دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
آشنایی مختصر با ماهیچه های بدن انسان
ماهیچه چیست؟
عضله یا ماهیچه بافتهای ویژهای در بدن هستند که نقش اصلی آنها تولید نیرو و بدنبال آن ایجاد حرکت است. این بافتها از سلولهای عضلانی تشکیل شدهاند که قادر به انقباض و انبساط هستند. این حرکت میتواند در ارگان های داخلی بدن انسان مانند قلب یا دستگاه گوارشی و یا در استخوان ها و اندام ها باشد.
گاهی اوقات انقباض عضله و اعمال نیروی آن بر استخوان موجب حرکت استخوان ها میشود. این حرکت میتواند موجب حرکت کل بدن و یا تغییر در وضعیت قرار گرفتن اندام ها گردد. در بعضی موارد انقباض عضله تنها موجب تغییر شکل خود عضله و بدنبال آن جابجایی موارد میشود مانند انقباض عضله زبان یا عضله قلب. حدود ۴۰ درصد کل وزن بدن انسان عضله است.
انواع ماهیچه های بدن
- ماهیچه (عضله) اسکلتی
- ماهیچه (عضله) قلب
- ماهیچه (عضله) صاف
ماهیچه های بدن انسان انواع مختلفی دارد که هر کدام دارای ساختار خاصی هستند که عبارتند از:
۱- ماهیچه اسکلتی
ماهیچههای اسکلتی (به انگلیسی: Skeletal muscle) یا مخطّط گروهی از عضلات بدن انسان هستند که اصطلاحاً حرکات ارادی را انجام میدهند. ماهیچههای اسکلتی از هزاران تار ماهیچهای انقباضپذیر تشکیل شدهاند که بصورت موازی در کنار یکدیگر قرار گرفته و توسط غلافی از بافت همبند احاطه شده است. این عضلات حدود دو سوم وزن بدن را تشکیل می دهند.
ماهیچه های اسکلتی یا مخطط ارادی هستند. سریع منقبض شده ولی زود خسته می شوند. سلول های ماهیچه اسکلتی موازی، چند هسته ای و قرمز رنگ هستند و اگر در زیر میکروسکوپ نگاهی به آن کنیم خط هایی تیره و روشن در سیتوپلاسم آن دیده می شود. عضلاتی را که به اراده خودمان می توانیم حرکت دهیم، از نوع مخطط هستند. در بدن ما حدود ۶۰۰ ماهیچه اسکلتی وجود دارد که ۴۰ درصد وزن بدن را تشکیل می دهند.
۲- ماهیچه قلب
ماهیچهٔ قلب یا میوکارد (myocardium) لایهٔ میانی دیوارهٔ قلب است که ضخیمترین لایهٔ آن میباشد و از بافت ماهیچهای تشکیل شده است. بافت قلب سه لایه دارد: لایه درونی که درونشامه endocardium نامیده میشود، لایه ماهیچهای میانی که ماهیچهٔ قلب myocardium است و لایه بیرونی که آبشامه Pericardium نام دارد.
لایه عضلانی ماهیچهٔ قلب که ضخیمترین لایه قلب است از عضلات مخطط تشکیل شدهاست که به صورت غیرارادی منقبض میشوند. میوکارد از نظر توان انجام انقباضات مداوم در طول حیات فرد استثناء است و ادامه حیات انسان به آن وابسته میباشد.
دیواره قلب پستانداران از داخل به خارج تشکیل شده است، از آندوکارد که آندوتلیوم سادهای است که به صورت لایه نازکی سطح داخلی حفرههای قلب را مفروش میکند. لایه دوم میوکارد یا عضله قلب است که بخش قابل انقباض قلب میباشد و تقریبا تمام حجم قلب را تشکیل میدهد و لایه خارجی یا اپیکارد یا اپیگاریوم نامیده میشود.
این لایه نیز به صورت ورقه نازکی سطح خارجی قلب را میپوشاند، این مجموعه در داخل کیسهای از فیبرو سروز (لینی آبشامهای) به نام آبشام قرار میگیرد. آبشام محتوی مایع شفافی است و باعث تسهیل حرکات قلب میشود. آبشام کیسه دو جدارهای است که از دو لایه داخلی به سطح قلب میچسبد و لایه خارجی یا لایه جداری تشکیل شده است.
۳- ماهیچه صاف
ماهیچه صاف نوعی از بافت عضلانی است که به طور عمده در دیوارههای اندامهای داخلی بدن مانند معده، رودهها، مثانه، و رگهای خونی یافت میشود و حدود ۱۰٪ از بدن را تشکیل میدهند. فیبرهای ماهیچه صاف بیشتر ۲ تا ۵ میکرومتر قطر داشته و تنها ۲۰ تا ۵۰۰ میکرومتر درازا دارد در حالی که فیبرهای ماهیچههای اسکلتی قطری تا ۲۰ برابر آنها داشته و درازایشان تا چندین هزار برابر میرسد. بسیاری از اصول انقباضی درباره ماهیچه صاف و ماهیچه اسکلتی یکسان است. اما نیروهای جاذبهای میان فیلامانهای میوزین و اکتین که در نوع صاف کاملاً متفاوت است. همچنین برخلاف ماهیچههای اسکلتی که حرکتهای ارادی را کنترل میکنند، ماهیچههای صاف تحت کنترل سیستم عصبی خودمختار قرار دارند و به صورت غیرارادی عمل میکنند. این ماهیچهها به طور خودکار و بدون نیاز به فکر یا تلاش ارادی، فعالیتهایی مانند هضم غذا، جریان خون، و تنظیم فشار خون را مدیریت میکنند.
سلولهای ماهیچه صاف شکلی دوکیشکل دارند و فاقد خطوط عرضی هستند که در ماهیچههای اسکلتی دیده میشود. این سلولها قادر به انقباضات آهسته و پیوسته هستند که به آنها امکان میدهد تا به مدت طولانی بدون خستگی کار کنند. این ویژگی برای وظایفی مانند حرکت غذا در دستگاه گوارش یا حفظ فشار خون در رگها حیاتی است. همچنین، ماهیچههای صاف توانایی دارند که در پاسخ به تغییرات محیطی، مانند تغییرات دما یا فشار، به سرعت منقبض یا منبسط شوند، که این انعطافپذیری در عملکرد آنها نقش مهمی دارد.
بیشتر بخوانید: درباره دستگاه گردش خون
