دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
آشنایی با زندگینامه دکتر محمد مصدق و اقداماتش بطور مختصر
در این پست با زندگینامه دکتر محمد مصدق آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.
زندگینامه دکتر مصدق
محمد مصدق ملقب به مصدق السلطنه در سال ۱۲۶۱ (یا ۱۲۵۸) در تهران به دنیا آمد. مصدق سیاستمدار، حقوقدان، نماینده هشت دوره مجلس شورای ملی، استاندار، وزیر و دو دوره نخست‌وزیر ایران بود. پدر او میرزا هدایت الله معروف به ” وزیر دفتر ” از رجال عصر ناصری و مادرش ملک تاج خانم ( نجم السلطنه ) فرزند عبدالمجید میرزا فرمانفرما و نوهً عباس میرزا ولیعهد و نایت السلطنه ایران بود.
مصدق در سال ۱۲۸۷ برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و پس از خاتمه به سوئیس رفت و به اخذ درجه دکترای حقوق در دانشگاه نوشاتل نائل آمد. مصدق با آغاز جنگ جهانی اول به ایران آمد و با سوابقی که در امور مالیه و مستوفی‌گری خراسان داشت به خدمت در وزارت مالیه گمارده شد.
در حکومت صمصام السلطنه به علت اختلاف با وزیر وقت مالیه از معاونت وزارت مالیه استعفا داد و هنگام تشکیل کابینه دوم وثوق الدوله عازم اروپا شد. پس از کودتای سید ضیاء و رضاخان، مصدق دولت کودتا را به رسمیت نشناخت و پس از استعفا از فارس عازم تهران شد ولی به دعوت سران بختیاری به آن دیار رفت.
دکتر مصدق در دوره پنجم و ششم مجلس شورای ملی به وکالت مردم تهران انتخاب شد. در همین زمان با رضا خان سردار سپه نخست وزیر وقت که به شاهی رسیده بود، به مخالفت برخاست.
با پایان مجلس ششم و آغاز دیکتاتوری رضاشاه، دکتر مصدق خانه نشین شد و در اواخر سلطنت رضاشاه پهلوی به زندان افتاد ولی پس از چند ماه آزاد شد و تحت نظر در ملک خود در احمد آباد مجبور به سکوت شد.
در سال ۱۳۲۰ پس از اشغال ایران به‌وسیله نیروهای شوروی و بریتانیا، رضاشاه از سلطنت برکنار شد و مصدق به تهران برگشت. وی پس از شهریور ۲۰ و سقوط رضاشاه در انتخابات دوره ۱۴ مجلس بار دیگر در مقام وکیل اول تهران به نمایندگی مجلس انتخاب شد.
در این مجلس برای مقابله با فشار شوروی برای گرفتن امتیاز نفت شمال ایران، او طرحی قانونی را به تصویب رساند که دولت از مذاکره در مورد امتیاز نفت تا زمانی که نیروهای خارجی در ایران هستند منع می‌شد.
در انتخابات دوره ۱۵ مجلس با مداخلات قوام‌السلطنه و شاه و ارتش، دکتر مصدق نتوانست قدم به مجلس بگذارد. در سال ۱۳۲۸ دکتر مصدق اقدام به پایه گذاری جبهه ملی ایران کرد. گسترش فعالیت‌های سیاسی پس از شهریور ۱۳۲۰ سبب گسترش مبارزات مردم و به ویژه توجه آنان به وضع قرارداد نفت شده بود.
انتخابات مجلس شانزدهم با همه تقلبات و مداخلات شاه و دربار و صندوق‌های ساختگی، آراء تهران باطل شد و در نوبت دوم انتخابات، دکتر مصدق به مجلس راه یافت.
پس از ترور نخست‌وزیر وقت، طرح ملی شدن صنایع نفت به رهبری دکتر مصدق در مجلس تصویب شد. پس از استعفای حسین علاء که بعد از رزم‌آرا نخست وزیر شده بود، دکتر مصدق به نخست وزیری رسید و برنامه خود را اصلاح قانون انتخابات و اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت اعلام کرد.
پس از شکایت دولت انگلیس از دولت ایران و طرح این شکایت در شورای امنیت سازمان ملل، دکتر مصدق عازم نیویورک شد و به دفاع از حقوق ایران پرداخت.
سپس به دادگاه لاهه رفت و با توضیحاتی که در مورد قرارداد نفت و شیوه انعقاد و تمدید آن داد، دادگاه بین‌المللی خود را صالح به رسیدگی به شکایت بریتانیا ندانست و مصدق در احقاق حق ملت ایران به پیروزی دست یافت.
در کودتای ۲۵ مرداد ۱۳۳۲، شاه فرمان عزل دکتر مصدق را امضا کرد و رئیس گارد سلطنتی را موظف کرد تا با محاصره خانه نخست وزیر، فرمان را به وی ابلاغ کند. در روز ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ دولت مصدق سقوط کرد.
اقدامات مصدق
محمد مصدق در دو مورد از نخست‌وزیری کنار کشید، که بار نخست با اعتراضاتی که صورت گرفت، شاه فرمان ریاست دولت را برای مصدق صادر نمود؛ اما بار دوم به علت تقاضای اختیارات شش ماهه و در اختیار گرفتن پست وزارت جنگ و عدم موافقت شاه با واگذاری وزارت به وی، مصدق بدون مشورت با هیچ کس استعفا داد.
در نتیجه قوام به نخست‌وزیری رسید که با اعلامیه‌ها و اقدامات مخالفین به ویژه آیت‌الله کاشانی در دعوت مردم به قیام در ۳۰ تیر که منجر به سقوط قوام گردید، مصدق مجدداً در راس کار قرار گرفت. با اعلام نظر دادگاه لاهه در ۳۱ تیر و نیز روی کار آمدن مجدد مصدق در اول مرداد، وزارت جنگ را نیز بر عهده گرفت.
مصدق علاوه بر تعقیب مسائل نفت، به یک سلسله اقدامات داخلی دیگر از جمله تصفیه در سازمان‌های اداری و نظامی دست زد. مصدق عدم تشکیل دولت تا پیش از تصویب ماده واحده ملی شدن صنعت نفت از مجلسین، عدم مذاکره با میانجی آمریکا تا زمان به رسمیت شناختن اصل ملی شدن صنعت نفت توسط دولت انگلیس و خارج ساختن معادن نفت از تصرف بیگانگان با اخراج کارشناسان و کارمندان تبعه انگلیس، سه اقدامی است که مصدق از ابتکارات دولت خویش یاد می‌کند.
بیشتر بخوانید: در مورد ملی شدن صنعت نفتسیاست مصدق در مبارزه بر دو محور استقلال سیاسی و اقتصادی ایران و کوشش در استقرار دموکراسی استوار بود. در استقلال سیاسی نیز از سیاست موازنه منفی یعنی مخالفت با دادن هر نوع امتیاز به بیگانگان طرفداری می‌کرد.
محمد مصدق بعد از محاکمه، پس از تحمل سه سال زندان، تحت نظر مامورین و بدون تماس با افراد، از مرداد ۱۳۳۵ش تا اسفند ۱۳۴۵ش به احمدآباد تبعید شد و تا آخر عمر در آنجا زیست. وی در سن ۸۴ سالگی درگذشت، و در احمدآباد دفن گشت.
