تحقیق درباره کفشدوزک (پینه دوز) و اهمیت آن در طبیعت

آشنایی با کفشدوزک ها

کفشدوزک چیست؟

کفشدوزک یا پینه دوز با نام علمی” Coccinellidae“( تیره کوکسینلیدها)، جزء سوسک‌ها به حساب می‌آیند و اندازه‌ای معادل ۰٫۸ تا ۱۸ میلیمتر دارند. آن‌ها معمولاً به رنگ زرد، نارنجی، یا قرمز با لکه‌های کوچک سیاه بر روی بال‌پوششان، پاهایی سیاه رنگ و دارای دو شاخک در سر هستند. با تقریباً ۴۵۰۰ گونه، افراد خانوادهٔ کفش‌دوزک‌ها از قدیم نشانه بخت و اقبال بودند.۵۰۰ گونه مختلف كفشدوزك در امریكا و بیش از ۵۰۰۰ گونه در كل جهان وجود دارد. اكثر كفشدوزك ها گوشتخوار هستند.

ویژگی های کفشدوزک

کفشدوزک های جوانتر ها و حشره های نوزاد وقتی كه دما ۵۵ درج فارنهایت یا پایینتر باشد، نمی توانند پرواز كنند. كفشدوزك ها برای شكارچیانشان بسیار بد مزه هستند. بعضی از آنها بوی بسیار بدی از طریق مفصل های پایشان ایجاد می كنند. وقتی كه احساس خطر می كنند خودشان را به مردن می زنند و اكثر شكارچیان، حشراتی را كه تكان نمی خورند یا مرده اند را نمی خوردند. این یكی از روشهای این حشره برای دفاع از خود در برابر دشمن است.

تخم‌گذاری

کفش‌دوزک‌ها برای تخمگذاری شته‌ها را شکار کرده و تخم‌های خود را در داخل شکم شته‌ها قرار می‌دهند. تخم‌های کفشدوزک، از مواد غذایی داخل شکم شته‌ها تغذیه نموده و رشد می‌کنند.

اهمیت کفشدوزک

پینه دوز برای زیست‌بوم بسیار سودمند است و آن‌ها را در کشاورزی رایج و بیشتر کشاورزی زیستی برای از میان بردن آفات و قارچ‌ها به کار می‌گیرند. کفش‌دوزک‌ها به‌ویژه در از بین بردن شته‌ها، یا شپش‌های گیاه بسیار مؤثرند و می‌توان از آن‌ها به‌عنوان روش دفع آفات بیولوژیک استفاده کرد. اما کفش‌دوزک‌هایی نظیر سوسک کدو و سوسک سویا نیز وجود دارند که به جای حشرات، گیاهان خوراکی را می‌خورند و آسیب قابل توجهی به باغ‌ها می‌رسانند.

انواع مختلف مفید و مضر کفشدوزک‌ها در ظاهر جذابند. این موجودات به نسبت کوچک، بیضی پهن یا نیم‌دایره هستند. گونه‌های بسیاری از گونه‌های کفش‌دوزک‌ها لعاب دارند، با سایه‌های مختلفی از قرمز و لکه‌های سیاه، معمولاً این موجودات شته‌خوار هستند. سایر گونه‌ها سیاه با لکه‌های قرمزند که بسیاری از این‌ها به پولک‌داران حمله می‌کنند. کفش‌دوزک‌های گیاه‌خوار بیشتر به رنگ زرد با لکهٔ سیاه هستند.

ظاهر کفشدوزک

کفشدوزک ها ظاهری نیم‌کره، کوچک، خال‌خالی و بدنی گنبد شکل و دایره‌ای یا بیضوی دارند. کفشدوزک ها پاها و شاخک‌هایی کوتاه دارند.
کفشدوزک ها معمولاً به رنگ زرد، نارنجی و قرمز هستند و لکه‌هایی بر روی بال پوش‌هایشان (بال‌هایی که به مرور زمان تغییریافته و سخت شده است. بالپوش ها بر روی بال اصلی قرار دارند و از آن محافظت می‌کنند) دارند. پاها، سر و شاخک این حشره به رنگ سیاه است.
گونه‌های مختلف کفشدوزک دارای لکه‌هایی با الگوهای مختلف هستند. برخی از آن‌ها خال‌دارند و برخی دیگر راه‌راه هستند، تعدادی نیز هیچ‌گونه لکه‌ای ندارند. کفشدوزک های ۷ خال معمولاً قرمز یا نارنجی هستند.

از جمله کفشدوزک هایی که دارای الگوی لکه‌های غیرمعمول هستند، می‌توان به یکی از گونه‌های ۱۲ خال کفشدوزک (کفشدوزک ها دارای تعداد خال‌های مختلفی هستند که یکی از معیارهای دسته‌بندی آنان است) اشاره کرد که دارای خال‌هایی سفید در زمینه قهوه‌ای می‌باشد.
گونه‌های بدون لکه کفشدوزک معمولاً به طور کامل سیاه، خاکستری تیره، خاکستری یا قهوه‌ای هستند. به دلیل تنوع در رنگ و ظاهر، تشخیص برخی از آن‌ها نه تنها برای افراد عادی، بلکه برای حشره‌شناسان نیز مشکل است.
تشخیص برخی گونه‌های کفشدوزک بسیار مشکل است. وجود خال‌های نمایان و رنگ‌های جذاب باعث می‌شود کفشدوزک در نظر شکارچیان کمتر جذاب به نظر برسد.

غذای کفشدوزک‌‌ها

کفشدوزک‌‌ها عمدتا حشراتی مثل شته‌ها، مگس سفید، شپشک‌ها و کنه‌ها را که بدنی نرم و بدون پوشش دارند، می‌خورند. از بین این غذاها هم بیشتر از همه، شته‌ها برایشان خوشمزه‌اند. این سلیقه غذایی آنها باعث شده که به عنوان شکارچی آفت‌های مزارع و باغ‌ها به کمک کشاورزان بیایند. باغداران و زارعان همیشه با آغوش باز پذیرای این حشرات مفید در کشتزارهای خود هستند.

کفشدوزک‌‌های بالغ و نوزادانشان، هر دو از آفت‌های گیاهان تغذیه می‌کنند. نوزادها صدها شته را در طول زندگی می‌خورند و یک کفشدوزک‌ بالغ گرسنه روزانه تا بیش از ۵۰ حشره آفت را می‌بلعد! بنابراین می‌شود گفت یک کفشدوزک‌ ۵ هزار عدد حشره در طول عمرش می‌خورد.

روش دفاعی کفشدوزک

کفشدوزک‌‌ها برای دفاع از خود در زمان تهدید شدن، روش عجیبی دارند. اگر مزاحم یک کفشدوزک‌ شوید – مثلا از روی گیاهی برشان دارید یا وقتی آنها با یک موجود شکارچی روبه‌رو شوند – از مفصل زانوی پاهای خود خون ترشح می‌کنند. البته خون حشرات با خون مهره‌داران متفاوت است. در علم حشره‌شناسی به خون حشرات «همولنف» گفته می‌شود که برخلاف مهره‌داران نقش همولنف در تنفس و رساندن اکسیژن به بافت‌ها بسیار ناچیز است. ضمنا رنگ خون یا همولنف حشرات همیشه قرمزرنگ نیست و بسته به رنگدانه‌ای که در مایع همولنف وجود دارد، می‌تواند زرد، قهوه‌ای، نارنجی و حتی بی‌رنگ باشد. در کفشدوزک‌‌ها همولنف یک مایع سمی و بدبو به رنگ زرد است.

شاید دیده باشید که کفشدوزکی که روی دستان شما راه می‌رود، در مسیر خود اثر زردرنگی به جا می‌گذارد، این همان خون حشره است که در شرایط خطر از زانوهایش ترشح می‌شود. کفشدوزک‌ با این‌کار در نظر شکارچیانش حشره‌ای مریض و مردنی جلوه می‌کند و غالبا شکارچیان خوردن این‌گونه حشرات را ترجیح نمی‌دهند.

چند نکته درباره زندگی کفشدوزک ها

حتما شما هم در طبیعت یا احتمالا در باغچه خانه‌تان کفشدوزک‌‌ها را روی گیاهان مختلف دیده‌اید. همین حشره کوچک و دوست‌داشتنی با آن پشت کروی قرمز رنگ که معمولا چندتایی خال سیاه هم رویش هست؛ درست مثل یک بانوی قرمزپوش با یک ردای خال‌خالی. اگر با دقت به ظاهرشان نگاه کنید متوجه می‌شوید که تعداد این خال‌ها در کفشدوزک‌‌های مختلف، متفاوت است؛ حشره‌شناسان از روی همین ویژگی، گونه کفشدوزک‌ را تشخیص می‌دهند.

حتی گاهی ردای این حشرات به جای قرمز، در بعضی گونه‌ها زرد هم می‌تواند باشد. این حشرات در فرهنگ بسیاری از کشورها نماد خوشبختی هستند و در ادبیات برایشان افسانه‌ها و ترانه‌های کودکانه ساخته‌اند. جالب اینکه باغبان‌ها هم این حشرات را دوست دارند، زیرا در کار از بین بردن آفت‌های باغ و مزرعه با آنها همکاری می‌کنند.

همه چیز درمورد حشرات را بدانید

به هرحال کفشدوزک‌‌ها حسابی جای خود را بین مردمان جهان، چه در ادبیات و فرهنگ و چه در مزارع باز کرده‌اند. بد نیست ما هم سری به زندگی آنها بزنیم و با این آفریده‌های جالب بیشتر آشنا شویم. زندگی این حشرات مانند همه حشرات از یک تخم شروع می‌شود و پس از طی مرحله لارو و شفیره، بالاخره حشره بالغ ظاهر می‌شود. اما آنچه جالب‌تر است، حقایق خواندنی‌ای است که درباره این سوسک‌های زیبا وجود دارد؛ حقیقت‌هایی که شاید شما تاکنون چیزی از آن نشنیده باشید. پس برای دانستن آنها تا انتهای این مطلب دانستنیها همراه ما باشید.

کلیپ کفشدوزک