خانه » تاریخی » از مهمترین دلایل شکست های ایران از روسیه

از مهمترین دلایل شکست های ایران از روسیه

علت خیانت های تاریخی روسیه و شکست های ایران 

دلایل شکست های ایران از روسیه

از مهمترین دلایل شکست های ایران از روسیه از کتاب مطالعات اجتماعی نهم، با دانشچی همراه باشید.

مقدمه: مهمترین دلایل شکست های ایران از روسیه

در میان جنگهای مهمی که در ایران به وقوع پیوسته ،جنگ های ایران از روسیه در زمان قاجار را میتوان پر خسارت ترین جنگها نامید، چرا که در طی این جنگ ها و به واسطه ی بی تدبیری و بی کفایتی شاهان قاجار بخش های عظیمی از سرزمین ایران از کشور جدا و به روسیه واگذار شد.

علاوه بر چند پاره شدن برخی استانها و شهرها، مبالغ هنگفتی از سرمایه ی ملی در جهت تامین این جنگها و بعد از آن پرداخت غرامت به روسیه از دست رفت. جنگ های ایران و روس به دو دوره جنگ بین ایران و روسیه تزاری اطلاق میشود که از اختلاف بر سر گرجستان آغاز شد و حدود ۲۵ سال ادامه داشت. در ادامه به توضیحی اجمالی درمورد این جنگ ها و دلایل شکست ایران در این جنگها خواهیم پرداخت.

آغاز جنگ های ایران و روس

در سال ۱۲۱۵ ه.ق حاکم گرجستان که پیشتر یکبار در زمان آقا محمد خان قاجار ،گرجستان را به روس ها واگذار کرده بود، بار دیگر در مقابل حمله ی روس ها به این شهر تسلیم شد و گرجستان را تقدیم روس ها نمود. فتحعلی شاه قاجار که پادشاه وقت بود با اطلاع از این اتفاق به عباس میرزا ولیعهد خود دستور داد برای باز پس گیری گرجستان به همراه لشکری عازم گرجستان شود. در این فاصله روس ها تا کرانه ی ارس پیشروی کرده و ایروان را نیز تسلیم خود کرده بودند.

با رسیدن عباس میرزا به ایروان، جنگ آغاز شد. در همان ابتدای جنگ سپاه ایران توانست ایروان را باز پس بگیرد و موفقیت در جنگ حاصل کند. پس از این پیروزی ، روسها به گیلان یورش بردند. اما در همین زمان فرمانده روس ها یعنی ژنرال سیسانوف به قتل رسید. از طرفی به علت نبود اسکله های مناسب در گیلان و عدم دسترسی به آذوقه ،کشتی های ارتش روس نتوانستند وارد انزلی شودند و در این جنگ ناموفق ماندند و مجبور به عقب نشینی شدند.

پیشنهادی: اقدامات عباس میرزا برای پیشرفت ایران

با مرگ سیسانوف و همزمان با ورود هیئت انگلیسی به ایران، هنوز قسمتهایی از قفقاز و قره باغ در تصرف روس ها بود. عباس میرزا جنگ را تا فتح دریاچه گوگچه پیش برده بود. روس ها که در این زمان در جنگ با فرانسه نیز بودند، تقاضای صلح کردند به این شرط که مناطق تصرف شده در اختیارشان باقی بماند. عباس میرزا که خود را پیروز جنگ میدید پیشنهاد روس را رد کرد و به جنگ ادامه داد.

جنگ اصلاندوز

ارتش ایران به کناره ی رود ارس و محدوده ی اصلاندوز رسیده بود و در آنجا ساکن شدند. ایجاد نفاق و اختلاف بین چند تن از صاحب منصبان با عباس میرزا سبب شد تا ارتش از حمله ی روس ها غافلگیر شود و شکست سختی را متحمل شود. فرمانده ی روس ها با این پیروزی از هر طرف آذربایجان را تحت فشار و تهدید گذاشت.

درست در همین زمان شورش های شرقی کشور در خراسان به تحریک عوامل انگلیسی آغاز شده بود. شاه ایران که توانایی جنگ در چند جبهه را نداشت، تقاضای صلح کرد. میرزا حسن خان ایلچی به نمایندگی از دولت ایران و سر گوراوزلی نماینده ی دولت روسیه در گلستان محلی در قره باغ به مذاکره نشستند و عهدنامه ی ننگین گلستان را به امضا رساندند.

جنگ دوم

از آنجا که شهر های مرزی ایران و روس مدام در حال تشنج و درگیری بود، مدت زیادی از توافق گلستان نگذشته بود که مجددا روسیه تزاری به قسمتهایی از ارس حمله کرد و گوگچه و قپان را به تصرف خود در آورد.
عباس میرزا لشکری مهیا کرد و با یک حمله ی غافلگیرانه توانست قسمتهایی از شهرهای تصرف شده را پس بگیرد. در این هنگام دولت روسیه فرماندهی جنگ با ایران را به ایوان پاسکویچ سپرد که پیشتر توانسته بود بر ارتش عثمانی فائق بیاید. او در گنجه به جنگ عباس میرزا رفت.

در این جنگ، تفاوتی فاحش میان ارتش نامنظم و نفاق زده ی ایران که از سلاح های قدیمی استفاده میکرد با ارتش روس که زیر فرماندهی پاسکویچ با نظم و یکدست مجهز به توپخانه هایی مجهز و پیشرفته بودند وجود داشت.

آصف الدوله صدر اعظم ایران با نفرستادن نیروهای کمکی سبب شد ایران شکست سنگینی را متحمل شود. پس از فتح گنجه ارتش روس توانست گیلان را تصرف کند و ترکمنان را با خود همراه کند. با خیانت آصف الدوله تبریز نیز بدست نیروهای روسی افتاد و عباس میرزا تقاضای صلح کرد.

عهدنامه ی ترکمنچای

به موجب قرارداد ترکمنچای نه تنها بخش های تحت تصرف روس ها در اختیارشان باقی ماند، ایران ۲۰ میلیون روبل به عنوان خسارت به دولت روس پرداخت کرد.

دلایل شکست ایران درجنگ با روس ها

دلایل شکست های ایران در جنگ های ایران و روس را میتوان در ۶ علت جستجو کرد:

۱. ضعف نظامی ایران : محققان تاثیرگذار ترین علت جنگ را ضعیف بودن قوای نظامی ایرانیان می دانند. فرسوده بودن تجهیزات و ادوات نظامی ایرانیان در مقابل سپاه مجهز و تعلیم دیده ی روسیه از عوامل مهم شکست ایرانیان بود.

۲. خیانت درباریان علی الخصوص آصف الدوله که در مناطق تحت فرماندهی خود را با دیدن نخستین خطر عقب نشینی کرد و آن مناطق را به روس‌ها واگذار کرد.

۳. انتصاب ایوان پوسکویچ به فرماندهی روسیه بجای یرملوف که پیش از آن شکستهای سنگینی از ارتش ایران خورده بود. ایوان پوسکویچ مردی کارآزموده و بسیار با تجربه بود. او در قفقاز و در جنگ با عثمانی ها فتوحات بسیاری بدست آورده بود.

۴. جنگیدن در دو جبهه برای سپاهیان ایران بسیار طاقت فرسا شده بود. آشفتگی دربار در اثر این جنگهای همه جانبه باعث شده بود تا مواجب به ارتشیان نرسیده و از لحاظ ادوات و آذوقه نیز در سختی باشند و همین باعث دلسردی سپاه و خستگی سربازان شده بود.

۵. فرار فتحعلی‌شاه از تبریز به تهران برای دور ماندن از جنگ و بروز اختلاف میان عباس میرزا و فتحعلی‌شاه

۶. تسلیم شدن تبریز و از دست رفتن پایتخت دوم حکومت که پایان جنگ و تسلیم ایران در مقابل روسیه انجامید.

نتیجه گیری
جنگ های ایران و روس علیرغم تلاش و جانفشانی های سپاه ایران و شخص عباس میرزا از همه جهت باعث خسارت جبران ناپذیری به ایران شد. نه تنها قسمتهایی از ایران از دست رفت بلکه استقلال و تمامیت ارضی ایران نیز بسیار تحقیر شد. شاهان قاجار بجای همفکری با کسانی مانند عباس میرزا و قائم مقام گوش به عوامل خارجی داشتند و نتوانستند از کشور در مقابل این تجاوزات دفاع کنند.

ℹ️ اشتراک گذاری به دوستان خود:

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *