همه چیز درباره خط بریل
در گذشته یادگیری سواد برای نابینایان کاری غیرممکن بود چون الفبایی برای آموزش آنان وجود نداشت و افراد نابینا باید تا پایان عمر خود را بدون هیچ آموزشی سپری میکردند.
مسیحیت نیز چون احترامی برای معلولان قائل نبود، بسیار دیر به فکر آموزش این افراد افتاد. در طول تاریخ افراد زیادی تلاش کردند تا الفبایی برای آموزش نابینایان اختراع کنند، برخی موفق و برخی شکست خوردند تا به امروز برسیم که خطی جهانی این افراد را آموزش دهد و نابینایان نیز بتوانند از نعمت سواد برخوردار شوند.
تاریخچه خط بریل
اولین تلاشهایی که برای آموزش نابینایان آغاز شد به ۱۶۰۰ سال پیش بازمیگردد. در آن زمان قدیس دیدیموس نابینایان را برای آموزش دعوت کرد و متن عهدین را به صورت صوتی به آنها آموزش داد.
پس از او لوکاس حدود ۵۰۰ سال پیش الفبایی چوبی برای نابینایان اختراع کرد. در جهان اسلام نیز تلاشهایی برای اختراع خطی مناسب نابینایان صورت گرفت. جامع الزهر که مدارسی در سوریه و متعلق به مذهب اهل سنت بود، در سال ۶۰۳ قمری مصادف با ۱۳۰۶ شمسی به جذب و آموزش نابینایان پرداخت.
اما خطی که امروز به عنوان الفبای نابینایان شناخته میشود توسط لوئی بریل در سال ۱۸۲۵ میلادی اختراع شد. لوئی در سال ۱۸۰۹ در پاریس به دنیا آمد. پدر وی کارگاه چرمدوزی داشت و لوئی بسیار علاقمند بود که شغل پدر خود را یاد بگیرد اما متأسفانه زمانی که سه ساله بود چشم او در کارگاه پدرش با یک درفش، آسیب شدیدی دید و سبب شد تا وی بینایی یک چشمش را از دست بدهد. پس از مدتی عفونت به چشم دیگر زد و لوئی از هر دو چشم نابینا شد.
لوئی پسری باهوش بود و با کمک پدر و مادر خود توانست خط معمولی را به صورت برجسته بیاموزد. اما یادگیری این خط برای بچههای همسن او کاری بسیار دشوار بود. همین مسأله دغدغه اصلی لوئی بریل شد تا تمام تلاش خود را از کودکی صرف اختراع خطی کند که برای یادگیری نابینایان سادهتر باشد. سرانجام در سن ۱۵ سالگی خط ابداعی لوئی تا حدی تکمیل شد و مدیر مؤسسه نابینایان آنچنان تحت تأثیر این خط قرار گرفت که از همان سال آموزش آن را به طور غیررسمی در آموزشگاه خود آغاز کرد. لوئی ۱۶ ساله بود که خط اختراعیاش کامل شد و در اختیار همه نابینایان قرار گرفت.
متأسفانه این خط پس از معرفی شدن به همگان مورد انتقادات شدیدی قرار گرفت و پذیرفته نشد. لوئی در سن ۴۳ سالگی و در سال ۱۸۵۲ در اثر بیماری سل جان باخت، در مراسم تشییع پیکر او تعداد زیادی نابینا با عصای سفید حضور داشتند چون سواد خود را مدیون زحمات او میدانستند. سرانجام در سال ۱۸۵۴ یعنی دو سال پس از مرگ لوئی بریل خط او در سراسر جهان به رسمیت شناخته و به کار گرفته شد.
خط بریل چیست؟
خط بریل الفبایی است که توسط لوئی بریل اختراع شد و این امکان را به نابینایان داد که مانند افراد بینا خواندن و نوشتن بیاموزند. این الفبا در زبان انگلیسی از چپ به راست و در زبان فارسی از راست به چپ خوانده میشود.
هر حرف الفبا در خط بریل از شش نقطه تشکیل شده که در یک مستطیل به صورت دو ستون سه نقطهای کنار هم قرار گرفتهاند. برجسته یا غیربرجسته بودن هرکدام از این نقاط در مستطیل، یک حرف را مشخص میکند. بنابراین به وسیله موقعیت نقطهها و حالت برجسته بودن آنها، تمام حروف، اعداد ریاضی و علائم نگارشی نوشته میشوند. نابینایان با استفاده از حس لامسه نقطههای موجود در صفحات را احساس میکنند و متن کتاب را مطابق با سرعت افراد بینا از روی کتاب مطالعه میکنند.
کتابهایی که برای نابینایان به چاپ میرسد، دارای صفحههای ضخیم کاغذی است که به وسیله نوعی دستگاه تایپ مخصوص نوشته میشوند. این دستگاه تایپ در سال ۱۸۹۲ میلادی در آمریکا اختراع شد و به وسیله آن حروف خط بریل روی کاغذ سوراخ میشود تا حالت برجسته پیدا کند و برای نابینایان قابل خواندن باشد.
خط آسان برای نابینایان
در سالهای اخیر یک مبتکر ایرانی خطی آسان برای نابینایان اختراع کرده است که آموزش آن بسیار سادهتر از خط بریل میباشد. خط بریل کلاسیک که توسط لوئی بریل اختراع شد، از ۱۵۰ نقطه تشکیل میشود. علی کاظم زاده مبتکر اردبیلی خطی اختراع کرده است که تنها یک قالب یک نقطهای و دو نقطهای دارد.
با ظهور این خط، زمان یادگیری خواندن و نوشتن برای نابینایان کاهش پیدا کرده، علاوه بر آن والدین افراد نابینا نیز میتوانند این الفبا را به سرعت یاد بگیرند و به فرزندان خود آموزش دهند. این خط دارای نقطههای قراردادی کمتری است به همین علت سادهتر و به مدت طولانیتر در ذهن افراد حک میشود.
مشکل عمدهای که نوشتن خط بریل کلاسیک روی صفحات کاغذی دارد، اینست که به مرور زمان در اثر لمس زیاد و عرق دست، برجستگیهای حروف از بین رفته و عملاً کتاب برای نابینایان غیرقابل استفاده میشود. اما در خط جدید حروف روی طلقهای پلاستیکی نوشته میشوند که عمر و دوام آنها را بالاتر میبرد علاوه بر آن وزن کتابها را سبکتر کرده و چاپ آن را مقرون به صرفه میکند.
برای چاپ کتابهایی به این سبک، نیاز نیست که دستگاههای چاپ جدید ساخته شوند، بلکه این کتابهای طلقی با حروف الفبای جدید با همان دستگاهای چاپ خط بریل کلاسیک قابل چاپ و انتشار هستند. بنابراین برای چاپ کتابهای طلقی نیازی به صرف هزینه اضافه نیست.