دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
تفسیر آیه ۸ سوره مائده
آیه ۸ سوره مبارکه مائده، انسان‌ها را به قیام برای خداوند و رعایت عدالت در شهادت دادن حتی در مورد دشمنان دعوت می‌کند؛ شهادت دادنی بدون در نظر گرفتن نفع و ضرر افراد که ویژگی انسان‌های پرهیزکار است و در ادامه به انسان‌ها یادآوری می‌کند که خداوند به همه آنچه که انجام می‌دهید، آگاه است.
متن عربی آیه ۸ سوره مائده
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَ لَا یجْرِمَنَّکمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
ترجمه
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! همواره برای خدا قیام کنید، و از روی عدالت،گواهی دهید! دشمنی با جمعیتی، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند! عدالت کنید، که به پرهیزکاری نزدیک‌تر است! و از [معصیت] خدا بپرهیزید، که خداوند از آنچه انجام می‌دهید، باخبر است!
معنی کلمات
قَوَّامِین: بسیار برپادارندگان، بسیار قیام‌کنندگان، کسانی که در راه عدل و انجام واجبات با جدیت کوشش می‌کنند
شُهَداءَ بِالقِسْط: شاهدانی که به عدل شهادت می‌دهند و تحت تأثیر چیزی قرار نمی‌گیرند
لا یَجْرِمَنَّکُمْ: شما را نکِشاند، شما را وادار نکند
شَنَآنُ: دشمنی کردن و دشمن داشته شدن و دشمن داشتن کسی را
محل و شأن نزول آیه ۸ سوره مائده
این آیه مدنی است و در مدینه بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است.
درباره شأن نزول آیه شریفه آمده است که پیامبر صلی الله علیه و آله به طرف دیوار قلعه بنی‌قریظه رفت تا به آنها دیه بپردازد ولی یهودیان کوشش کردند ایشان را به قتل برسانند. بعد از آن این آیه نازل شد و به مسلمانان هشدار داد که مبادا براساس کینه و دشمنی، شهادتی ظالمانه درباره ایشان داده شود.
تفسیر آیه ۸ سوره مائده
خداوند در ابتدای آیه می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! همواره برای خدا قیام کنید و از روی عدالت، گواهی دهید!»
دو دستور مهم در این قسمت بیان شده:
۱- انجام همه کارها برای خداوند، بدون توقع جبران و رسیدن به پاداش و…
۲- گواهی و شهادت از روی عدالت، بدون تحت تأثیر عوامل بیرونی و درونی قرار گرفتن
در ادامه آیه می‌فرماید: «دشمنی با جمعیتی، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند!»
از آنجا که دلخوری، کینه و دشمنی با دیگران ممکن است موجب ظلم به آنها شود، در آیه شریفه به مسلمانان هشدار می‌دهد مبادا در شهادت دادن، به هوای نفس توجه کرده و عدالت را ترک کنید، بهتان، تجاوز به حقوق دیگران، تسویه حساب شخصی و… از مصادیق ترک عدالت است که مسلمانان باید نسبت به دوری کردن از آنها دقت داشته باشند.
و باز در ادامه آیه بر مسأله عدالت تأکید کرده می‌فرماید: «عدالت کنید، که به پرهیزکاری نزدیک‌تر است!»
ظلم و ستم، انسان را از مسیر تقوا و پرهیزکاری دور می‌سازد و رعایت عدالت از ارکان پرهیزکاری است که خداوند همواره جانشینان خود در زمین را به آن دعوت می‌کند.
لذا در ادامه آیه می‌فرماید: «و از [معصیت] خدا بپرهیزید، که خداوند از آنچه انجام می‌دهید، باخبر است!»
خداوند همواره به اعمال بندگانش آگاه است و نسبت به اعمالشان آنها را جزا و پاداش می‌دهد.
تحت تأثیر کینه و دشمنی قرار نگرفتن بسیار دشوار است، لذا خداوند در این آیه درباره رعایت عدالت، چند بار تأکید فرموده و آیه را با بیان آگاهی خداوند بر اعمال بندگان پایان داده است.
تفاوت آیه ۸ سوره مائده با آیه ۱۳۵ سوره نساء
شبیه آیه ۸ سوره مائده را در سوره نساء، آیه ۱۳۵ می‌خوانیم، آنجا که می‌فرماید:
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِکمْ أَوِ الْوَالِدَینِ وَالْأَقْرَبِینَ إِنْ یکنْ غَنِیا أَوْ فَقِیرًا فَاللَّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى أَنْ تَعْدِلُوا وَإِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ کانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا
ترجمه
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! کاملاً قیام به عدالت کنید! برای خدا شهادت دهید، اگر چه [این گواهی] به زیان خود شما، یا پدر و مادر و نزدیکان شما بوده باشد! [چرا که] اگر آنها غنی یا فقیر باشند، خداوند سزاوارتر است که از آنان حمایت کند. بنابراین، از هوی و هوس پیروی نکنید؛ که از حق، منحرف خواهید شد! و اگر حق را تحریف کنید، و یا از اظهار آن، اعراض نمایید، خداوند به آنچه انجام می‌دهید، آگاه است.
تفاوت میان این دو آیه شریفه از چند جهت است:
۱- در آیه «مائده» دعوت به قیام برای خدا و گواهی دادن به عدالت شده و در آیه «نساء» دعوت به قیام به عدالت و گواهی دادن برای خدا.
دلیل این تفاوت شاید به موضوع دو سوره برمی‌گردد: در سوره مائده سخن از دشمنان بوده و به رعایت عدالت در گواهی دادن در مورد دشمنان و عدم ظلم نسبت به آنها سفارش شده ولی در سوره نساء سخن از گواهی دادن برای خدا بوده که به توجه نکردن به خویشاوندی و آشنایی و یا دلسوزی سفارش شده است.
۲- در سوره مائده به «دشمنی افراطی» که یکی از عوامل ترک عدالت است اشاره شده و در سوره نساء به «دوستی افراطی» که عامل دیگر ترک عدالت است، و این هر دو عامل یعنی «دشمنی افراطی» و «دوستی افراطی» انسان را از مسیر حق و عدالت دور می‌کند.
پس پیروی از هوای نفس چه در جهت دوستی باشد، چه در جهت دشمنی، انسان را از مسیر تقوا و عدالت منحرف کرده و به بیراهه می‌کشاند.
حضرت علی علیه السلام در خطبه ۴۲ نهج‌البلاغه می‌فرماید: «اتِّبَاعُ الْهَوَى فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ؛ پیروى از هواى [نفس]، انسان را از حق باز مى‌دارد».
نکات آیه ۸ سوره مائده
۱- مؤمنان در انجام هر کاری باید رضای خداوند را در نظر بگیرند، پیوسته برای خدا قیام کنند و براساس حق و حقیقت، شهادت دهند.
۲- بی‌عدالتی همیشه ناپسند است حتی اگر در مورد دشمنان باشد.
۳- توجه به احساسات، گاهی انسان را از مسیر عدالت و پرهیزکاری دور می‌کند.
۴- یکی از راه‌های پرهیزکاری و نزدیک‌تر شدن به تقوا، رعایت عدالت در مورد کسانی است که مورد کینه و دشمنی انسان هستند.
۵- هدف دستورات الهی، تقوا و پرهیزکاری انسان‌هاست.
۶- خداوند از اعمال بندگان کاملاً آگاه است.
۷- اعتقاد به آگاهی خداوند نسبت به اعمال بندگان، انسان‌ها را به حرکت در مسیر هدایت و تقوا تشویق می‌کند.
بیشتر بخوانید: در مورد سوره مومنون
