علائم خطرناک کمبود ویتامین B12 در کودکان و بزرگسالان که نباید نادیده بگیرید

بررسی علائم خطرناک کمبود ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 در بزرگسالان و کودکان یکی از مشکلات رایج در سراسر دنیا به شمار می‌روند که افراد بسیاری به آن دچار هستند که می‌تواند بر سلامت عمومی انسان اثر بگذارد. این ویتامین در بدن نقش چشمگیری در تولید سلول‌های خونی، حفظ سلامت سیستم عصبی و عملکرد متابولیکی بدن خواهد داشت. در صورتی که به علائم کمبود این ویتامین کم توجهی شود، می‌تواند منجر به بروز عوارض بلندمدت شود.

چرا مصرف ویتامین B12 برای بدن ضروری است؟

نقش B12 در سلامت سیستم عصبی

ویتامین B12 (کوبالامین) نقش کلیدی در حفظ عملکرد صحیح سیستم عصبی دارد. این ویتامین در تشکیل و پایداری غلاف میلین لایه‌ای محافظ که اطراف رشته‌های عصبی را پوشش می‌دهد مشارکت دارد. در راستای آسیب به این غلاف‌ها که به دلیل کمبود B12 ایجاد می‌شود، می‌تواند موجب اختلال در انتقال پیام‌های عصبی گردد.

عملکرد در متابولیسم سلولی

ویتامین B12 در فرایندهای متابولیک بدن، به‌ویژه تبدیل چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها به انرژی، نقش چشمگیی دارد. این ویتامین به عنوان کوفاکتور در واکنش‌های آنزیمی متعددی شرکت داشته که به منظور عملکرد سلولی بهینه ضروری‌اند. کمبود آن در بدن می‌تواند با کاهش بازده انرژی همراه بوده و ضعف عمومی، احساس خستگی و ناتوانی فیزیکی را در پی داشته باشد.

کپسول لیور کر

تاثیر در تولید گلبول قرمز

کوبالامین در ساخت DNA و تقسیم سلولی به‌ویژه در سلول‌هایی که نرخ تکثیر بالایی دارند، نظیر سلول‌های پیش‌ساز گلبول‌های قرمز، نقش اساسی دارد. در شرایط کمبود این ویتامین در بدن، روند تکثیر طبیعی این سلول‌ها دچار اختلال شده و منجر به بروز کم‌خونی مگالوبلاستیک می‌گردد؛ نوعی از کم‌خونی که در آن گلبول‌های قرمز بزرگ، ناقص و فاقد عملکرد مناسب هستند.

دلایل اصلی کمبود ویتامین B12

کمبود این ویتامیندر بدن  ممکن است در راستای علل مختلفی بروز‌ نماید:

• رژیم غذایی محدودکننده: افراد وگان و گیاه‌خواران، در راستای حذف برخی از منابع حیوانی B12 مثل گوشت و لبنیات، بیشتر در معرض این کمبود هستند.
• تداخل دارویی: مصرف داروهایی نظیر متفورمین و مهارکننده‌های اسید معده می‌توانند جذب این ویتامین را کاهش دهند.
• افزایش نیاز بدن: در دوران حساس بارداری، شیردهی یا برخی بیماری‌ها مانند سرطان، نیاز بدن به B12 بالا می‌رود.
• اختلالات گوارشی: بیماری‌هایی همچون سلیاک، کرون یا جراحی معده ممکن است جذب B12 را مختل کنند.

علائم کمبود ویتامین B12 در کودکان

• اختلال در خواب
• عدم وزن‌گیری و کوتاه ماندن قد
• اختلال گوارشی مثل کاهش اشتها
• تاخیر در تکلم یا مهارت‌های حرکتی
• تحریک‌پذیری، گریه زیاد، اضطراب و استرس بی‌دلیل

علائم کمبود ویتامین B12 در بزرگسالان

• کم‌خونی و رنگ‌پریدگی پوست
• زبان صاف و کاهش حس چشایی
• احساس بی‌حسی و گزگز در دست‌ و پا
• بروز خستگی مداوم و ضعف عمومی بدن
• کاهش تمرکز، فراموشی و کاهش عملکرد ذهنی
• بروز افسردگی، استرس و اضطراب و تحریک‌پذیری

چگونه کمبود B12 تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص کمبود ویتامین B12 در کودکان و بزرگسالان به روش‌های متعددی انجام گرفته که در ترکیب با علائم بالینی، دقت بیشتری پیدا می‌کند:

• بررسی بالینی و سابقه بیمار: ارزیابی رژیم غذایی، داروها و اختلالات گوارشی
• متیل‌مالونیک اسید و هوموسیستئین: سطوح بالا، نشانه اختلال عملکرد B12
• سطح سرمی B12: کمتر از ۲۰۰ pg/mL حاکی از کمبود این بیماری در بدن است
• CBC: تشخیص کم‌خونی مگالوبلاستیک با گلبول‌های قرمز بزرگ و کاهش تعداد آن‌ها

آشنایی با منابع غذایی حاوی ویتامین B12

ویتامین B12 به طور طبیعی فقط در محصولات حیوانی یافت می‌شود. در نهایت، شناخت منابع غنی از این ویتامین بسیار حائز اهمیت است:

• جگر گاو
• پنیر چدار
• شیر کم‌چرب
• ماهی سالمون
• تخم‌مرغ (زرده)
• غذاهای غنی‌شده (مثل شیر سویا)

کپسول آوودین هولیستیکا

افرادی که رژیم گیاه‌خواری دارند، باید از غذاهای غنی‌شده یا مکمل‌ها استفاده کنند.

روش‌های درمان کمبود ویتامین B12

درمان به میزان کمبود، شدت علائم و نشانه‌ها و در نتیجه علت زمینه‌ای بستگی خواهد داشت:

• مکمل‌های خوراکی

در موارد بسیار خفیف، تجویز روزانه ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میکروگرم به‌صورت قرص یا زیرزبانی می‌تواند سطح B12 را به‌تدریج اصلاح و تنظیم نماید.

• اصلاح رژیم غذایی

اضافه کردم منابع غنی از B12 به منظور پیشگیری و حمایت از درمان ضروری خواهد بود؛ به‌ویژه در گیاه‌خواران و کودکان، با نظارت متخصص تغذیه.

• تزریق عضلانی

در کمبودهای شدید یا بروز اختلال جذب، تزریق هیدروکسی‌کوبالامین یا سیانوکوبالامین آغاز می‌شود؛ ابتدا به صورت هفت روز یکبار، سپس به‌ صورت ماهانه.

پیشگیری از کمبود B12 در گروه‌های پرخطر

برخی افراد در راستای مشکلات تغذیه‌ای یا فیزیولوژیک بیش از دیگران در معرض کمبود B12 قرار دارند و نیازمند پایش و پیشگیری هدفمند خواهند بود:

گیاه‌خواران و افراد وگان: حذف کامل منابع حیوانی، دریافت منظم مکمل‌های B12 را الزامی می‌سازد.

• سالمندان: با بالا رفتن سن، توانایی جذب B12 کاهش خواهد یافت؛ تجویز مکمل‌ به طور معمول توصیه می‌شود.
• زنان باردار و شیرده: به‌دلیل افزایش نیاز بدن، مصرف کافی B12 میبایست تنها با مشورت پزشک متخصص انجام گیرد.
• بیماران مبتلا به اختلالات گوارشی: افرادی با بیماری‌هایی نظیر سلیاک، کرون یا سابقه جراحی معده در معرض جذب ناکارآمد این ویتامین هستند.

قرص کلسیترا سوپرابیون

تأثیر کمبود B12 بر مغز و اعصاب

یکی از نگران‌کننده‌ترین و خطرناک‌ترین اثرات کمبود B12 تاثیر آن بر عملکرد مغز و اعصاب بدن است:

• نوروپاتی محیطی: بی‌حسی و احساس گزگز دائمی در انگشتان
• تغییرات خلقی: استرس و اضطراب، افسردگی،، زودرنجی و توهم
• کاهش حافظه و تمرکز: که گاهی ممکن لست با زوال عقل اشتباه گرفته شود
• بروز اختلال در حفظ تعادل و راه رفتن: به‌ ویژه در سالمندان، خطر افتادن را افزایش می‌دهد.

سوالات رایج درباره علائم کمبود ویتامین B12 در بزرگسالان و کودکان

کمبود ویتامین B12 چقدر شایع است؟

در بزرگسالان، به‌ویژه افراد سالمند، حدود ۱۵ درصد از جمعیت ممکن است دچار کمبود باشند. در کودکان کمتر بوده اما همچنان قابل توجه است.

آیا کمبود B12 فقط با خستگی همراه است؟

خیر، علائم ناشی از این عارضه بسیار متنوع‌اند؛ از جمله مشکلات عصبی، روانی، گوارشی و حتی مشکلات قلبی.

آیا مصرف بیش‌ازحد B12 ضرر دارد؟

در اغلب موارد  B12 مازاد از طریق ادرار دفع شده و سمیت ندارد. اما در دوزهای بسیار بالا، نادر است که فرد دچار بروز واکنش‌های حساسیتی گردد.

آیا مکمل‌های B12 برای همه مناسب هستند؟

خیر، میبایست بر اساس سن، نیاز بدن، رژیم غذایی و وضعیت سلامتی فرد تجویز شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائمی مداوم نظیر فراموشی، خستگی مفرط، بی‌حسی یا تغییرات رفتاری در کودک یا بزرگسال، مراجعه به پزشک ضروری است.

کودکان چگونه باید B12 دریافت کنند؟

از طریق تغذیه سالم و مناسب مثل تخم مرغ، شیر و گوشت. در صورت لزوم، مکمل تحت نظر پزشک تجویز می‌شود.