دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
همه چیز درباره عنصر سلنیم (Se)
سلنیم، (به انگلیسی : Selenium) با علامت اختصاری Se و عدد اتمی ۳۴، عنصری از جدول تناوبی در دسته نافلزها است که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
این عنصر یک نافلز سمی بوده که از نظر شیمیایی به گوگرد و تلوریم شباهت دارد. این عنصر در شکل های گوناگون وجود دارد، ولی بیشتر به شکل شبه فلز که هادی جریان الکتریسیته میباشد، بوده، در سلول های نوری کاربرد دارد. این عنصر در معادن سولفید مانند پیریت یافت می‌شود.
شناسنامه سلنیم
عدد اتمی:۳۴
جرم اتمی:۷۸.۹۶
نقطه ذوب : C°۲۲۰.۵
نقطه جوش : C° ۶۸۵
شعاع اتمی : Å ۱.۲۲
ظرفیت: ۲و۴و۶
رنگ: خاکستری با جلای فلزی
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: ۱۶
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 941
شکل الکترونی: ۴P 4 2 1s22s2p63s23 p63d 104s
شعاع یونی : Å ۰.۵
الکترونگاتیوی:۲.۵۵
حالت اکسیداسیون: ۶, ۴, -۲
دانسیته:۴.۸۱۹
گرمای فروپاشی : Kj/mol 6.694
تاریخچه سلنیم
سلنیم که لاتین آن Selene به معنی ماه میباشد، در سال ۱۸۱۷ توسط “Jons Jacob Berzelius” که ارتباط این عنصر با تلوریوم را دریافت، کشف شد. کاربردهای گسترده این عنصر از قبیل استفاده آن در ترکیبات لاستیکی آلیاز فولاد و یکسو کننده‌های سلنیومی باعث رشد چشمگیری در مصرف این عنصر شد. در سال ۱۹۷۰ سلنیوم جایگزین سیلیکن در یکسو کننده‌های برق شد، اما کاربرد گسترده آن به‌عنوان رسانای نور در کاغذ کپی مهمترین استفاده آن بود.
در طی دهه ۱۹۸۰ با تولید رساناهای نور آلی ، استفاده از سلنیوم به عنوان رسانای نور منسوخ شد. در سال ۱۹۹۶ رابطه مثبتی در خصوص مصرف سلنیوم و خاصیت ضد سرطان آن کشف شد، اما کاربرد گسترده و مستقیم این کشف بزرگ نمی‌توانست به‌صورت قابل توجهی تقاضای آن را در دوز های مصرفی کوچک بکند. در اواخر دهه ۱۹۹۰ کاربرد سلنیوم (معمولا با بیسموت) به‌عنوان یک ماده اضافه کننده در لوله کشی برنجی برای داشتن یک محیط بدون سرب افزایش یافت.
پیدایش سلنیم
سلنیوم به‌صورت سلنید از کانی‌های سولفیدی مانند مس ، نقره و سرب بدست می‌آید. این عنصر از گل و لای آنودی مس و گل و لای سربی حاصل از گیاهان اسید سولفوریک به‌صورت یک محصول جانبی بدست می‌آید.
ویژگی های سلنیم
سلنیم به حالت های گوناگونی یافت می شود. سلنیوم به صورت پودر به رنگ قرمز بوده و در حالت آزمایشگاهی سیاه می باشد. کریستال شش گوش سلنیم به رنگ خاکستری فلزی می باشد و این در حالی است که کریستال منو کلینیک به رنگ قرمز تیره است.
این عنصر همچنین اثر فتو ولتیک از خود نشان داده است که نور را به الکتریسیته تبدیل کرده و تأثیر رسانای نوری دارد که در این حالت خاصیت رسانایی سلنیوم که در مجاورت نور قرار گرفته است بیشتر می شود. سلنیوم در دماهای پایین تر از نقطه جوش یک نیمه رسانا از نوع P میباشد.
کاربردهای سلنیم
سلنیم یک ماده مغزی کوچک برای تمامی گونه های حیات بوده و مکمل یک اسید آمینه غیر معمول به نام Selenocyteine میباشد. سلنیم به دلیل داشتن خاصیت رسانای نوری و فتو ولتیک به‌صورت وسیعی در الکترونیک به‌عنوان سلول های تصویری و سلول های خورشیدی بکار گرفته می‌شود.
سلنیم برای پاک کردن رنگ از شیشه بکار گرفته شده و رنگ سبز را که حاوی ناخالصیهای آهن‌دار است، به‌راحتی از بین می‌برد. این عنصر همچنین در قرمز کردن شیشه و مینا کاری نیز کاربرد دارد. سلنیم به‌صورت ماده ضد خش در لاستیک های ولکانیزه نیز استفاده می شود. این عنصر در فتوکپی نیز کاربرد دارد.
کاربرد دیگر سلنیم رنگ دادن به عکس ها و تصاویر میباشد و به‌صورت گسترده توسط کمپانی‌های عکاسی فروخته می‌شود. کاربرد هنری آن در شدت دادن به طیف رنگ ها در تصاویر سیاه و سفید بوده و همچنین در افزایش طول عمر عکس نیز تاثیر دارد.
ایزوتوپ های سلنیم
سلنیوم ۳۸ ایزوتوپ دارد که ۵ ایزوتوپ از آنها پایدار می‌باشند.
منابع غذایی حاوی سلنیم
بیشتر سلنیوم مورد نیاز بدن از رژیم غذایی تأمین می‌شود. مخمر آبجو، سبوس گندم، کره، ماهی و ماهی صدف، سیر، غلات، تخم آفتابگردان، کنجد و آجیل منابع خوبی از سلنیم هستند. همچنین سلنیوم در یونجه، ریشه باباآدم، دانه رازیانه، جینسنگ، برگ تمشک و بومادران یافت می‌شود.
خطرات سلنیم
اگرچه سلنیوم خالص سمی نیست، ولی ترکیبات آن بسیار سمی بوده ، خواصی همانند آرسنیک دارند. سلنید هیدروژن و دیگر ترکیبات آن بسیار سمی می‌باشند. گیاهانی که در خاک های حاوی سلنید رشد می‌کنند، مانند Locoweed تاثیرات بسیار جدی بر تغذیه جانوران و حیوانات دارد.
پیشنهادی: همه چیز درباره عنصر تیتانیمعنصر سلنیم _ دانشچی
