دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
همه چیز درباره عنصر ایریدیم (Ir)
ایریدیم، (به انگلیسی : Iridium) با علامت اختصاری Ir و عدد اتمی 77، عنصری از جدول تناوبی در دسته فلزات واسطه است که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
ایریدیوم عنصری با عدد اتمی ۷۷، وزن اتمی ۱۹۲٫۲۲ دمای ذوب ۲۴۱۰ سلسیوس، دمای جوش ۴۱۳۰ سلسیوس، چگالی ۲۲٫۶۵استو از فلزهای گروه پلاتین و خواص مشابه رودیم (Rh) است .در اسمریدیم به صورت آلیاژ طبیعی پلاتین (Pt) وجود دارد. ساختار این فلز مکعب تنگ چیده‌است. از این ماده برای تهیه نوک خودنویس و در کاتالیزورها به کار می‌رود.
شناسناممه ایریدیم
عدد اتمی : 77
جرم اتمی : 192.217
نقطه ذوب : C° 2443
نقطه جوش : C° 4428
شعاع اتمی : Å 1.87
ظرفیت : 4
رنگ : سفید خاکستری
حالت استاندارد : جامد
نام گروه : 9
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 880
شکل الکترونی : [Xe]6s24f145d7
شعاع یونی: Å 0.625
الکترونگاتیوی : 2.20
حالت اکسیداسیون : 2,3,4,6
دانسیته : 22.4
گرمای فروپاشی : Kj/mol 26.1
گرمای تبخیر : Kj/mol 604
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.0000000507
گرمای ویژه: J/g Ko 0.13
دوره تناوبی : 6
تاریخچه عنصر ایریدیم
ایریدیم را ( واژه لاتین iris به معنی رنگین کمان ) “Smithson Tennant” سال 1803 در لندن به همراه اسمیم در پس‌مانده تیره رنگ پلاتین خام محلول در تیزاب سلطانی ( مخلوط هیدروکلریک و اسید نیتریک کشف نمود. نام این عنصر از نام لاتین واژه رنگین‌کمان اقتباس شده ، چون نمک های آن بسیار رنگارنگ هستند.
بنا بود در پاریس میله متر استاندارد از این فلز ساخته شود که آلیاژی 90% پلاتین و 10% ایریدیم است. در سال 1960 ، نوار اندازه‌گیری پاریس ، جایگزین تعریف واحد پایه درازا شد؛ ( به کریپتون مراجعه کنید ). حادثه KT ( انقراض دوران سوم و کرتاسه ) که مرز زمانی بین دوران کرتاسه و دوران سوم زمین شناسی را مشخص می‌کند، بوسیله لایه نازک ایریدیم شناسایی شد.
به عقیده بسیاری از دانشمندان از جمله Luis Alvarez از برکلی کالیفرنیا ، این ایریدیم منشاء فرا زمینی دارد و به یک اخترچه یا ستاره دنباله‌دار منتسب میشود که احتمالا” نزدیک جایی که امروزه شبه جزیره یوکاتان نامیده میشود، سقوط کرده است. با این همه دانشمندان دیگری از جمله M. McLean از موسسه پلی تکنیک ویرجینیا معتقدند که ایریدیم منشا آتشفشانی دارد.
ویژگی های ایریدیم
عنصر ایریدیم تحت تاثیر اسید و یا aqua regia قرار نمی گیرد اما توسط نمک های جامد مانند NaCl (نمک طعام)و یا NaCN(سدیم سیانید) آسیب می پذیرد. این عنصر از ترکیب پلاتین در تیزاب سلطانی به دست آمد. نام ایریدیم از نمک های خیلی رنگی گرفته شده است.
این فلز از خانواده پلاتین است که رنگ آن شبیه پلاتین سفید کمی مایل به زرد است. ایریدیم فلزی سخت و شکننده است و برای ماشین های سخت و کارهای سنگین از این عنصر استفاده می شود. به علت این که این عنصر دارای مقاومت بالایی در برابر خوردگی است برای ساخت مترهای استاندارد پاریس استفاده می شود که این آلیاژی از پلاتین و ایریدیم است این آلیاژ حدود 90 درصد پلاتین و 10 درصد ایریدیم دارد.
ایریدیم با اسیدهای مثل تیزاب سلطانی و سود سوز آور واکنش نمی دهد. وزن مخصوص ایریدیم مثل وزن مخصوص اسمیم است. ایریدیم به صورت ترکیب در طبیعت یافت نمی شود و معمولاً به صورت آزاد همراه با پلاتین و دیگر فلزات از گروه نهشته های آبرفتی یافت میشود.
کاربردهای عنصر ایریدیم
• اصلی‌ترین مورد استفاده اریدیم بعنوان عامل سخت‌کننده در آلیاژهای پلاتین است.
• برای ساخت دیگ کوره و وسایلی که به دمای بالا نیاز دارند.
• اتصالات برقی ( بارزترین نمونه آنها شمعهای اتومبیل Pt/Lr است. )
• آلیاژهای اسمیوم/ایریدیم در نوک خودکارها و قطب نماها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• زمانی ایریدیم بصورت آلیاژ با پلاتین در سوراخ های مخزن توپ های سنگین و به حالت پودری ( ایریدیم سیاه ) برای سیاه رنگ کردن چینی به کار می‌رفت.
ایزوتوپ های ایریدیم
ایریدیم دارای ایزوتوپ های طبیعی و تعداد زیادی رادیوایزوتوپ می‌باشد که پایدارترین آنها Ir-192 دارای نیمه عمر 73,83 روز است. Ir-192 بصورت پلاتین متلاشی میشود، در صورتیکه بیشتر رادیوایزوتوپ های دیگر به شکل اسمیم فروپـاش می‌شوند.
اثرات ایریدیم بر روی سلامتی
ایریدیم بسیار احتراق پذیر است.
- عوارض:
چشم: باعث سوزش پوست می شود.
پوست: لمس آن خطر اندکی دارد.
خوردن: باعث سوزش مجاری گوارشی می شود. اما خطر کمی دارد.
تنفس: تماس با آن خطر اندکی دارد.
پیشنهادی: درباره ی آتشفشان ها، فواید و ضررهای آنعنصر ایریدیم _ دانشچی
