عواملی که سبب حاکمیت کسانی چون معاویه و یزید بر مسلمانان شد؟

علت حاکمیت معاویه و یزید بر مسلمانان

از دیدگاه اسلام، حاکمیت مطلق از آن خداوند متعال است و خداوند حق خود را به پیامبران و جانشینان خود در زمین عطا کرده است تا راهنمایان مردم در زمین باشند و براساس قانون الهی و عدالت بر مردم حکومت کنند.

آخرین پیامبر الهی حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله بود که در مدت ۲۳ سال با مجاهدت فراوان، آداب، فرهنگ و اخلاق اجتماعی و فردی جاهلیت را تغییر داد و با تشکیل حکومت اسلامی، انسانیت و ارزش‌های انسانی را رشد و گسترش داد.

ایشان به امر خداوند برای بعد از خود نیز برنامه‌هایی در جهت تداوم اسلام و پیاده شدن قوانین اسلام در جامعه تدارک دیدند و بارها و در شرایط مختلف به همگان اعلام کردند.

پس از رحلت پیامبر اسلام، اوضاع  دگرگون شد و فرصت‌طلبان سخنانش را نادیده گرفتند و سرانجام با اینکه اهل بیت علیهم‌السلام در بین مردم حضور داشتند، ابتدا بنی‌امیه و سپس بنی‌عباس زمام امور مسلمین را به‌دست گرفتند.

عوامل انحراف مسیر حاکمیت

عواملی که باعث شد مسیر حاکمیت از آنچه پیامبر تدارک دیده بود منحرف شود و کسانی چون معاویه و یزید بر مسلمانان حکومت کنند را می‌توان به این صورت شرح داد:

– زندگی مردم عربستان قبل از اسلام به صورت قبیله‌ای بود و رقابت شدید بین آنها، باعث ایجاد جنگ‌های بسیاری برای پیشبرد مقاصد قبیله‌ها می‌شد. پس از اسلام پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تلاش بسیاری در جهت ایجاد برادری، مساوات، وحدت بین مسلمانان و پیوند قبیله‌ها زیر سایه اسلام انجام داد. پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله عده‌ای به تعصبات جاهلی و قبیله‌ای خود بازگشتند و با بی‌اعتنایی به سخنان پیامبر، به عهدی که با حضرتش بسته بودند، پشت پا زدند.

جهالت مردم و عدم آگاهی آنان از مقام والای اهل بیت علیهم‌السلام، موجب بیعتشان با ابوبکر به عنوان خلیفه در اجتماع سقیفه و دور ماندن علی علیه‌السلام از حق مسلمش یعنی مقام جانشینی پیامبر در همان روزهای اول رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله شد.

ابوبکر اموی بود و از اولین کسانی بود که اسلام آوردند و در میان مردم سابقه سوئی نداشت. او بعد از خود عمر را به عنوان خلیفه انتخاب کرد و عمر، انتخاب خلیفه بعدی را به شورایی که افراد و قوانینش را خود تعیین کرده بود، واگذار کرد، در صورتی که این روش‌های انتخاب خلیفه بعد از پیامبر، هیچ‌کدام مورد تأیید پیامبر اسلام نبود. این گونه بود که دوباره رقابت‌های قبیله‌ای برای به‌دست گرفتن قدرت، آغاز شد و سرانجام امویان بعد از عثمان، به قدرت رسیدند و حکومت به دست معاویه و یزید افتاد.

– برادر معاویه در زمان ابوبکر، فرمانده سپاه شام بود. در زمان عمر برادر معاویه درگذشت و عمر، امارت شام را به معاویه سپرد. عمر تمام حکام را عزل و نصب می‌کرد به غیر از معاویه. با اینکه معاویه و پدرش در زمان پیامبر همواره از دشمنان اسلام بودند و در ایمان آوردن به پیامبر با اکراه قدم برداشتند، ولی همان‌طور که گفته شد به راحتی وارد دستگاه حکومتی شد و خیلی زود امویان، ولایت بر مردم را حق خود دانستند و برای به‌دست آوردنش جنگ‌ها کردند.

– دستگاه حکومت عثمان، فاسد بودند، مردمی که با دیدن این‌همه فساد و نقض قوانین الهی به تنگ آمده بودند، بر علیه عثمان قیام کردند و او را کشتند. معاویه از این فرصت سوء استفاده کرد و او را «خلیفه شهید» و «خلیفه مظلوم» نام نهاد! پیراهن خون‌آلودش را بلند کرد و علی علیه‌السلام را رئیس قاتلان عثمان معرفی کرد.

تبلیغات سوء معاویه مؤثر واقع شد و مردم شام برای گرفتن انتقام خون خلیفه مظلوم با او همراه شدند و بدین ترتیب معاویه با فریب، نیروی اسلام را بر علیه خود اسلام شوراند و این نیرنگ‌ها را همچنان ادامه داد تا حکومت را برای خود و پسرش حفظ کند.

جمع‌بندی

خلاصه عواملی که سبب حاکمیت معاویه و یزید بر مسلمانان شد، عبارتند از:

بی‌اعتنایی به سخنان و وصایای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله

جهالت مردم و بازگشت به تعصبات جاهلیت

عدم آگاهی مردم از مقام والای اهل بیت علیهم‌السلام

حرص و طمع امویان برای به‌دست آوردن قدرت

انحرافات فکری و سیاسی که در جامعه به وجود آمد

فریب مردم و برانگیختن احساسات انسانی آنها توسط سیاستمداران

ظاهرسازی و پنهان کردن اعمال خلاف شرع

تطمیع عده‌ای سودجو برای انجام تبلیغات سوء و…