درباره زندگی نامه شیخ بهایی و آثار او
بهاءالدین محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی متولد ۸ اسفند سال ۹۲۵ هجری شمسی در بعلبک (یکی از شهرهای لبنان امروزی) میباشد. او از نوادگان حارث هَمْدانی از یاران با وفای امام علی (علیهالسلام) است. وی فقیه، حکیم، عارف، منجم، شاعر، ریاضیدان، مورخ، ادیب و دانشمند مشهور قرن دهم و یازدهم هجری است که به علوم فلسفه، منطق، نجوم و ریاضیات تسلط داشت و کتابهای متعددی در زمینه سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، عرفان، مهندسی، نجوم، فقه، فیزیک و هنر نگاشته است.
زندگی نامه شیخ بهایی
شیخ بهایی دوران کودکی خود را در روستایی به نام جبع (یکی از روستاهای سوریه امروزی) گذراند. پدر او از شاگردان شهید ثانی بود و از خانوادههای معروف جبل عامل (منطقهای شیعهنشین در جنوب لبنان) بودند. شیخ بهایی همراه خانوادهاش در کودکی به دعوت شاه طهماسب به قزوین آمد و وقتی پدرش آنجا را محلی برای پرورش دانشمندان دید، در همانجا ساکن شد.
زمانی که وی ۱۷ سال داشت، پدرش به سِمَت شیخالاسلامی اصفهان منصوب شد ولی شیخ بهایی به مدت ۳۰ سال در قزوین ماند و در آنجا به شاگردی علما و دانشمندان پرداخت. ۱۴ سال بعد پدر شیخ برای زیارت حج از ایران خارج شد و در نهایت در بحرین درگذشت.
او در ۴۳ سالگی به مقام شیخالاسلامی اصفهان رسید و وقتی پایتخت از قزوین به اصفهان انتقال یافت، برای همیشه در منصب شیخالاسلامی پایتخت دوره صفوی باقی ماند. وی بسیار مورد اعتماد شاه عباس بود و شاه عباس در تمام امور فقهی و مذهبی و در امور دیگر کشور نیز از او مشورت میگرفت. شیخ بهائی شاگردان بسیار تربیت کرد که از معروفترین آنها ملاصدرا میباشد.
شیخ در سال ۹۹۴ هجری قمری ایران را به قصد حج ترک کرد و علاوه بر سفر مکه به چند شهر دیگر برای انجام امور سیاسی و علماندوزی سفر کرد. در نهایت در سال ۱۰۰۸ به ایران بازگشت که شاه عباس شخصاً به استقبال او رفت و مقام ریاست علمای ایران را به وی پیشنهاد داد که او نپذیرفت.
فعالیتهای ماندگار شیخ بهایی
شیخ بهایی در دوران زندگی خود خدمات ماندگاری برای مردم ایران و جهان انجام داد. از جمله این فعالیتها:
– معماری و ساخت مسجد امام اصفهان
– مهندسی حصار نجف
– ساخت ساعت آفتابی در غرب مسجد امام اصفهان
– طراحی کاریز نجف آباد اصفهان (بزرگترین کاریز ایران)
– تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه
– تعیین سمت قبله مسجد امام به مقیاس چهل درجه انحراف غربی از نقطه جنوب
– طراحی منار جنبان اصفهان
– طراحی و ساخت ساختمان گلخن گرمابه شیخ بهایی اصفهان
ساختمان گلخن گرمابه شیخ بهایی در اصفهان از شگفتیهای ساخته شده توسط این عالم بزرگ است. مردم اصفهان بر این باورند که این گرمابه به نحوی ساخته شده که با شمعی گرم میشد. در زیر پاتیل گلخن، فضایی خالی طراحی شده بود که در آن شمعی قرار میدادند و روشن میکردند و این فضا را بسته نگه داشته بودند. این شمع تا مدتها میسوخت و آب حمام به وسیله آن گرم میشد.
شیخ بهایی بنیانگذار تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرنی میباشد. زمانی که شاه عباس از وی درباره تهیه یک غذای فوری و موقت برای سربازانی که دائماً در سفر بودند، راه حل خواست، شیخ بهایی تنور نان سنگکی را تهیه کرد. وی به شاه عباس گفت باید تعدای سنگریزه در مکانی قرار دهند و زیر آن آتش زیادی روشن کنند تا سنگها داغ شوند و خمیر نان که روی آن پهن شده به خوبی پخته شود؛ بنابراین نان خوشمزهای در اختیار سربازان قرار میگیرد.
طراحی این تنور به قدری هوشمندانه و دقیق بود که پس از گذشت سالیان دراز، هنوز هم نان سنگک به همان شیوه شیخ بهایی پخته میشود.
آثار
از معروفترین آثار این عالم بزرگ، کشکول شیخ بهایی است که عده زیادی از مردم آن را مطالعه کردهاند. در این کتاب مجموعهای از شعر و نثرهای مورد علاقه شیخ بهایی جمعآوری شده است که بخشی از آن را خود شیخ بهایی سروده و بخشی از آن از آثار دیگران است. از دیگر آثار او میتوان به این موارد اشاره کرد: جامع عباسی، الزبده فی الاصول، اربعین.
مثنویهایی که شیخ بهایی به زبان فارسی سروده است، به شرح زیر میباشند:
– مثنوی نان و پنیر
– مثنوی نان و حلوا
– مثنوی شیر و شکر
– مثنویهایی مانند نان و خرما، شیخ ابوالحشم و رموز اسم اعظم
درگذشت
در مورد تاریخ وفات این شیخ بزرگ به اندازه یک سال اختلاف نظر وجود دارد. وی در شوال ۱۰۳۰ یا ۱۰۳۱ در اصفهان درگذشت و بنا به وصیت خودش پیکر او را به مشهد بردند و در جوار بارگاه امام رضا (علیهالسلام) دفن کردند. اکنون مزار وی در بست شیخ بهایی بین مسجد گوهرشاد، رواق امام خمینی و صحن آزادی قرار گرفته است.
یونسکو به پاس خدمات شیخ بهایی به جامعه انسانی در زمینه علوم ستارهشناسی، سال ۲۰۰۹ که مصادف با سال نجوم بود، نام شیخ بهایی را در لیست مفاخر ایران و لبنان ثبت کرد.
ممنون