همه چیز درباره بیماری پارانویا و درمان آن
بیماری پارانویا چیست؟
پارانویا یا بیماری بدگمانی، یک اختلال شخصیتی است که در آن فرد بیمار دچار توهم یا افکار غیر منطقی می شود که تحت تاثیر اضطراب و ترس صورت میگیرد. به این بیماری، بیماری شکاکی هم گفته میشود. در ادامه با این بیماری آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
افراد پارانوئید معمولاً فکر میکنند که دیگران برای آزار و اذیت آنها میکوشند یا فکر میکنند که دیگران به دنبال توطئه علیه آنها هستند. عوامل ارثی را در ایـن اختلال دخیل دانسته اند، اما به نظـر میرسد نقش محیط اولیه پرورش کودک نیز بسیار مهم است.
محیط خانوادگی سرد، انزواجو، بی اعتمادی و سوءظن، موقعیت های برانگیزنده حسادت و کاهنده احترام به نفس، بدرفتاری از سوی والدین و رفتار و گفتار طعنه آمیز و دارای معانی دوگانه از سوی آنان همه در ایجاد شخصیت پارانویید نقش دارند . ممکن است بدگمانی به حدی شدید شود که منجر به طلاق، ضرب و جرح و حتی قتل شود.
مشخصه بیماران مبتلا به اختلال شخصیت بدگمان، شکاکیت و بی اعتمادی دیرپا به همه افراد است. مسئولیت این احساسات از نظر آنها نه به عهده خود آنها، که بر دوش دیگران است.
این بیماران اغلب متخاصم، تحریک پذیر و خشمگیناند. افراد متعصب و جزم اندیش، کسانی که مدارکی دال بر تخلف دیگران از قانون جمع میکنند، افرادی که به همسر خود سوءظن دارند، و اشخاص بدعنقی که اهل دعوا و مرافعه اند، اغلب دچار اختلال شخصیت پارانوئید هستند.
از آنجایی که تنها اندیشههای شخص پارانوید تحت تأثیر این بیماری قرار میگیرند، فرد مبتلا به این اختلال معمولاً میتواند زندگی روزمره خود را پیش ببرد اما زندگی آنها ممکن است محدود و منزوی باشد.
فرق بیماری پارانویا با فوبیا
پارانویا با فوبیا تفاوت دارد. افرادی که دچار فوبیا هستند ترس غیر منطقی دارند، اما به خاطر ترس و اضطرابشان دیگران را سرزنش نمیکنند. وارد کردن اتهامات غیرواقعی و عدم اعتماد معمولاً از دیگر نشانههای بیماری پارانویا است. به عنوان مثال، حادثه ای که اکثر مردم به عنوان یک حادثه یا تصادف تلقی میکنند، از منظر یک فرد پارانوئید ممکن است توطئه تصور شود.
علائم بیماری پارانویا
برخی از نشانه های این بیماری عبارتند از:
• به راحتی دلخور شدن
• به دشواری به دیگران اعتماد کردن
• با هر گونه انتقادی مقابله کردن
• به خود ربط دادن اظهارات دیگران
• همیشه در حالت تدافعی بودن
• خصمانه و تهاجمی برخورد کردن و بیهوده بحث کردن
• قادر نبودن به کوتاه آمدن و رئیس وار رفتار کردن
• عدم توانایی در بخشیدن و فراموش کردن
• تصور اینکه مردم پشت سرشان حرف میزنند
• شکاکیت بیش از حد داشتن. به عنوان مثال، فکر میکنند که افراد دیگر دروغ میگویند یا طرحهایی برای تقلب کردن علیه آنها دارند.
• حس عدم اعتماد
• مشکل برقرار کردن روابط عادی یا صمیمی
• احساس آزار و شکنجه توسط دیگران
• باور نظریههای توطئه و بی اساس
• کژانگاری، مانند گمان به این که همکار شما میخواهد شما را مسموم یا صدای شما را ضبط کند.
• دشواریهای گفتاری
دیدگاه روانشناسی درباره پارانویا
دادههای ذهنی افرادی که دچار پارانویا هستند و افکارشان بر اساس توهم آزاربینی (persecutory delusions) و باورهای غلط شکل میگیرد این افراد را به سلسله ای از تصورات باطل سوق میدهد.
آنها تصور میکنند که مورد آزار و اذیت دیگران قرار میگیرند، تهدید میشوند، صدمه میبینند، تحت تعقیب قرار میگیرند، متهم میشوند، با آنها بدرفتاری میشود، از آنها سوءاستفاده میشود، با عصبانیت با آنها برخورد میشود، بازی داده میشوند و فریب میخورند، افراد پارانوید تصور میکنند این اعمال به وسیلهٔ افراد خاص یا گروههای خاصی از افراد یا دشمنان فرضی انجام میشود (کلبی (۱۹۸۱)، ص ۵۱۸).
سه مؤلفه شناخت پارانویا عبارتند از:
الف) سوءظن بیپایه و بر اساس این فرض که دیگران میخواهند از آنها سوء استفاده کنند، به آنها آسیب برسانند یا در پی فریب آنها را هستند؛
ب) درگیری ذهنی توأم با شک و تردید نسبت به دوستان یا وابستگان و تردید نسبت به وفاداری یا صداقت آنها؛
ج) عدم اعتماد به دیگران به خاطر ترس بیپایه و تصور اینکه دیگران قصد دارند از اطلاعات خصوصی در مورد زندگی آنها سوءاستفاده کنند. (رابینز ۱۹۹۷، ص ۳).
بیشتر بخوانید: آشنایی با بیماری اسکیزوفرنیدرمان پارانویا
رواندرمانی
درمان انتخابی، روان درمانی است. درمانگر در تمام برخوردهایی که با این گونه بیماران دارد، باید کاملاً صریح و روراست باشد. اگر به دلیل تناقض یا اشتباهی _مثلاً دیر کردن در جلسه رواندرمانی_ قصوری متوجه درمانگر شد، بهتر است صادقانه عذرخواهی کند، نه که در دفاع از خود به توجیه بپردازد.
درمانگر باید همواره به خاطر داشته باشد که اعتماد و تحمل روابط صمیمانه برای بیماران مبتلا به این اختلال مشکل است. لذا در رواندرمانی فردی، درمانگر باید رفتاری جدی در پیش بگیرد و زیادی با بیمار گرم نگیرد.
بیماران پارانوئید معمولاً در گروه درمانی خوب عمل نمیکنند، با این حال رواندرمانی گروهی برای ارتقای مهارتهای اجتماعی و کاهش شکاکیت آنها از طریق ایفای نقش میتواند مفید باشد.
بسیاری از این بیماران رفتاردرمانی را هم که برای پرورش مهارتهای اجتماعی به کار میرود، ممکن است مزاحم و مداخله گر بیابند و تحمل نکنند. گاه رفتار بیماران مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به قدری خطرناک و تهدیدکننده است که لازم میشود درمانگر آن را مهار کند یا محدودیتهایی برایش وضع کند.
با تهمت زدنهای هذیانی بیمار باید واقع بینانه، اما آرام و به نحوی غیر تحقیر آمیز برخورد کرد. بیماران پارانوئید اگر کسی که میخواهد به آنها کمک کند، ضعیف و درماندهاست، عمیقاً وحشت زده میشوند، لذا درمانگر هیچ وقت نباید کاری کند که بیمار خیال کند او میخواهد بر وی مسلط شود، مگر آنکه هر دو طرف بر سر آن به توافق رسیده باشند و قادر به انجام آن باشند.
دارو درمانی
برای مقابله با سراسیمگی و اضطراب این بیماران، دارودرمانی مفید است. در اکثر موارد داروی ضداضطرابی مثل دیازپام کافی است. اما گاه از داروی ضدّ روانپریشی مثل هالوپریدول به مقدار کم و به مدتی کوتاه استفاده شود تا سراسیمگی شدید یا افکار نیمه هذیانی آنها قابل تدبیر باشد. معمولا در درمان دارویی موفقیت چمشگیری مشاهده نشدهاست.
نحوه رفتار با بیماران پارانویید
◊ سعی در تغییر رفتار آنها نداشته باشید چراکه این کار تقریبا غیرممکن است.
◊ انتظار رفتار عاطفی خاصی از آنها نداشته باشید چرا که این رفتار برای آنها سخت است.
◊ سعی کنید ارتباطتان با بیمار را نزدیک تر کنید تا از شما راضی باشد، ولی هرگز سوءظن هایش صحه نگذارید و در این بحث ها اصلا شرکت نکنید.
◊ هنگامی که بیمار نسبت به همسرش سوء ظن پیداکرده، مواظب باشید تا از همسر او جانبداری نکنید، این کار موجب به وجود آمدن پیش فرض های جدید در او شده و امکان دارد فکر کند شما با همسرش ارتباط دارید و به شما هم بدگمان شود.
◊ هرچه اختلال پارانویید شدیدتر باشد، احتمال دست زدن به خشونت در این گونه بیماران بیشتر می شود برای همین حتما با یک پزشک متخصص مشورت کنید.