همه چیز درباره سزیم (Cs)
سزیم، (به انگلیسی : Caesium) با علامت اختصاری Cs و عدد اتمی ۵۵، عنصری از جدول تناوبی در دسته فلزهای قلیایی است که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
سزیم فعال ترین فلز جدول تناوبی میباشد. فلزی است با جلای نقرهای که در جزیی بالاتر از دمای اتاق مایع میشود. در زیر نقطه ذوب، جامد و نرم است، به شدت فعال است. آب را تجزیه میکند و هیدروژن آزاد میکند که بلافاصله آتش میگیرد. همچنین با اکسیژن، هالوژنها، گوگرد و فسفر به شدت واکنش میدهد که این واکنش با احتراق خود به خود همراه است.
جرم حجمی آن ۱٫۹۰، نقطه ذوب ۲۸، نقطه جوش ۷۰۵ درجه سانتی گراد، سختی مو ۰٫۲ است. سزیوم از لحاظ نیروی محرکه برقی در بالاترین وضع قرار دارد، همچنین پایینترین نقطه ذوب را در میان فلزهای قلیایی داراست. در اسیدها و الکل محلول است. دارای سمیتی ضعیف و شعلهای بنفش است.
شناسنامه سزیم
عدد اتمی: ۵۵
جرم اتمی: ۱۳۲.۹۰۵۴۳
نقطه ذوب : C° ۲۸.۴
نقطه جوش :C° ۶۷۱
شعاع اتمی : Å ۳.۳۴
ظرفیت: ۱
رنگ: نقره ای طلایی
حالت استاندارد: مایع
نام گروه: ۱
انرژی یونیزاسیون: Kj/mol 375.7
شکل الکترونی: ۶s1
شعاع یونی : Å ۳.۳۴
الکترونگاتیوی: ۶
حالت اکسیداسیون : ۱
گرمای فروپاشی : Kj/mol 2.092
گرمای تبخیر : Kj/mol 67.74
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.000000204
گرمای ویژه: J/g Ko 0.24
دوره تناوبی: ۶
تاریخچه سزیم
سزیم ( واژه لاتین caesius به معنی آبی آسمانی) در سال ۱۸۶۰ بوسیله Robert Bunsen و Gustav Kirchhoff در آب معدنی Durkheim وبصورت طیف نمایی کشف شد. هویت آن بر اساس خط آبی درخشان در طیف آن بود و اولین عنصری است که بوسیله تحلیل طیف کشف گردید.اولین فلز سزیم در سال ۱۸۸۱ تولید شد. از سال ۱۹۶۷ سیستم بین المللی اوزان ومقیاس ( SI ) ، ثانیه را بعنوان چرخه های ۷۷۰، ۶۳۱، ۹،۱۹۲ تشعشع تعیین کرد که مطابق با جابجایی بین دو سطح انرژی حالت پایه اتم Caesium-133 است.
- از نظر تاریخی مهم ترین کاربرد سزیم در تحقیق و توسعه و اساساً در کاربردهای شیمیایی و الکتریکی بوده است.
پیدایش سزیم
فلز قلیایی سزیم در لپدولیت ، پلوسیت ( هیدرات سیلیکات آلومینیوم و سزیم ) و منابع دیگری یافت می شود. یکی از مهمترین و غنی ترین منابع این فلز در دریاچه Bernic واقع در Manitoba می باشد. در این مکان ۳۰۰۰۰۰ تن پلوسیت با میانگین ۲۰ % سزیم برآورد شده است.
این عنصر را می توان با الکترولیز سیانید گداخته و چند روش دیگر جدا کرد.بوسیله تجزیه حرارتی آزید سیزیم میتوان بصورت استثنائی سیزیم خالص و بدون گاز تهیه نمود. عمده ترین ترکیبات سیزیم کلرید و نیترات آن است. قیمت هر گرم سیزیم در سال ۱۹۹۷ تقریبا” ۳۰ دلار آمریکا بود.
ایزوتوپ های سزیم
سزیم دارای ۳۲ ایزوتوپ شناخته شده است که از تمامی عناصر دیگر بیشتر می باشد.جرم اتمی این ایزوتوپها بین ۱۱۴ تا ۱۴۵ می باشد. اگرچه این عنصر بیشترین تعدادایزوتوپها را دارا می باشد ، تنها یک ایزوتوپ پایدار طبیعی ( Cs-133) دارد.
ایزوتوپ پرتوزا Cs-137 در مطالعات آب شناسی همانند کاربرد H-3 مورد استفاده است.Cs-137 از انفجار سلاحهای اتمی و برون پاشیهای نیروگاههای اتمی تولید می گردد.سیزیم ۱۳۷ در سال ۱۹۵۴ با آغاز آزمایشات اتمی وارد اتمسفر شد و سریعا” در آن بصورت محلول در آمد. هرگاه Cs-137 وارد آب های زیرزمینی شود در سطوح خاک به جا مانده وعمدتا” بوسیله جابجائی ذرات از محوطه خارج می شود.نتیجه اینکه فعالیت درونی این ایزوتوپها را می توان مانند عملکرد زمان برآورد نمود.
ویژگی های سزیم
طیف الکترومغناطیس سزیم دارای دو خط روشن در ناحیه آبی طیف وچندین خط دیگر در نواحی قرمز ، زرد و سبز می باشد.این عنصر به رنگ طلائی مایل به نقره ای بوده ، و هر دو ویژگی نرمی و چکش خواری را دارد. سیزیم الکتروپوزیتیو ترین و قلیایی ترین عنصر شیمیایی است و همچنین دارای کمترین پتانسیل یونیزاسیون در بین عناصر می باشد. فراوانی سیزیم از پنج فلز قلیایی غیر رادیواکتیو دیگر کمتر است.( از نظر فنی ، فرانسیم ، پائین ترین فلز قلیایی در جدول می باشد ، اما چون بسیار رادیواکتیو بوده ، و در یک زمان کمتر از یک گرم در کل زمین وجود دارد ، فراوانی این عنصر را می توان عملا”صفر در نظر گرفت.)
سزیم به همراه گالیم و جیوه تنها فلزاتی هستند که در دمای اطاق به حالت مایع می باشند. سیزیم در آب سرد بصورت انفجاری واکنش می کند و در حرارتهای بالای منهای ۱۱۶درجه سلسیوس با یخ نیز واکنش دارد. هیدروکسید سیزیم (CsOH) قوی ترین قلیای شناخته شده است و شیشه را مورد حمله قرار می دهد.
طرز تهیه سزیم
ترکیب های سزیم در طبیعت به ندرت یافت میشود. آن را از احیای ترموشیمیایی کلرید سزیوم با کلسیم یا به کمک الکترولیز سیانید سزیم مذاب به دست میآورند. کانی اصلی آن پولوسیت است.
هشدار
انفجار و آتشسوزی خطرناکی را سبب میشود. در هوای مرطوب خود به خود آتش میگیرد، در تماس با گوگرد یا فسفر احتمال انفجار میرود، با مواد اکسید کننده به شدت واکنش میدهد، در تماس با پوست سوختگی ایجاد میکند.
پیشنهادی: دسته بندی عنصرها به روش های دیگر