دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
سفید بالک ها (مگس سفید) را بیشتر بشناسید!
سفید بالک یا مگس سفید چیست؟
سفید بالک یا مگس سفید حشراتی در خانواده سفیدبالکان (Aleyrodidae) هستند. بیش از ۱۵۵۰ گونه از این خانواده توصیف شده‌است. سفیدبالک‌ها از آفات مهم و پلی‌فاژ برای طیف وسیعی از محصولات کشاورزی مهم در بسیاری از نقاط جهان به ویژه در مناطق گرمسیری می‌باشد. سفیدبالک‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری و به ویژه در شرایط گلخانه‌ای بر روی گیاهان زینتی و محصولات گلخانه‌ای در جمعیت‌های خیلی بالا دیده می‌شوند.
ویژگی‌های سفید بالک ها
اندازه سفیدبالک‌ها کوچک و سطح بدن و بال‌های آنها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده‌است. در ظاهر این حشرات همانندی زیادی به یک پروانه کوچک دارند، اما در مقیاس کوچکتر، حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می‌توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموماً در زیر برگ گیاهان و در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می‌شوند.
از نظر دگردیسی، حشرات این خانواده با سایر خانواده‌های راسته نیم‌بالان به جز شپشک‌های نر تفاوت دارند. در این حشرات پوره سن اول فعال است ولی پوره‌های سنین دو، سه و چهار در روی گیاهان ثابت هستند و همانند شپشک‌ها به نظر می‌رسند.
پوره‌ها با حشرات کامل از شیره گیاهان تغذیه می‌کنند و همانند شته‌ها ناقل بیماری‌های ویروسی مختلف هستند. در سفیدبالک‌ها بخشی از رشد بال خارجی و بخشی دیگر از رشد داخلی می‌باشد که به آن دگردیسی بینابین گویند.
این حشرات همانند شته‌ها تولید مقادیر زیادی عسلک می‌کنند که این عسلک در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و مخصوصاً رشد قارچ‌های گَندروی می‌گردد. این عامل سبب کاهش مشتری محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه‌ای در بازار می‌شود.
سفیدبالک‌ها همانند شته‌ها از توانایی بسیار بالایی در تولید مثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی بسیار افزایش می‌دهند.
انتقال بیماری‌های ویروسی از طریق سفید بالک ها
سفید بالک (مگس سفید) دارای زیرگونه‌های متعددی هستند که بیوتایپ B آن زیرگونه موجود در ایران است. این بیوتایپ یکی از خطرناک‌ترین و مقاوم‌ترین زیرگونه‌های مگس سفید است که سبب بروز آسیب‌های جدی به محصولات کشاورزی و خسارت‌هایی به آن می‌شود. این نوع حشرات می‌توانند آسیب‌هایی را بروی محصولات کشاورزی ازجمله گوجه‌فرنگی گذاشته و موجب شده است که اندک هوای پاک محیط شهری که توسط درختان تأمین می‌شود نیز به خطر بیفتد.
همچنین برخی مطالعات بر روی این حشرات نشان داده است که این موجودات می‌توانند آسیب‌های جدی بر روی افراد گذاشته و به علت انتقال بیماری و ویروس باعث ایجاد مشکلاتی برای بیماران خاص شود.
با توجه به کوچک بودن مگس سفید و اینکه قابلیت ورود به دستگاه تنفسی را از طریق حفرات بینی و دهان دارد، لذا این حشره می‌تواند سبب بروز التهاب و عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی شده و زمینه را برای بروز عفونت‌های فرصت‌طلب قارچی و باکتریایی فراهم کند. افرادی که ساعت‌های طولانی در روز در محیط خارج از خانه حضور دارند یا افراد مستعد به ابتلا به بیماری‌های ریوی و عفونی، کودکان و افراد سالمند باید از ماسک‌های پارچه‌ای یا فیلتر دار استفاده کنند.
بیشترین توصیه برای مقابله و مراقبت درزمینه آسیب‌های مگس سفید مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است.
سفید بالک با ورود به مجاری تنفسی می‌تواند باعث تحریک مخاط شده و تظاهرات آلرژیک ازجمله عطسه و سرفه شده و همچنین آبریزش بینی را خصوصاً در کودکان، افراد مسن و بیماران مبتلابه بیماری‌های زمینه‌ای تنفسی و آلرژیک مانند آسم، بیماری انسدادی تنفسی مزمن (COPD) و… سبب شود.
همچنین مگس سفید درزمینه انتقال آلودگی نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد، این موضوع دربارهٔ افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی از قبیل بیماران دریافت‌کننده پیوند، بیماران مبتلابه سرطان، یا آنهایی که از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است.
توصیه می‌شود که در صورت ورود مگس سفید به چشم‌ها به‌سرعت چشم‌ها را در معرض جریان آب قرار داده بشویند تا حشره و آلودگی‌ها خارج‌شده و در صورت ورود این حشره به مجاری بینی نیز می‌توان با شستشوی با آب آن را خارج کرد. تداوم حضور مگس‌های سفید موجب فاجعه زیست‌محیطی و بهداشتی برای شهروندان در محیط شهری می‌باشد.
دشمنان طبیعی سفید بالک
در برنامه‌های مبارزه بیولوژیک با آفت‌ها می‌توان از گونه‌های مختلف کفشدوزک ها و به‌ویژه «کفشدوزک هفت‌نقطه‌ای» استفاده کرد این گروه از حشرات به دلایل بسیاری از اهمیت برخوردار بوده و توانایی کنترل جمعیت شته‌ها و انواع مختلف آفت‌ها را در فواصل زمانی اندکی دارند، به‌طوری‌که در شرایط مطلوب به طور متوسط روزانه از ۲۴ پوره شته باقلا تغذیه می‌کند و یک لارو کفشدوزک هفت نقطه‌ای در طول دوره رشد و نمو خود به طور متوسط از هزار شته و حشره بالغ آن از۹ هزار شته تغذیه می‌کند.
از جمله مهمترین پارازیتوییدها و دشمنان طبیعی مگس سفید می‌توان زنبور Encarsia formosa، کفشدوزک سیاه (Delphastus pusillus) و شبگزهای گل (Anthocoridae) را نام برد.
زنبور فورموسا روی پوره‌ها ی مگس سفید تخمگذاری می‌کند و زمانی که لارو زنبور فورموسا از تخم خارج می‌شود داخل پوره‌های مگس سفید شده و از آنها تغذیه می‌کند و سپس به صورت زنبور بالغ خارج می‌شود.
کفشدوزک سیاه و شبگزهای گل نیز به صورت مستقیم از پوره‌هایی مگس سفید تغذیه می‌کنند.
مشکلات ناشی از وجود سفید بالک ها
مشکلی که این حشرات ریز می‌توانند برای ما ایجاد کنند، ایجاد حساسیت و عوارض ناشی از آن مانند آبریزش بینی، آبریزش اشک، خارش چشم، قرمزی چشم، عطسه، سرفه و خارش گلو است.شاید جالب باشد بدانید که سمپاشی، یکی از مهمترین دلایل گسترش این حشره‌هایی است که چند سالی می‌شود پایشان از مزارع و روستاها به محیط‌های شهری باز شده و همه را در فصل‌های گرم سال، عاصی کرده‌اند.
سمپاشی درختان شهری، در مرحله اول باعث مقاوم شدن این حشرات به سموم مختلف شده است و در مرحله دوم، حشرات دیگری مانند زنبورها راکه دشمنان اصلی سفید بالکها هستند از بین برده‌اند. یعنی بسیاری از حشراتی که در برابر این سم‌پاشی‌ها ضعیف‌تر هستند، زودتر از سفید بالکها می‌میرند و به این ترتیب، حشره‌ای برای خوردن سفیدبالک‌ها باقی نمی‌ماند و در نتیجه، این حشرات گسترش می‌یابد.
دلایل طغیان سفید بالک
از دلایل مهم طغیان حشره سفید بالک یا مگس سفید در محیط شهری این است که حشرات شکارگر از جمله زنبورها (که مگس سفید را شکار می کنند) از بین می روند، در نتیجه مگس های سفید افزایش می یابند.
راه های جلوگیری و مبارزه با سفید بالک ها (مگس سفید)
این راه ها عبارتند از:
۱. ۵۰ گرم سیر را رنده کنید و در نیم لیتر آب برای ۳ ساعت نگهداری کنید سپس روی گیاهانی که مگس سفید زیر برگ ها چسبیده اند اسپری کنید.
۲. سم طبیعی که از گیاهی شبیه مارگاریتا گرفته شده خیلی کارساز است.
۳. استفاده از توری های ضد حشره
۴. از بین بردن علف های هرز اطراف گلخانه
۵. استفاده از شکارگرها
۶. شستشوی برگ درختان به ویژه قسمت پشت آن ها
۷. استفاده از برچسب های زرد رنگ
۸. وکیوم کردن بخش های آسیب دیده گیاهان و جداسازی آن ها از قسمت های سالم
۹. استفاده از شکارگرها مانند بالتوری سبز و کفشدوزک ها و مگس ها و یا حتی سن های شکارگر روش های درستی است اما با این کار به جای مگس های سفید این حشرات در سطح شهر پراکنده می شوند.
روش دیگر از بین بردن مگس های سفید، چسباندن کاغذهای زرد رنگ به تنه و ساقه درختان بود که این کار به این دلیل بود که لارهایی که در زمین هستند و از طریق تنه درختان بالا می آیند به محض تشکیل پروانه یا همان حشرات موذی جذب این چسب های زرد رنگ شوند که این اقدام کار چندان موثری نبوده است. روش دیگر، سمپاشی درختان و یا حتی آب شویی درختان بوده است. اما متاسفانه با این روش نیز مگس های سفید از سطح شهر ریشه کن نشدند.
برای کنترل این حشرات، استفاده از سموم شیمیایی یکی از راهکارهاست که معمولاً به دلیل اثرات مخربشان بر محیط و سلامت انسان توصیه نمی‌شوند، مگر زمانی که مساله از طریق روش‌های زیستی مهارناپذیر باشد.
تاکنون چند گونه زنبور از جمله جنس Encarsia که در اصل نوعی زنبور مسی است در نقاط مختلف دنیا برای کنترل سفیدبالک‌ها استفاده شده‌اند. در سوریه قبل از جنگ، زمانی که سفیدبالک‌های یاسمین زیاد شدند، از یک گونه کفشدوزک به نام Clitostethus arcuatus به عنوان شکارچی استفاده و ظاهرا این روش در آن زمان موثر واقع شد. در کشور عراق نیز از یک نوع قارچ برای دفع سفیدبالک‌های یاسمین استفاده کردند که ظاهراً تاحدودی موفقیت‌آمیز بوده است.
بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد حشرات
