تحقیق درباره سوره زخرف

سوره زخرف به چه معناست؟

سوره زخرف چهل و سومین سوره قرآن، از سوره‌های مکی و دارای ۸۹ آیه می‌باشد. مباحث این سوره را اعتقادات اساسی مسلمانان تشکیل می‌دهد. این تحقیق به موضوعاتی همچون «معرفی سوره زخرف»، «محتوای سوره زخرف»، «شأن نزول سوره زخرف»، «فضیلت قرائت سوره زخرف» و «آیات مشهور آن» می‌‌پردازد.

معرفی سوره زخرف

«زخرف» در لغت به معنی «زر و زیور» و «نقش و نگار» می‌باشد و دلیل نام‌گذاری این سوره به «زخرف» محتوای آیات ۳۳ تا ۳۵ است که در مورد بی‌ارزش بودن کالاهای دنیایی سخن می‌گوید.

این سوره یکی از سوره‌های «حوامیم» است و نام دیگر آن «حم زخرف» می‌باشد.

توضیح: حوامیم هفت سوره از قرآن هستند که با «حم» آغاز می‌شود و عبارتند از: غافر، فصلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف.

سوره زخرف شصت و سومین سوره‌ای است که بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شده و در جزء ۲۵ قرآن کریم قرار گرفته است.

بیزاری ابراهیم از بت‌پرستی (آیات ۲۶ تا ۲۸)، دعوت فرعون به خداپرستی توسط موسی، نپذیرفتن فرعون، اطاعت مردم از فرعون و نزول عذاب بر آنان (آیات ۴۶ تا ۵۶)، ستیزه‌جویی مردم در مورد عیسی، معجزات عیسی و دعوت مردم به یکتاپرستی (آیات ۵۶ تا ۶۵) داستان‌های تاریخی هستند که در این سوره مبارکه بیان شده است.

محتوای سوره زخرف

محور اصلی محتوای این سوره «بیان سنت الهی هدایت بشر» و «هشدار و انذار به انسان» است.

محتوای سوره زخرف را می‌توان به این صورت خلاصه کرد:

– هدف از نزول قرآن کریم و نبوت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، روی‌گردانی جاهلان از دعوت پیامبران و همچنین بیان نعمت‌های بی‌کرانی که خداوند در اختیار انسان‌ها قرار داده است (آیات ۱ تا ۱۴).

– بیان بهانه‌های مشرکان برای پرستش فرشتگان، بهانه‌هایی همچون فرشتگان دختران خدا هستند، خدا خواسته که فرشتگان را بپرستند، پیروی از نیاکان و ثروتمندنبودن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله (آیات ۱۵ تا ۳۵).

– بیان نادرستی عقاید مشرکان، نتیجه اطاعت از شیطان، شرک است، عدم هدایت‌پذیری مشرکان کوردل، شباهت رفتار مشرکان با فرعونیان، ستیزه‌جویی مشرکان در مورد عیسی علیه‌السلام (آیات ۳۶ تا ۶۵).

– سرانجام دو گروه خداپرست و مشرک: بهشت پاداش پرهیزکاران و عذاب و خلود در جهنم فرجام مشرکان (آیات ۶۶ تا ۷۸).

– بی‌ثمربودن تلاش مشرکان در برابر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، اثبات توحید، بدون فرزند بودن، بی‌شریک بودن و فرمانروای مطلق بودن خداوند، ضرورت اجازه خدا برای شفاعت و بیان وظیفه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر مشرکان (آیات ۷۹ تا ۸۹).

شأن نزول سوره زخرف

سوره زخرف در مکه، کمی قبل از هجرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به مدینه نازل شد. این سوره در فضای اتهام، استهزا و انکار مشرکین که اعتقاد داشتند لزومی ندارد خداوند بشری را برای هدایت انسان‌ها بفرستد، نازل شده است.

خداوند در پاسخ به آنها می‌فرماید: «روی‌گردانی و عدم پذیرش مشرکان مانع سنت هدایت بشر به سمت سعادت نخواهد شد» و به اثبات دلایل توحید و بیان سرگذشت پیشینیان می‌پردازد و عاقبت پرهیزکاری و شرک را بیان می‌فرماید.

به عبارت دیگر این سوره برای حمایت از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و پیروانش در برابر مخالفت‌ها و کارشکنی‌های مشرکان نازل شده است.

فضیلت، ثواب و خواص قرائت سوره زخرف

خواص قرائت سوره زخرف به‌طور خلاصه عبارتند از:

– هدایت بشر به سمت سعادت و تکامل

– تقویت اعتقادات اسلامی در زمینه توحید، نبوت و معاد

– عبرت گرفتن از سرگذشت پیشینیان

– اندوهگین نبودن در روز قیامت

– محفوظ ماندن از فشار قبر و آزار حشرات در قبر

– مشمول لطف الهی شدن تا روز قیامت

– ورود بدون حساب به بهشت

آیات مشهور سوره زخرف

آیات مشهور این سوره عبارتند از:

آیه «ام الکتاب» (آیه ۴)

وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَينَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ

ترجمه: و آن در «ام‌الکتاب» (لوح محفوظ) نزد ما بلندپايه و استوار است!

لوح محفوظ کتابی است که از هر تغییری محفوظ است و تمام پدیده‌های هستی در آن ثبت شده است.

دو صفتی که در آیه برای ام‌الکتاب آمده یعنی «علیّ» و «حکیم» بیان می‌کند که ام‌الکتاب، نزد پروردگار مقامی بلند دارد و دارای احکامی استوار و مفاهیمی است که عقل بشر قدرت درک آن را ندارد.

آیه «رکوب» (آیات ۱۳ و ۱۴)

لِتَسْتَوُوا عَلَى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْكُرُوا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ إِذَا اسْتَوَيتُمْ عَلَيهِ وَتَقُولُوا سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ

ترجمه: تا بر پشت آنها به‌خوبي قرار گيريد؛ سپس هنگامي که بر آنها سوار شديد، نعمت پروردگارتان را متذکر شويد و بگوييد: «پاک و منزه است کسي که اين را مسخر ما ساخت، وگرنه ما توانايي تسخير آن را نداشتيم؛ و ما به‌سوي پروردگارمان بازمي‌گرديم!»

خداوند در آیه ۱۲ سوره زخرف به نعمت کشتی‌ها و چهارپایان و آنچه که سوارش می‌شوند اشاره فرموده و در آیه ۱۳ و ۱۴ توضیح می‌دهد که اعطای این نعمت برای این بوده که انسان بر پشت آنها سوار شود و از آنها در جهت منافع خویش استفاده کند.

و به یاد بیاورد که بدون لطف خدا توانایی مسخرکردن مرکب‌ها را ندارد و باید شکرگزار صاحب نعمتی باشد که به‌سوی او بازمی‌گردد.

آیه «سرانجام دوستی‌ها در قیامت» (آیه ۶۷)

الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ

ترجمه: دوستان در آن روز دشمن يکديگرند، مگر پرهيزکاران!

الْأَخِلَّاءُ جمع خلیل به معنی دوست است و آیه شریفه می‌فرماید که همه دوستی‌ها در قیامت تبدیل به دشمنی می‌شوند مگر دوستی پرهیزکاران با یکدیگر. پرهیزکاران برای رضای خدا با یکدیگر دوست می‌شوند و لذا در قیامت با هم دشمنی نمی‌کنند.

اما سرانجام دوستی‌هایی که براساس تقوا نباشد در قیامت، دشمنی با یکدیگر، سراغ‌نگرفتن و فرارکردن از یکدیگر، بیزاری و لعنت‌کردن هم و گناهان را به گردن یکدیگر انداختن است.

آیه «توصیف کامل‌بودن نعمت‌های بهشت» (آیه ۷۱)

يُطَافُ عَلَيهِمْ بِصِحَافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَأَكْوَابٍ وَفِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَأَنْتُمْ فِيهَا خَالِدُونَ

ترجمه: ظرف‌ها[ي غذا] و جام‌هاي طلایي (شراب طهور) را گرداگرد آنها مي‌گردانند؛ و در آن (بهشت) آنچه دل‌ها مي‌خواهد و چشم‌ها از آن لذت مي‌برد موجود است؛ و شما هميشه در آن خواهيد ماند!

آیه شریفه، زیبایی، منطبق‌بودن با میل، تنوع و خسته‌نشدن از نعمت‌های بهشت را توصیف می‌کند و می‌فرماید این نعمت‌ها از همه نظر کامل است و این آیه شریفه بهترین توصیف از نعمت‌های بهشت را ارائه داده است.

آیه «خلود در جهنم» (آیه ۷۴)

إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ

ترجمه: بی‌تردید مجرمان در عذاب دوزخ جاودانه مي‌مانند.

همه چیز درباره سوره نور