تحقیق در مورد سوره حدید

آشنایی با سوره حدید ، آثار و فضیلت آن

سوره حدید پنجاه و هفتمین سوره قرآن کریم از سوره‌های مدنی است (یعنی در مدینه بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است) و شامل ۲۹ آیه با موضوعات عقیدتی، اجتماعی و حکومتی می‌باشد.

از نظر ترتیب و زمان نزول نود و چهارمین سوره قرآن است و بین صلح حدیبیه و غزوه تبوک بر پیامبر رحمت نازل شده است.

علت نام‌گذاری سوره حدید

واژه «حدید» به معنای «آهن، پولاد، تیز و برنده» است و علت نام‌گذاری این سوره به حدید به کار رفتن این واژه در آیه ۲۵ این سوره است.

محتوای سوره حدید

در تفسیر المیزان، هدف اصلی این سوره، تشویق به انفاق در راه خداوند بیان شده و از انفاق به عنوان منشأ ایمان به خداوند و رسولش یاد شده است.

براساس تفسیر نمونه محتوای این سوره به هفت قسمت تقسیم می‌شود:

۱- توحید و بیان صفات الهی، محتوای آیات آغازین این سوره را تشکیل می‌دهد که در آن حدود بیست صفت الهی بیان شده است.

۲- بیان عظمت قرآن کریم

۳- بیان جایگاه ویژه و بهشتی مؤمنان و جایگاه تاریک و پر درد و عذاب منافقان در قیامت

۴- دعوت به ایمان به پروردگار و بیان سرگذشت اقوام کافر گذشته

۵- تشویق به انفاق و مخصوصاً انفاق برای جهاد در راه خداوند و بیان بی‌ارزشی مال دنیا

۶- سخن از عدالت اجتماعی و

۷- مذمت انزوای اجتماعی (رهبانیت).

اما محتوای دقیق‌تر این سوره به این شرح است:

آیات ۱ تا ۳، بیان صفات پروردگار

آیات ۴ تا ۶، بیان نشانه‌های حکمرانی خداوند بر عالَم

آیات ۷ تا ۹، دعوت به انفاق که نشانه ایمان به خدا و رسول است و دریافت رحمت الهی

آیه ۱۰، دعوت به کسب درجات معنوی در دنیا

آیات ۱۱ تا ۱۵، دریافت پاداش کامل اعمال دنیا در آخرت

آیه ۱۶، دعوت به خشوع در برابر پروردگار جهان

آیه ۱۷، بیان قدرت پروردگار در زنده کردن بعد از مرگ

آیات ۱۸ و ۱۹، بیان اعطای پاداش مضاعف به انفاق‌کنندگان و تذکر به کافران که دوزخ جایگاهشان است

آیه ۲۰، بیان ویژگی‌های زندگی دنیا

آیه ۲۱، دعوت به ایمان آوردن به خدا و رسول و توصیف نعمت‌های بهشتی

آیه ۲۲، بیان علم و قدرت خداوند در مورد رویدادهای زندگی دنیایی

آیات ۲۳ و ۲۴، هدایت انسان به سوی عدم دلبستگی و عدم تأسف به خاطر مسائل دنیایی و نکوهش فخرفروشی و بخل

آیه ۲۵، دعوت به برقراری عدالت اجتماعی و بیان هدف از بعثت رسولان الهی

آیات ۲۶ و ۲۷، بیان ارسال رسل و شیوه برخورد مردم با ایشان و مذمت رهبانیت

آیات ۲۸ و ۲۹، دعوت به تقوا و دریافت فضل و رحمت الهی

نکات مهم

۱- آیه ۴ سوره حدید، درباره خلقت هستی در شش روز می‌فرماید:

هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیامٍ…

او کسی است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز [= شش دوران‌] آفرید.

«روز» در آیه شریفه به معنای «دوران» آمده است که مدت آن معلوم نیست.

۲- آیه ۱۱ سوره مبارکه درباره قرض‌الحسنه می‌فرماید:

مَنْ ذَا الَّذِی یقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کرِیمٌ

کیست که به خدا وام نیکو دهد [و از اموالی که به او ارزانی داشته انفاق کند] تا خداوند آن را برای او چندین برابر کند؟ و برای او پاداش پرارزشی است!

در آیه شریفه، برای دعوت و تشویق به انفاق از تعبیر «وام نیکو دادن به پروردگار» استفاده شده و پاداش پرارزشی نیز برای قرض‌دهنده در نظر گرفته شده است.

۳- آیه ۲۰ سوره مبارکه مراحل پنجگانه عمر انسان را بیان می‌کند:

اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَینَکمْ وَتَکاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ… وَمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ

بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمل‌پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون‌طلبی در اموال و فرزندان است… و [به هر حال] زندگی دنیا چیزی جز متاع فریب نیست!

در آیه شریفه، مراحل زندگی انسان از کودکی تا سالخوردگی بیان شده که شامل بازی، سرگرمی، تجمل‌پرستی، فخرفروشی و افزون‌طلبی در اموال و فرزندان می‌شود و در ادامه می‌فرماید که همه اینها متاع فریب هستند [و انسان باید مراقب باشد که پایان راهش ختم به عذاب شدید می‌شود یا مغفرت و رحمت الهی].

آثار و فضیلت قرائت سوره حدید

در روایات آثار و پاداش مختلفی برای قرائت‌کننده یا کسی که این سوره را به همراه داشته باشد نقل شده، اما نکته حائز اهمیت در این روایات، شیوه تلاوت این سوره است که باید همراه با تفکر در معانی و عمل به دستورات الهیِ مطرح شده در آن باشد تا فضایل و آثار این سوره شامل حال قاری شود.

پیامبر صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «هر کس سوره حدید را قرائت کند از کسانی است که به خدا و رسولش ایمان آورده است». (مجمع البیان، ج ۹، ص ۳۸۱)

همچنین آن حضرت می‌فرمایند: «اگر می‌خواهی خداوند را به اسم اعظمش بخوانی، ده آیه اول سوره حدید و آیات آخر سوره حشر را بخوان». (کنزالعمال، ج ۵، ص ۳۹۴)

در روایت دیگر از آن حضرت نقل شده که فرمود: «هر کس سوره حدید را قرائت نماید بر خدا لازم است که او را از عذاب خدا ایمنی بخشد و در بهشت به او نعمت بخشد و هر کس بر قرائت این سوره مداوت کند و زندانی و در غل و زنجیر باشد خداوند راه نجات او را آسان می‌کند». (تفسیر البرهان، ج ۵، ص ۲۷۷)

همچنین نقل شده: «هر کس سوره حدید را بنویسد و با خود همراه داشته باشد اگر در جنگی شرکت کند هیچ‌گونه تیر و چیز فلزی به بدن او وارد نمی‌شود و در جنگ دارای قوت قلب و پردلی می‌شود و اگر بر جایی از بدن که آهنی [یا فلزی دیگر] بر آن وارد شده است، خوانده شود در همان ساعت و بدون درد خارج می‌شود». (تفسیر البرهان، ج ۵، ص ۲۷۷)

امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «کسی که مُسَبِّحات را پیش از خواب بخواند از دنیا نمی‌رود تا حضرت مهدی(ع) را درک کند و اگر از دنیا برود در همسایگی رسول خدا خواهد بود». (مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ ش، ج ۵، ص ۹۲)

مسبّحات شامل پنج سوره حدید، حشر، صف، جمعه و تغابن است که با «سبح لله» یا «یسبح لله» آغاز می‌شوند.

بیشتر بخوانید: در مورد سوره مومنون