تحقیق درباره دستگاه دیالیز و نحوه کار آن

در مورد دستگاه دیالیز بیشتر بدانیم!

 

جهان در زمینه پزشکی نیز همانند دیگر زمینه‌های علمی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. پیشرفت‌ها و اختراعاتی که تا کنون باعث نجات جان میلیون‌ها انسان شده است. یکی از این اختراعات که جزو پنج اختراع مهم علم پزشکی است دستگاه دیالیز نام دارد.

تاریخچه دستگاه دیالیز

دستگاه دیالیز در سال ۱۹۴۳ توسط یک پزشک هلندی، ویلیام یوهان کولف، ساخته شد. ایده‌ی ساخت این دستگاه توسط کولف، پس از مشاهده بیمار جوانی که از نارسایی کلیه رنج می‌برد، به ذهن او خطور کرد. البته اختراع کولف، که در آن زمان کلیه مصنوعی نام گرفته بود نقص‍های بسیاری داشت. که بعدها با تکامل فنی آن توسط دکتر بلدینگ اسکریبنر، استاد پزشکی در دانشگاه واشنگتن، در سال ۱۹۶۲، دستگاه دیالیز امروزی ایجاد شد. امروزه نیز این دستگاه پیشرفت‌های مثبت‌تری داشته است به‌ گونه‌ای که دیگر زندگی با بیماری کلیوی ممکن شده است.

نحوه کار دستگاه دیالیز

دستگاه دیالیز در واقع وظیفه‌ای شبیه به آن چه که کلیه‌ها در بدن ما دارند را انجام می دهد. یعنی حذف کردن مواد زائد و سمی از خون به جای کلیه‌هایی که دیگر توانایی انجام وظایف خود را ندارند. همان‌طور که می‌دانیم در بدن هر شخص دو کلیه در دو طرف ستون فقرات، در پایین‌ترین سطح قفسه سینه و پشت حفره شکمی قرار دارد. این عضو لوبیایی شکل بدن از اصلی‌ترین اعضای بدن انسان است که همانند یک کارخانه شیمیایی خون را در طول یک شبانه روز ۲۸۸ بار تصفیه می‌کند. که این عمل تصفیه خون فقط در پنج دقیقه صورت می‌گیرد. به این صورت که بعد از پمپاژ شدن خون توسط قلب یک پنجم آن به سمت کلیه‌ها می‌رود، و سپس در آن جا فیلتر می‌شود.

کلیه مایعات اضافی و مواد معدنی زائد را به سمت مثانه می‌فرستد که به صورت ادرار از بدن خارج می‌شود و خون تصفیه شده در بدن به گردش در می‌آید. کلیه‌ها کار تنظیم و متعادل کردن موادی مانند نمک، پتاسیم و اسید بدن را به عهده دارند. علاوه بر دفع مواد زاید بدن، تقویت استخوان و تولید ویتامین دی در بدن نیز وظیفه کلیه‌هاست. همچنین این اعضای سخت کوش بدن با تولید هورمون‌هایی تولید گلبول‌های قرمز را کنترل می‌کنند و مدیریت مقدار مایعات بدن و کنترل فشار خون را نیز بر عهده دارند.

حال اگر در تصفیه مواد زائد و تنظیم مایعات بدن مشکلی ایجاد شود سطح مواد زاید در بدن به مرور افزایش پیدا می‌کند که باعث ایجاد ناراحتی‌هایی در بدن فرد می‌شود. پس از مراجعه به پزشک، آزمایش‌های شیمیایی مختلفی در خون اندازه‌گیری می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها اوره و کراتینین در خون است. اوره و کراتنین دو ماده سمی در خون هستند که بدنبال سوخت و ساز مواد غذائی در بدن به وجود می‌آیند. که این دو ماده سمی فقط از طرق کلیه‌ها دفع می‌شوند. اگر مقدار این دو ماده در خون زیاد باشد نشان دهنده‌ی این است که کلیه‌ها نمی‌توانند کار خود را به درستی انجام دهند. در این زمان است که دیالیز، که فرایندی است برای جانشینی کلیه‌ها، برای به عهده گرفتن وظایف کلیه وارد عمل می‌شود.

انواع دیالیز

دیالیز به دو شکل انجام می شود. دیالیز خونی و دیالیز صفاقی.

دیالیز خونی یا همودیالیز

در دیالیز خونی با نام علمی همودیالیز، خون به تدریج از بدن خارج شده و وارد دستگاه دیالیز می‌شود. مواد زاید و مایعات اضافی موجود در خون توسط فیلتر مخصوصی که درون دستگاه وجود دارد جذب شده و سپس خون تصفیه شده از دستگاه مجددا وارد بدن می‌شود. برای انجام این عملیات و رساندن خون به دستگاه دیالیز پزشک نقاطی را برای ورود به رگ‌های خونی و برقراری ارتباط با جریان خون در بدن ایجاد می‌کند.

در این فرآیند ابتدا پزشک یک سیاهرگ و یک سرخرگ را با ایجاد شکاف، به یکدیگر متصل می‌کند، که به این ساختار فیستول می‌گویند. سپس یک سوزن به پشت سرخرگ و یک سوزن به پشت سیاهرگ، در نزدیکی فیستول وصل می‌شود. این سرنگ‌ها به لوله‌هایی که به سمت دستگاه دیالیز می‌روند متصلند. سپس خون توسط یکی از این لوله‌ها به طرف دیالیزور با کمک پمپ دستگاه که وظیفه مکش و گردش خون را برعهده دارد حرکت می‌کند. در این مسیر محفظه فیلتر پمپی به خون هپارین تزریق می‌کند. این ماده مانع از لخته شدن خون، درون لوله‌های دستگاه می‌شود. و هنگام وارد شدن خون به فیلتر، عمل دیالیز انجام می‌گردد.

به محفظه فیلتر دو لوله متصل است، یکی از آن‌ها اسید دیالیز تازه را وارد محفظه و دیگری اسید حاوی مواد زائد خون را خارج می‌کند. سپس خون تصفیه شده توسط سرنگ دیگر وارد بدن می‌شود.

دیالیز صفاقی

در دیالیز صفاقی با نام علمی پریتونیل، از بافت‌های داخل شکم خود بیمار به عنوان فیلتر برای پاکسازی و تصفیه خون استفاده می‌کنند. به این صورت که از طریق یک لوله پلاستیکی یک مایع تمیز کننده خاص وارد بخشی از شکم می‌کنند. پوشش خود شکم یا همان صفاقی که شبیه یک پرده طبیعی است به دلیل داشتن سوراخ‌هایی به عنوان یک صافی و فیلتر عمل کرده و مواد زاید را از خون بیمار دفع می‌کند. پس از مدت زمان مشخصی، مایع تمیزکننده همراه با مواد از شکم خارج شده و دور ریخته می شود.

هر کدام از این روش‌ها به دلیل داشتن تفاوت‌هایی در زمینه ی عملکرد دستگاه دیالیز دارای مزایا و معایبی هستند. این که بیماران کدام یک را انتخاب کنند به ترجیح خود بیمار بستگی دارد. و گاهی با توجه به عملکرد کلیه و سلامتی کلی بیمار توسط پزشک انتخاب می‌شود. اگرچه شرایط مالی و سبک زندگی بیمار نیز دارای اهمیت است.