درباره زندگی نامه زندگی ناصرالدین شاه قاجار
در ادامه با زندگی ناصرالدین شاه قاجار آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
در میان پادشاهان دوره قاجار نام “ناصرالدین شاه قاجار” معروفترین نام است. ناصرالدین شاه،”سلطان صاحبقران” با ۵۰ سال حکومت در ایران دومین پادشاهی است که طولانیترین حکومت را در ایران داشته است و او به همین علت خود را “سلطان صاحبقران” نامید.
ناصرالدین شاه تنها در مدت حکومت منحصربه فرد نبود بلکه او اولین سلطانی بود که خاطراتش را مکتوب کرد. همچنین اولین پادشاهی بود که به اروپا سفر کرد و تاثیر بسیاری در تغییر فرهنگ ایران برجا گذاشت. تاثیرپذیری پادشاه قاجار در آثار باستانی هنرها پوشش مردم ایران تاثیر بسزایی داشت.
همچنین صدراعظم او امیرکبیر از برجستهترین نامهای ایرانی بود که نتیجهی فعالیتها و کارهای او باعث پیشرفت بسیاری از هنرها و علما در ایران شد.
بیشتر بخوانید: مختصر درباره امیرکبیرنخستین روزنامه به دستور امیرکبیر در دوره ناصرالدین شاه به چاپ رسید. مدارس بسیاری من جمله دارالفنون تاسیس شد. از این رو دورهی ناصرالدین شاه از شاخصترین دورههای حکومتی در ایران است، که در طی مقاله زیر به شرح زندگینامه او خواهیم پرداخت.
زندگی نامه ناصرالدین شاه
ناصرالدین میرزا در سال ۱۸۳۰ میلادی مصادف با ۶ صفر ۱۲۴۶ هجری قمری در یکی از روستاهای اطراف اسکو به نام کهنو به دنیا آمد. مادر وی ملک جهان خانم در آن زمان به دلیل شیوع وبا به این روستا نقل مکان کرده بود. ناصرالدین میرزا فرزند سوم محمد میرزا بود که در زمان تولد به همراه عباس میرزا در جنگ خراسان حضور داشت. پس از گذشت ۴ سال ازعمر ناصرالدین میرزا دو برادر پیشین او درگذشتند و ولیعهدی در همین سن کم به ناصرالدین میرزا رسید.
محمد شاه در سال ۱۲۵۹ ولیعهد را به پایتخت فراخواند. در این زمان ولیعهد ۱۳ ساله بود. پدرش امر که او با دختر عمویش گلین ازدواج کند و بدین ترتیب ناصرالدین میرزا بدون نیاز به حکم نایب السلطنه، جانشین قانونی و رسمی محمد میرزا شد.
آغاز دوران سلطنت
با مرگ محمدشاه در ۴۱ سالگی کشور در هرج و مرج بیسابقهای گرفتار شد. ناصرالدین شاه که تنها ۱۷ سال سن داشت و ساکن تبریز بود، به قدری جوان بود که مدعیان جدید برای سلطنت از هر سو شورش کنند.
در این زمان ملک جهان که حالا “مهدعلیا” نامیده میشد، قدرت را به دست گرفت و با سرکوب شورشها ناصرالدین شاه را به تهران فراخواند. ناصرالدین شاه” میرزا تقی خان امیر نظام ” را پیش از رسیدن به تهران به عنوان صدراعظم و امیرکبیر معرفی کرد.
پس از رسیدن به تهران با حمایت مهدعلیا بر تخت نشسته و تاج گذاری کرد. وضعیت ایران و سلطنت ناصرالدین شاه تا زمانی که امیرکبیر صدراعظم بود، در شرایط خوب و مساعدی به سر میبرد.
با اقدامات نظامی، اجتماعی و سیاسی امیرکبیر گامهای موثر و ارزندهای برای پیشرفت و بهبود وضعیت مردم برداشته شد. چاپ روزنامه، تاسیس دارالفنون نظامی، ساخت مدارس، استخدام معلمان خارجی برای تعلیم نظامی و حتی دانش آموزان، سر و سامان دادن به شرایط بهداشتی، واکسینه کردن مردم در مقابل آبله و … از اقدامات این مرد بزرگ بود. با دسیسه چینی مهدعلیا و دیگر وزیران شاه دستوربه قتل امیرکبیر داد. با مرگ او” آقاخان نوری” به صدارت رسید.
ترور نافرجام شاه
پس از گذشت چندی از قتل امیرکبیر، شاه عازم شکار بود که مورد حملهی گروهی از بابیان قرار گرفت. بابی هایی که در زمان امیر کبیر سرکوب و سرکرده شان تیرباران شده بود.
این گروه به قصد انتقام به شاه حمله کردند اما نتوانستندجز زخمی سطحی آسیبی به شاه برسانند. پس از این سوقصد شاه فرمان دستگیری و کشتار تمام بابیان را صادر کرد.
ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۶ هجری قمری محمود میرزا نخستین ولیعهد خود را از دست داده بود. با گذشت دو هفته از این ترور نافرجام او ولیعهد جدید انتخاب کرد. این ولیعهد جدید معین الدین میرزا نام داشتو و در آن زمان بسیار کم سن و سال بود با این حال چند سال بعد و حدود سال ۱۲۷۳ ه.ق همزمان با خبر فتح هرات خبر فوت ولیعهد جوان را به شاه دادند.
شاه تصمیم داشت پسر دوم “جیران ” معشوقه خود را به ولیعهدی برساند. اما نسبت غیر قاجاری جیران و عقدی نبودن ازدواجش با شاه، این اجازه را از شاه سلب کرد. جیران با تحت فشار قرار دادن صدراعظم از طریق افشای جرایم او نزد شاه توانست او را وادار کند تا مهدعلیا را به صدارت پسرش راضی کند و بدین ترتیب محمد قاسم میرزا ملقب به امیر نظام به ولیعهدی رسید، اما یک هفته بعد به علت بیماری درگذشت.
جیران صدراعظم را متهم به مسموم کردن ولیعهد کرد و آن قدر پافشاری کرد و جرایم او را نزد شاه افشا کرد تا شاه او را عزل کرد. ناصرالدین شاه سرانجام در سال ۱۲۷۸ مظفرالدین میرزا را به عنوان چهارمین ولیعهد برگزید.
سفر به اروپا
در سال ۱۲۹۰ شاه تصمیم گرفت به اروپا سفر کند. او از روسیه، آلمان، بلژیک، انگلستان ،فرانسه، ایتالیا و سوئیس دیدن کرد. هرچند این سفرها بسیار پرهزینه بود اما باعث ایجاد تغییرات گستردهای در نظام و نحوه اداره حکومت در ایران شد و پیشرفتهای چشمگیری در تکنولوژی و رفاه حاصل نمود.
خرید دستگاههای مخصوص ضرب سکه، تاسیس ضرابخانه حکومتی در پایتخت، چاپ تمبر و پیشرفت خدمات پستی، ورود دوربین به ایران و آغازبه کار سینما، حاصل این سفرهای شاه بودند.
پایان سلطنت ناصرالدین شاه
ناصرالدین شاه در اواخر سلطنت خود نسبت به وضع مملکت بسیار بیتفاوت شده بود و بیشتر وقت خود را در حرمسرا با زنان میگذراند و یا به شکار میرفت. فساد اخلاقی شاه چنان مشهود شده بود که صدای مردم در اعتراض به او بالا گرفت.
در مراسم پنجاهمین سالگرد تاجگذاری ناصرالدین شاه “میرزا رضا کرمانی” از شاگردان “سید جمال الدین اسد آبادی” با شلیک گلولهای به ناصرالدین شاه، او را به قتل رساند.
وی در دفاع از کار خود گفت” کشور را فساد و فقردر برگرفته بود و شاه هیچ کاری نمیکرد”
به او گفتند” شاه از این موضوع اطلاع نداشت”
میرزا رضا در پاسخ گفت” شاهی که از اوضاع مملکتش بیخبر است حقش مرگ است.”
جسد ناصرالدین شاه در کفن زربافت در حرم شاه عبدالعظیم دفن شد و بدین ترتیب پنجاه سال حکومت اوخاتمه یافت.