دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
تاریخچه، جغرافیا، آداب و رسوم و فرهنگ بومی طبس
طَبَس۫ (تبس)، مرکز شهرستان طبس، شهری کویری است که در غرب استان خراسان جنوبی ایران قرار دارد. شهرستان طبس تا تیرماه سال ۱۳۳۹، یکی از بخش‌های سه‌گانهٔ شهرستان فردوس بود که در این سال از فردوس جدا شده و به‌صورت شهرستان مستقل درآمد. این شهر پیشتر جزئی از استان یزد بود که در سال ۱۳۹۱ به استان خراسان جنوبی ملحق شد. پیش از سال ۱۳۸۰ طبس جزئی از استان خراسان بزرگ محسوب می‌شد
جغرافیای طبس
شهرستان طبس یکی از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی پهناور ترین شهرستان کشور (با ۵۵۸۰۸ کیلومتر مربع مساحت ) در مرکز ایران است. شهر طبس مرکز این شهرستان است. جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۰، برابر با ۶۹٬۶۵۸ نفر بوده است.
این شهر در مدار ۳۳ درجه و ۳۵ دقیقه شمالی و نصف‌النهار ۵۶ درجه و ۵۵ دقیقه شرقی، در منطقه‌ای با آب و هوای بیابانی واقع شده‌است. ارتفاع شهر طبس از سطح دریا حدود ۶۹۰ متر است. در شرق شهر طبس رشته‌کوه بلندی به نام رشته کوه شتری قرار گرفته که ضلع شرقی چاله بزرگ طبس را تشکیل می‌دهد. این شهرستان ۵۵ هزار و ۴۶۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. همچنین فاصله این شهرستان با مشهد ۵۴۰ کیلومتر و با بیرجند ۲۷۰ کیلومتر است. نزدیکترین شهرستان به طبس از طرف شمال شرق، شهرستان فردوس با ۲۱۰ کیلومتر فاصله و از طرف جنوب غرب شهرستان یزد ۳۶۵ کیلومتر فاصله است. معادن غنی ذغال‌سنگ این شهرستان حاکی از وجود جنگل‌های انبوه و دریاچه‌های بزرگ در گذشته‌های دور در این منطقه میباشد. این معادن، طبس را در ردیف یکی از غنی‌ترین مناطق کشور به لحاظ ثروت ملی قرار داده است.
پوشش گیاهی
بیش از ۶۰ درصد مساحت شهرستان طبس، یعنی محدوده‌ای به وسعت ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار را بیابان‌ها تشکیل می‌دهند. ۱۰ درصد بیابان‌های کشور در این شهرستان واقع شده‌اند.
آداب و رسوم مردمان طبس
مردمان طبس در مناسبت‌های مختلف آداب و رسوم مخصوصی دارند که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم.
عاشورا
مردم طبس که شیعه اثنی عشری هستند، ارادتی خاص به ائمه اطهار و به ویژه حضرت اباعبدالله الحسین دارند و همه ساله مراسم عزاداری آن حضرت را با جلال و شکوه خاص، از چند روز قبل از محرم، شروع و تا دوازدهم محرم ادامه می دهند. اوج مراسم عزاداری امام حسین (ع) در ظهر روز دهم محرم میباشد که مردم این شهر و روستاهای اطراف با ابراز پرشورترین و پاک ترین احساسات خود، در ماتم سرور و سالار شهیدان و هفتاد و دو تن یاران با وفایشان، بر سر و سینه می زنند.
مردم عزادار که از روزها قبل، با پوشیدن لباس سیاه به استقبال عزای سومین امام خود می روند، در روز عاشورا با تزیین تابوت واره ای مشهور به نخل، و بر دوش گرفتن و حمل آن، یاد شهدای کربلا را زنده نگه می دارند.
در شهر طبس، دو نخل، یکی در حسینیه میارزه (وابسته به سادات میارزه طبس) و دیگری در هیأت، بعد از نماز ظهر عاشورا به ترتیب در شهر گردانده میشود. و دو گروه عمده زنجیرزن نیز نخل ها را همراهی می کنند.
آخر صفر: علم گردان
در آخرین شب ماه صفر، مردم طبس، با انجام مراسمی در میدان مرکزی شهر، با ماههای محرم و صفر خداحافظی می کنند. مراسم بدین قرار است که پس از انجام عزاداری شام غریبان امام رضا (ع)، هیئات مذهبی به صورت دایره می ایستند و علمها و پرچمهای عزاداری حضرت امام حسین (ع) را در داخل دایره بزرگ می گردانند و نوحه ای با مطلع «الوداع، الوداع، ای دو ماه عزا» می خوانند.
پس از آن نیز نوحه دیگری با مطلع «العجل بقیت الله» خوانده می شود که در آن سلامتی و فرج امام زمان (عج) و حل مشکلات مسلمانان از خداوند درخواست می شود.
صحرا گردش
هوای طبس، با توجه به خصوصیات خاص خود، در پایان بهمن ماه، رو به گرمی می گذارد. مردم این شهر به ماه اسفند، «ماه نوروز» نیز می گویند. در حالی که در دیگر نقاط کشور از سبزی خبری نیست، منظره زیبایی که در کشتزارها به تصویر کشیده می شود، چشم هر بیننده ای را خیره می کند.
آنها به صحرا می روند و شعری بدین مضمون میخوانند:
«سیاه سیاه بقلی، سفید سیاه بقلی، غم به تو دادم بقلی، شادیت به ما دِه بقلی»
واعتقاد دارند که ناراحتی وغم و غصه از وجودشان می رود و شادابی و سرسبزی بوته های باقلا در آنها شکوفا می شود.
سوغاتی‌های طبس
سوغاتی‌های شهر طبس عبارتند از:
-شیرینی عصاره علف هیزه، عصاره آویشن، عصاره کلپوره، روورکرده، قطاب، باقلوا، نان چایی، نان نخود
-مربای بهار نارنج، پوست پرتغال، بالنگ، پوست پسته، نارنجوک(نارنج نارس و کوچک)، خرما، انجیر و مربای گوجه فرنگی
-عرقیات گیاهان کوهی و محلی
-سبزیجات معطر
-سینی‌های مسی عمدتاً با طرح نخل و پلیکان و طرحهای ظریف و مینیاتوری
-گلیم و فرش طبس در طرحهای لچک ترنج، جوشقان، محرابی، دسته گلی، گنبدی، کف ساد، قاب قا بی، درختی، افشان و خشتی
بافته‌های حصیری از برگهای نخل
از دیگر صنایع دستی و سوغات طبس می‌توان به صیفی جات، پسته، گل نرگس، انواع گیاهان داروئی، شیره با ارزش آنغوزه، نارنج، لیمو شیرین، پرتقال، نارنگی، خرما، خرمالو با عطر و طعم خاص و منحصر بفرد، پسته، بهار نارنج، زعفران، زیره سیاه، عسل خاص وطبیعی طبس، خاکشیر، نون قرص(نان دایره‌ای شکل و خاص شهرستان) و تفتون(نان محلی) اشاره نمود.
بیشتر بخوانید: آداب و فرهنگ بومی استان کرمانمنابع: ویکی پدیا – حوزه
