زیر پوست مریخ: شواهدی از آب و حیات

حقایقی درباره‌ی مریخ

 

موشک آرس–۹ با موفقیت روی سطح مریخ فرود آمد. این بار مأموریت ناسا فراتر از فرود ساده بود: باید به زیر پوسته‌ی سرخ مریخ نفوذ می کردند تا راز زندگی احتمالی را در اعماقش کشف کنند.

مریخ؛ سیاره ای زیبا و خطرناک

مریخ از دور مثل یک گوی سرخ براق به نظر می رسد، اما نزدیکتر که می روی، همه چیز فرق می کند. دمای سطح آن، در شب تا منفی ۷۰ درجه سقوط میکند. طوفان های گرد و غبار بعضی وقت ها کل سیاره را برای هفته ها می پوشانند. جاذبه‌ی مریخ هم فقط یک سوم زمین است؛ یعنی همه چیز سبک تر خواهد بود، اما همین سبک بودن کار حفاری را سخت تر می کند. خاک مریخ به شدت خشک و پر از سنگ‌های آتشفشانی قدیمی است.

دانشمندان باور دارند که در عمق دو تا سه کیلومتری، احتمال وجود یخ آب و حتی مواد آلی وجود دارد و این ترکیب یعنی موجود زنده. اگر می خواستند به آن لایه برسند، به فناوری دقیق و مقاومی نیاز بود.

ورود ابزارهای زمینی به سیاره سرخ

هیچ حفاری ای بدون هوای فشرده و ابزار دقیق پیش نمی رود. تیم مهندسی از همان تکنولوژی هایی که روی زمین در معدن و تونل سازی استفاده می شود، بهره گرفت: کمپرسورهای اسکروی سبک وزن و دستگاه های حفاری دان د هول. این ابزارها که در صنایع بزرگ توسط شرکت هایی مثل اطلس کوپکو و سول ایر ساخته می شوند، حالا روی مریخ به کار گرفته شدند. همکاری شرکت های سازنده موتور مثل دویتس و تجهیزات سنگین کاترپیلار هم بخشی از آماده سازی مأموریت بود.

تعجب خواهید کرد از وفور ماشین آلاتی که روزانه میبینید و با هوای فشرده کار میکنند

سال ها پیش فیلم مریخی نشون داد که زنده موندن روی مریخ می تونه چه قدر سخت و در عین حال هیجان انگیز باشه. مارک واتنی با سیب زمینی هاش توی گلخونه‌ای دست ساز، قهرمان دنیای تخیل شد. حالا اما واقعیت از تخیل جلو زده: ما نه تنها در مریخ زنده می مونیم، بلکه در دل خاکش حفاری می کنیم تا آب و مواد معدنی پیدا کنیم. چیزی که روزی فقط روی پرده سینما بود، الان در کارگاه های فضایی داره اتفاق می افته. ایلان ماسک هم ایده‌اش همینه، ساکنین مریخ نیازهاشون رو از خود مریخ تامین کنند.

روز اول حفاری

وقتی مته به خاک مریخ نشست، همه در اتاق کنترل پایگاه نیو هورایزن نفس ها را در سینه حبس کردند. اولین متر حفاری ساده بود؛ خاک نرم تر از انتظار شکافته میشد. آسان نمود اول، ولی در عمق بیشتر، سنگ های بازالتیِ سخت خودنمایی کردند . فشار پایین جو مریخ کار را پیچیده می کرد. سیستم های هوای فشرده تنظیم شدند تا مته گیر نکند.

صدای کمپرسورها در سکوت پایگاه مثل ضربان قلبی یکنواخت شنیده می شد. مهندسان می دانستند که اگر کوچک ترین خطایی در فشار رخ دهد، مته می تواند بشکند یا حتی در دل سنگ گیر کند و هزاران کیلومتر دور از خانه، این یعنی پایان.

چالش های غیرمنتظره

در روز ششم حفاری، طوفان گرد و غباری از افق بالا آمد. این طوفان ها گاهی سرعتی تا ۱۰۰ کیلومتر در ساعت دارند و می توانند پنل های خورشیدی پایگاه را بپوشانند. برق کمتر شد و سیستم ها مجبور شدند روی ذخیره انرژی کار کنند. کمپرسورها باید با حداقل توان اما بیشترین بازده کار کنند.

یکی از مهندسان بعداً گفت «اون لحظه فهمیدم ما فقط با ابزار کار نمی کنیم، ما داریم با زندگی همه‌مون بازی می کنیم. اگه مته می‌موند، ماموریت تموم بود.»

با تنظیم دوباره فشار و استفاده از کمپرسور پرتابل پشتیبان، عملیات ادامه پیدا کرد.

دریل‌های حفاری یا پنوماتیک هستند و یا هیدرولیک. دریل‌های هیدرولیک جدیدتر و بهترند.

مریخ سیاره ایه که همیشه می تونه غافلگیرت کنه. ممکنه امروز یه لایه یخ کشف بشه و فردا یه طوفان گرد و غبار یک ماهه کل پایگاه رو در خودش ببلعه. همین تعادل بین خطر و اکتشافات، ماجراجویی مریخ رو جذاب تر می کنه. هر صدای موتور کمپرسور و هر متر حفاری، یعنی یک قدم جلوتر به ناشناخته ای که هنوز بشر حتی خوابش رو هم درست ندیده.

لحظه کشف

بعد از ۳۵ روز حفاری بی وقفه، مته به عمقی رسید که روی زمین تقریباً غیرممکن بود. در نمونه های خارج شده، بلورهای یخ شفاف و ردپای ترکیبات آلی دیده شد. برای اولین بار، شواهدی از آب پایدار زیر سطح مریخ به دست آمد.

تمام پایگاه در سکوت فرو رفت. یکی از دانشمندان زمزمه کرد: «این یعنی مریخ هیچ وقت کاملاً بی‌جان نبوده.»

پایان ماجرا و آغاز آینده

وقتی نمونه ها به آزمایشگاه منتقل شدند، همه می دانستند که این فقط شروع است. آنچه کشف شد می توانست تاریخ علم را عوض کند. انسان ها فهمیدند که تکنولوژی‌های ساده‌ای مثل روتاری اسکرو و حفاری اکتشافی، همان چیزی است که رازهای بزرگ ترین سیارات را برملا می کند.

تصور کن روزی برسه که بچه ها توی مریخ به دنیا بیان و مدرسه برن، مزارع سرسبز هیدروپونیک توی زیستگاه های عظیم ساخته بشه و انرژی از خورشید و بادهای مریخی تأمین بشه. اون روز وقتی به تاریخ نگاه می کنن، لحظه ای که مته‌ها اولین بار یخ های مریخ رو لمس کردن رو به عنوان آغاز واقعی تمدن میان سیاره ای یاد می کنن.

این مأموریت نشان داد که داستان مریخ فقط درباره موشک ها و فضانوردان نیست. پشت هر کشف بزرگ، ماشین هایی هستند که شاید از بیرون ساده و بی صدا باشند، اما بدون آنها، هیچ رویایی از حفاری و ماجراجویی در دل یک سیاره بیگانه ممکن نمیشود.

حقایقی درباره‌ی مریخ، داداش کوچولوی زمین:

• مریخ قبلاً روی سطحش آب مایع داشته، رد رودخونه ها و دریاچه های خشک هنوز معلومه.
• جو مریخ خیلی نازکه و بیشترش از دی اکسید کربن تشکیل شده، واسه همین تنفس اونجا بدون تجهیزات محاله.
• مریخ به خاطر خاک آهن دارش به اسم سیاره سرخ معروفه.
• جاذبه ی مریخ فقط یک سوم زمینه، یعنی اگه رو زمین ۶۰ کیلو باشی اونجا حدود ۲۲ کیلو می شی.
• مریخ مثل زحل 💍 نداره، ولی دانشمندا می گن ممکنه تو آینده قمر فوبوس تیکه تیکه بشه و یه حلقه درست کنه. آخه قمر فوبوس داره به مریخ نزدیک می شه و نهایتاً یا می خوره بهش یا تیکه پاره می شه و تبدیل به حلقه‌ی سیاره ای می شه.
• خاک مریخ نمک داره و موادی شیمیایی داره که واسه 🌱 خیلی سمیه.
• 🧊: مریخ تو دل خاکش کلی یخ آب قایم کرده. حتی بعضی جاها یخ آب فقط چند سانتی متر زیر سطحه.
• جو مریخ انقدر نازکه که اگه اونجا صحبت کنی صدای خودتم درست نمی شنوی چون صدا خیلی بد پخش میشه. صداها یه جور «خفه و عجیب» می شن.