همه چیز درباره عنصر قلع (Sn)
قلع، (به لاتین: stannum) با علامت اختصاری Sn و عدد اتمی ۵۰، عنصری از جدول تناوبی در دسته فلزها است که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
قلع در بسیاری از همجوشهها مورد استفاده قرار میگیرد. این فلز ضعیف چکش خوار و نقره ای که به آسانی در آزمایشهای مربوط به هوا اکسیده نمی شود و در برابر فرسایش مقاوم است ، در بسیاری از آلیاژها وجود داشته و بعنوان پوشش مواد دیگر جهت جلوگیری از فرسایش آن ها بکار می رود.قلع را عمدتا” از ماده معدنی کاسی تریت که در آن بصورت اکسید وجود دارد ، بدست می آورند.
شناسنامه قلع
عدد اتمی: ۵۰
جرم اتمی: ۱۱۸.۶۹
نقطه ذوب : C° ۲۳۱.۹۳
نقطه جوش : C° ۲۶۰۲
شعاع اتمی : Å ۱.۷۲
ظرفیت: ۲و۴
رنگ: خاکستری نقره ای
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: ۱۴
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 708.6
شکل الکترونی: ۵s24d105p2
شعاع یونی: Å ۰.۶۹
الکترونگاتیوی: ۱.۹۶
حالت اکسیداسیون: ۲و۴
دانسیته: ۷.۳۱
گرمای فروپاشی : Kj/mol 7.029
گرمای تبخیر : Kj/mol 295.8
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.000000109
گرمای ویژه: J/g Ko 0.227
دوره تناوبی:۵
تاریخچه قلع
قلع یکی از قدیمی ترین فلزات شناخته شده است و از دوران باستان بعنوان بخشی از برنز مورد استفاده بوده است.چون موجب سخت شدن مس می گردد از ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد در وسایل برنزی بکار رفته است. رونق تجارت قلع در دوران باستان بین معادن Cornwall و تمدنهای مدیترانه وجود داشته است. با این وجود شکل خالص این فلز تا تقریبا” ۶۰۰ قبل از میلاد کاربرد نداشته است.
ویژگی های قلع
مقاومت خوب این فلز نسبت به زنگزدگی و فرسایش باعث شده تا از آن به عنوان روکشی برای فلزات دیگر برای جلوگیری از زنگزدگی استفاده شود، از جمله قلعاندود کردن ظروف مسی و به خاطر جلوگیری از زنگ زدن مس و ورود اکسید سمی مس در غذا از قدیمالایام رواج داشتهاست.
برنز (مفرغ) نخستین آلیاژ قلع است که حدود ۵ هزار سال پیش از ترکیب مس و قلع ساخته شد و آغازگر دورانی به نام عصر برنز در تاریخ بشر شد. مسوار یکی از آلیاژهای قلع است که از عصر برنز تا قرن بیستم برای ساخت ظروف و صفحات تخت و مسطح از آن استفاده میشد. قلع بیش از ۸۵ درصد حجم مسوار را تشکیل داده و بقیه از مس، سرب یا سرمه تشکیل میشود. یکی از آلیاژهای دیگر قلع که به عنوان لحیم استفاده میشود از ترکیب بیش از ۶۰ درصد قلع و بقیه سرب تشکیل میشود.
کاربردهای قلع
قلع به آسانی به آهن متصل شده وبرای پوشش سرب، روی و فولاد مورد استفاده قرار می گیرد تا از پوسیدگی آنها جلوگیری شود.قوطی های فولادی با پوشش قلع برای نگهداری غذا کاربردی وسیع دارد و این کاربرد بخش وسیعی از بازار قلع فلزی را تشکیل می دهد.
سایر کاربردها :
⬅ برخی از آلیاژهای مهم قلع عبارتند از: برنز، مفرغ، بابیت، آلیاژ ریخته گری شده تحت فشار، پیوتر، برنز فسفر دار،لحیم نرم وفلز سفید.
⬅ مهمترین نمک آن کلرید قلع است که بعنوان عامل کاهنده و یک خورنده در چاپ روی پارچه کاربرد دارد.اگر نمک قلع روی شیشه پاشیده شود لایه ای بوجود می آید که خاصیت هدایت الکتریکی دارد. از این پوششها در شیشه های اتومبیل ضد یخ و روشنایی تابلو فرمان استفاده می شود.
⬅ برای ساخت شیشه پنجره با سطحی تخت ،بیشتر ازروش شناور نمودن شیشه مذاب روی قلع مذاب( شیشه شناور) استفاده می شود ( این روش را فرآیند Pilkington می نامند).
⬅ از قلع همچنین در لحیم کاری برای اتصال لوله ها یا مدارهای الکتریکی ، در آلیاژهای چرخ دنده، در شیشه سازی وطیف وسیعی از کاربردهای شیمیایی قلع استفاده می شود.
زیر دمای k))72/3 قلع تبدیل به یک ((ابر رسانا می شود.در واقع قلع یکی از اولین ابررساناهایی بود که مورد بررسی قرار گرفت ؛Meissner effect که یکی از ویژگیهای ابررساناها می باشد اولین بار در بلورهای قلع ابررسانا کشف شد.آلیاژ نیوبیوم – قلع (Nb3Sn) بعلت دمای بحرانی بالا(k 18) و میدان مغناطیسی بحرانی( T 25) بصورت سیمهایی برای آهنرباهای ابررسانا کاربرد تجاری پیدا کرده است. یک آهنربای ابررسانا به وزن چند کیلوگرم قادر به تولید میدانهای مغناطیسی مشابه الکترومغناطیس های چند تنی می باشد.
اثرات قلع بر روی سلامتی
قلع عمدتا در مواد آلی مختلف وجود دارد. پیوندهای قلع آلی، خطرناک ترین نوع قلع برای انسان محسوب می شوند. علیرغم این خطرات قلع در صنایع مختلفی نظیر صنعت نقاشی و پلاستیک سازی و در کشاورزی به عنوان آفت کش به کار می روند. علیرغم مضرات قلع، کاربردهای قلع آلی هنوز در حال افزایش است.
اثرات قلع آلی متفاوتند. این اثرات بستگی به نوع ماده موجود و جانداری که آن را مورد استفاده قرار داده بستگی دارد. خطرناک ترین نوع قلع آلی برای انسان، تری اتیل قلع می باشد. طول پیوندهای هیدروژن این ماده نسبتا کوتاه است. وقتی پیوندهای هیدروژن در قلع بلندتر باشد، برای سلامت انسان مضر نخواهد بود. انسان از طریق غذا، تنفس و پوست قلع را جذب می کند.
جذب قلع در طولانی مدت اثرات زیر را به همراه دارد:
– سوزش چشم و پوست
– سردرد
– شکم درد
– بیماری و سرگیجه
– اختلال در تنفس
– اختلال در دفع ادرار
اثرات دراز مدت آن عبارتند از:
– افسردگی
– آسیب کبد
– اختلال سیستم ایمنی
– اختلالات کروموزومی
– کاهش تعداد گلبول های قرمز خون
– آسیب مغز(خشم، ناهنجاری خواب، فراموشی و سردرد)
اثرات زیست محیطی قلع
قلع به صورت اتمی یا ملکولی خیلی سمی نیست. شکل سمی قلع، قلع آلی است. ترکیات قلع آلی مدت زمانی طولانی در محیط باقی می مانند. این ترکیبات بسیار مقاوم هستند و به راحتی تجزیه نمی شوند. بعضی از میکروارگانیسم ها، ترکیبات قلع آلی را تجزیه می کنند و این قاده سالیان متمادی در خاک می ماند. به این علت، غلظت قلع آلی زیاد می شود.
وقتی قلع آلی جذب ذرات گل و لای می شود، در سیستمهای آبی پخش می شود. این قلع، به اکوسیستم های آبی آسیب زیادی می رساند زیرا برای قارچ ها، جلبک ها و فیتوپلانکتون ها بسیارسمی است. فیتوپلانکتون، در اکوسیستم های آبی عضو بسیار مهمی است و اکسیژن لازم برای جانداران دیگر را تامین می کند. به علاوه در زنجیره غذایی آبیان هم نقش مهمی دارد.
سمیت انواع مختلف قلع آلی، بسیار متفاوت است. تری بوتیلین قلع، برای ماهی ها و قارچ ها سمی ترین ترکیب است. در حالی که تری فنیل قلع، برای فیتوپلانکتون ها مضرتر می باشد. قلع آلی رشد، تولید مثل، سیستمهای آنزیمی و الگوی تغذیه جانداران آبزی را مختل می کند. این ماده عمدتا در لایه بالایی آب وجود دارد.
پیشنهادی: همه چیز درباره عنصر آهنعنصر قلع _ دانشچی