از محیط زیست دریا حفاظت کنیم!
حفاظت از دریا به چه معناست؟
حفاظت از دریا مفهومی است که درک آن مشکل است. همانطور که در سومین دیکشنری بین المللی جدید وبستر تعریف شده است. “حفاظت” به معنای مراقبت، حفاظت و یا حراست حساب شده، برنامه ریزی شده و یا فکر شده، مدیریت برنامه ریزی شده ی یک منبع طبیعی برای جلوگیری از بهره برداری، تخریب و یا غفلت، استفاده ی عاقلانه از یک محصول طبیعی، یک حیطه از دانش که در ارتباط با هماهنگی و برنامه ریزی ها برای کاربرد عملی داده های به دست آمده از اکولوژی، لیمنولوژی، خاک شناسی یا علوم دیگر است که جهت حفظ منابع طبیعی اهمیت دارند.
این تعاریف درکی پایه ای از علوم منابع طبیعی می دهد و نشان می دهد که حفاظت یک فعالیت مشکل محور است و به سمتی حرکت می کند که علم می تواند راهنمایی برای آگاه سازی تصمیم گیرندگان در تمام سطوح باشد. با این حال، راه حل های مشکلات حفاظتی منطقه ای، به سختی به اثبات رسیده اند، بدین دلیل که همیشه ساده نیستند، نه به خاطر نداشتن مجموعه ای از قوانین، مقررات، توافق ها، سازمان ها و رویه هایی که پذیرفته شده باشند، بلکه به دلیل برنامه های کاربردی خود در جامعه ای که بر اساس اولویت هایی تقسیم شده است. بسیاری از مشکلات نیز در رابطه با درک تفاوت های بین زمین و دریا و نیازهای حفاظتی نسبی آنها است.
اوج گیری مشکلات زیست محیطی در اکثر کشورهای جهان از اهمیت ویژهای برخوردار است و حساسیت همگانی را برانگیخته و موجب شده که جهانیان با نوعی احساس همدردی مشترک در جهت رفع مشکلات موجود بر آیند و امروزه جلوگیری از آلودگی آبها یکی از مهمترین مسائل زیست محیطی بشمار میرود. زیرا که آبهای دریاها و اقیانوسها علاوه بر تامین بخشی از زنجیرة غذایی دنیا، قریب به ۹۰ درصد اکسیژن کرة زمین را تامین میکند، بنابراین آلودگی آب یعنی صدمه به کرة زمین هوا ساکنان آن.
منابع آلاینده آب دریا
- مواد زائد جامد از بندر و کشتیها
- پسابهای بهداشتی از بندر و کشتیها
- آب توازن کشتیها
- آب شستشوی کشتیها
- نشت مواد نفتی از نازلها و فلنجها
- نشت مواد نفتی از اتصالات و خطوط لوله
- برخورد و تصادف کشتی با یکدیگر
- برخورد لنگر کشتی با خطوط لوله دریائی
راه های مقابله با آلودگی دریا
- راهکار اول
از سرازير کردن مواد سمي به درياها جلوگيري کنيم. آلودگي درياها انواع مختلفي دارد. از ميليون ها بشکه بنزين و روغني که همه ساله روانه طبيعت مي شود تا انبوهي از کيسه هاي پلاستيکي که بر روي سطح آب اقيانوس ها شناور است. اما اصلي ترين مواد آلاينده آب ها، فسفات ها و نيترات هاي استفاده شده در کودهاي شيميايي و فاضلاب هاي روانه شده به رودها و درياها هستند.
سرازير شدن انبوهي از اين مواد به درياهاي آزاد، مناطق ساحلي را با انبوهي از مواد آلاينده سمي، روبرو نموده است که علاوه بر مصرف اکسيژن آب، حيات موجودات ساکن در محدوده هاي ساحلي را تهديد مي نمايد. بدين ترتيب تاکنون ۴۰۵ ناحيه مرده در آب هاي آزاد ساحلي پديدار شده است. فاضلاب انساني در کشورهاي در حال توسعه، اصلي ترين منبع آلودگي به شمار مي رود، اما در آمريکا، اروپا و چين، پسماندهاي حيواني و کودهاي شيميايي، به عنوان منابع مهم آلودگي به شمار مي روند.
تنها در آمريکا همه ساله ۱۰ ميليارد مرغ، ۸۰ ميليون گاو و ۱۴۹ ميليون خوک، حدود ۵۰۰ ميليون تن ادرار توليد مي کنند که بر روي خاک مراتع و دامداري ها، ريخته مي شود. کشاورزان نيز همه ساله از ۵۵ ميليون تن کود شيميايي در مزارع خود استفاده مي کنند که بخش زيادي از آن روانه رودها و رودخانه هاي منتهي به درياهاي آزاد مي شود.
به همين دليل در دهانه رود مي سي سي پي، ما شاهد بزرگ ترين ناحيه مرده ايجاد شده در دنيا هستيم که در فصل تابستان هر سال که شاهد بيشترين حجم سرازير شدن اين پساب ها هستيم، يک ناحيه مرده به اندازه نيوجرسي در آن، پديدار مي شود. البته در دهه هشتاد و در درياي سياه نيز ما شاهد شکل گيري پديده مشابهي بوده ايم. لذا بهبود شرايط تصفيه فضولات دامي و ايجاد سيستم هاي تصفيه فاضلاب مي تواند کمک زيادي به اصلاح اين شرايط بنمايد.
- راهکار دوم
دانش خويش را افزايش دهيم. همه مي دانيم که ما اطلاعات اندکي در مورد دنياي اطراف خويش داريم. مثلا اطلاعات دانشمندان در مورد چگونگي تغيير دماي آب در بخش هاي مياني اقيانوس، بدليل ناتواني ماهواره ها در اندازه گيري دما در عمق کمتر از ۷ متر ، هم چنان اندک است. به علاوه ما در مورد ويژگي هاي حيات در ۹۰ درصد بستر اقيانوس ها و درياها کاملا بي اطلاعيم. چندي پيش نتايج آمارگيري از گونه هاي دريايي سراسر دنيا، نشان از وجود ۱۹۰۰۰۰ گونه دريايي داد، اما ما مي دانيم که در مورد يک ميليون گونه ديگر، تقريبا هيچ چيزي نمي دانيم.
ما به راحتي در هنگام مطالعه و بررسي درياها، احساس گم شدن مي کنيم. مثلا گروهي از دانشمندان دانشگاه برکلي کاليفرنيا پس از فاجعه نشت نفت خام در خليج مکزيک در سال گذشته، اعلام کردند که به صورتي غير قابل تصور، با يک ميکروب خورنده نفت ناشناخته روبرو شده اند که ۲۲ مايل مربع از لکه نفتي شناور بر روي آب هاي منطقه را پاک سازي نموده است. هر چند در مورد درست بودن اين نظريه هم چنان ابهامات و نظرات متضادي وجود دارد. يکي از کارشناسان بررسي محيط زيست خليج مکزيک پس از اين فاجعه مي گويد: آن چه ما در حقيقت نمي دانيم، وابستگي متقابل زنجيره حيات و روابط کاملا پيچيده موجود در درياهاست… مثلا در هنگام بررسي تاثير نفت موجود در لايه هاي مياني آب بر حيات موجود در بستر خليج؛ و يا تاثير اين نشت بر اتمسفر و يا تاثير واقعي آن بر طبيعت، واقعا هيچ کس چيزي نمي داند.
- راهکار سوم
چرخه کنوني مصرف آب را بهبود دهيم. با گرم شدن اتمسفر، چرخه حرکت آب(شامل تبخير، بارندگي و تبخير مجدد) سرعت مي يابد. هم چنين غلظت نمک اقيانوس ها افزايش مي يابد. هم چنين با افزايش بارش ها در مناطق استوايي و يا اسکانديناوي، ما شاهد توفان ها و سيل هاي بيشتر در اين مناطق بوده ايم. بدين ترتيب مناطق نيازمند به آب، گرمتر شده و با مشکل شور شدن خاک و آب، روبرو مي شوند. و هم اينک هم ما شاهد بيابان زايي گسترده در مناطق مختلف دنيا هستيم که باعث ايجاد مناطق متعدد بياباني و فاقد حيات شده است. و بايد راه حل اساسي را در بهبود مصرف آب و مبارزه با شور شدن خاک دانست.
- راهکار چهارم
هوشمندانه صيد کنيم. يکي از معضلات گريبانگير ماهيگيري صنعتي در سراسر دنيا، صيد ناخواسته گونه هاي مختلف آبزيان در فرآيند صيد صنعتي ماهي است. مرجان ها، نهنگ ها، لاک پشت ها، ستاره ماهي ها، کوسه ها و حتي پرنده ها از قربانيان صيادي صنعتي به شمار مي روند. يکي از کارشناسان حيات آبزيان مي گويد: صنعت صيادي به يکي از عوامل مهم تهديد حيات آبزيان تبديل شده است. مثلا ديگر دلفيني در رودخانه يانگ تسه چين وجود ندارد. و به دليل بحران برهم خوردن تعادل در هرم حيات آبزيان و لزوم حفظ گونه ها، کارشناسان راه هايي براي صيد هوشمندانه ماهي ها پيشنهاد نموده اند تا ماهيگيري صنعتي کمترين آسيب را به درياها و اقيانوس ها به عنوان منبع حيات، وارد کند.
- راهکار پنجم
صخره هاي مرجاني را حفظ کنيد. در بيست سال گذشته، بيش از يک سوم صخره هاي مرجاني نابود شده است. حدود ۹۰ درصد صخره هاي مرجاني سريلانکا تانزانيا و مالديو در معرض نابودي قرار دارد. اگر در سه دهه آينده، دماي آب اقيانوس ها ۷ درجه فارنهايت بالا رود، (همانطور که پيش بيني مي شود) بخش زيادي از اين صخره ها براي هميشه از بين مي روند. در درياي سرخ و خليج فارس نيز ما شاهد تغييرات زيادي در حيات مرجان ها هستيم. و با وجود همه مطالعات و اقدامات انجام شده، هنوز هم تداوم حيات مرجان ها، با چالش هاي زيادي روبروست.
پیشنهادی: دریا را بهتر بشناسیم