد، خلاصه این نکات عبارتند از:

– کسب آگاهی نسبت به عواقب کارها برای پیمودن راه سعادت

– توصیه به تقوا و نماز

– استفاده از دلایل روشن برای امر به معروف و نهی از منکر

– استفاده از روش زندگی انسان‌های کامل مثل پیامبران به‌عنوان الگوی زندگی

– بی‌توجهی به هواهای نفسانی

– دشنام‌ندادن به کافر

– دروغ‌نبستن به خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله

– نخوردن گوشت حیواناتی که هنگام ذبح آنها نام خدا برده نشده

– شریک قرار ندادن برای خداوند

– نیکی به پدر و مادر

– پرهیز از قتل نفس به‌خاطر ترس از فقر

– ترک گناهان آشکار و پنهان

– نزدیک نشدن به مال یتیم مگر با روشی نیکو

– رعایت عدالت و انصاف در پیمانه و ترازو

– انجام تکالیف در حد توان

– رعایت عدالت در سخن و قضاوت

– وفای به عهد الهی

آثار و فضیلت سوره حدید