دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
مارمولک را بهتر بشناسید!
مارمولک
مارمولک نام عمومی گروه بسیار بزرگی از خزندگان است که از نزدیک به ۵۶۰۰ گونه تشکیل می‌شوند. مارمولک (به انگلیسی: Lizards) گونه‌ای از خزندگان است که خود مشتمل بر ۵۰۰۰ زیر گونه می باشد. مارمولکها در سرتاسر کره زمین بجز قطب جنوب پراکنده شده اند. اکثر مارمولکها چهار اندام، گوش‌های خارجی و یک دم دارند.
بسیاری از مارمولکها قادرند دم خود را در مواقع احساس خطر بیاندازند تا از دست جانوران دیگر و خطرها فرار کنند. مارمولکها دید پیشرفته‌ای دارند و قادرند رنگ‌ها را ببینند.همچنین مارمولکها دارای حس بویایی قدرتمندی نیز هستند. طول بدن مارمولکها از چند سانتیمتر تا سه متر (در گونه اژدهای کومودو) متفاوت است. مارمولکها در سرتاسر کرهٔ زمین بجز قطب جنوب و قطب شمال پراکنده شده‌اند. اکثر مارمولکها چهار اندام حرکتی، گوش‌های خارجی و یک دُم دارند. مارمولکها دید پیشرفته‌ای دارند و قادرند رنگ‌ها را ببینند، همچنین دارای حس بویایی قدرتمندی نیز هستند. پوست بدن مارمولکها مانند بسیاری خزندگان دیگر دارای فلس است.
آیا واقعا دم مارمولک سمی است؟
مردم بر این عقیده اند که مارمولک ها دم خود را به این علت جا می گذارند تا موجود شکارچی آن را خورده و به واسطه وجود سم در آن (نظرات خرافی در مورد وجود سیانور یا ترکیباتی از آن) بمیرد. باید گفت که هیچ‌یک از این اخبار پایه علمی ندارند.بر اساس باورهای عامه مارمولک‌های خانگی سمی هستند و سم سیانور دارند. معمولا بر اساس شایعات دم این مارمولکها حاوی سیانور است که خانواده ای ۷ یا ۸ یا در برخی مواقع ۱۰ نفره را کشته است. بر اساس شایعات مارمولک در غذا افتاده و باعث مرگ خانواده شده است.
وجود سم در حیوانات نوعی وسیله دفاعی بوده و این زمانی است که حرکت در آن حیوان آرام بوده و جانور بخواهد به واسطه این سم از جان خود دفاع کند. مانند برخی مارها. اگر به حرکت در این جانوران توجه کنید خواهید دید که آنها موجوداتی آرام هستند ولی موجودات غیرسمی مانند مارهای غیرسمی اکثرا در زمان احساس خطر بلافاصله و با سرعت زیاد فرار می‌کنند.
مردم بر این عقیده‌اند که مارمولکها دم خود را به این علت جا می‌ذارند تا موجود شکارچی آن را خورده و به واسطه وجود سم در آن (نظرات خرافی در مورد وجود سیانور یا ترکیباتی از آن) بمیرد. گاهی شاهد درج خبرهایی هستیم که بیانگر افتادن یک مارمولک در دیگ غذا یا قوری چای و مردن عده‌ای آدم بوده‌ایم. باید گفت که هیچ‌یک از این اخبار پایه علمی ندارند.
طبق مطالعات انجام شده توسط محققان خزنده شناس دانشگاه برکلی کالیفرنیا، آقایان پروفسور اندرسون و پروفسور پاپنفوس، و ویژه‌نامه چاپ شده توسط مجله رپتایلز مورخ آگوست سال ۲۰۰۲ این قضیه به اثبات رسیده است که هیچ مارمولکی دارای سم نیست و علت قطع شدن دم در آنها گمراه کردن جانور شکارچی است.
شایعه مذکور نه تنها در ایران بلکه در سرتاسر جهان وجود دارد. متاسفانه سمی بودن مارمولک ها آنچنان برای مردم جوامع مختلف جا افتاده است که هرچه سعی بر رد این موضوع از طریق افراد علمی می‌شود متاسفانه فایده‌ای ندارد. امید است که با خواندن این موضوع هموطنان محترم دید بدی را که نسبت به مارمولک‌های خانگی دارند از بین ببرند، از کشتن این گونه مفید جانوری جلوگیری کنند و سعی در حفاظت مارمولک‌های خانگی نمایند.
روش های دفاعی در هنگام خطر
۱- فرار: برخی مارمولکها بلافاصله پس از احساس خطر به سرعت فرار می‌کنند مانند اسکینک‌ها. این مارمولکها خیلی از لانه خود دور نمی‌شوند.
۲- دفاع: برخی مارمولکها مانند سوسمارهای خاردم از دم خاردار خود برای دفاع از جانشان و دور کردن حیوان مهاجم استفاده می‌کنند به‌نحوی که بلافاصله داخل سوراخ خود فرار کرده و با حرکت دادن دم تیغ دارشان و ایجاد ضربات محکم، جانور شکارچی و یا حتی انسان را از خود دور می‌کنند و برخی مارمولکها مانند بزمجه ها علاوه بر وارد کردن ضربات قوی توسط دم، گازهای محکمی نیز می‌گیرند.
۳- خودبری دم: مکانیسم دیگری که در اکثر مارمولکها دیده می‌شود قطع شدن دم به صورت ارادی است. دم برخی از مارمولکها در زمان ایجاد تماس توسط دشمن به‌طور ارادی طی عمل انقباض ماهیچه‌های دم کنده می‌شود. دم کنده شده به‌علت باقی ماندن خاصیت عصبی- عضلانی به‌طور موقت شروع به جنبیدن کرده و حواس جانور شکارچی را به خود جلب می‌کند. در این حین خود حیوان فرصت فرار می‌یابد.
انواع مارمولکها
مارمولکها در دنیا از اندازه ۲ سانتیمتر (گکوهای پلنگی) تا حدود ۵/۳ متر (اژدهای کومودو) دیده می‌شوند و نباید مارمولک‌هایی مانند اژدهای کومودو را که دارای اندازه درشتی هستند با تمساح یا کروکودیل اشتباه گرفت.
سوسمار ها(انواع مارمولک ها) به مانند سایر خزندگان موجوداتی خونسرد هستند. این بدان معنی است که دمای بدن آنها تابع درجه حرارت محیط بوده و با هر تغییری در درجه حرارت محیط اطراف تغییر می‌کند. لذا در درجه حرارت‌های پایین به‌ویژه در پاییز و زمستان به خواب زمستانی و در روزهای گرم تابستان به خواب تابستانی فرو می‌روند. تقریبا می‌توان گفت سوسمارها در همه جای ایران پراکندگی دارند. از بیابان‌های پست با زمین‌های داغ گرفته تا مناطق مرطوب و جنگلی شمال، سواحل دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان، ارتفاعات کوه‌های البرز و زاگرس و مناطق مسکونی.
بیشتر سوسمارها حشره خوارند و بسته به اندازه و جثه‌شان از بندپایان و گاهی جوندگان تغذیه می‌کنند. بعضی از مارمولک‌هایی که روی دیوار خانه‌ها دیده می‌شوند به قصد شکار بندپایانی از قبیل عنکبوت‌ها، رتیل‌ها و حشراتی که دور نور لامپ ها جمع شده‌اند به آنجا می‌آیند.
اهمیت مارمولک
طی مطالعات به‌عمل آمده توسط مهندسین ژنتیک و متخصصین بیوتکنولوژی بر روی ژن‌ها و ساختار دم مارمولکها احتمال این می‌رود که بتوان این خاصیت را (رشد مجدد یک عضو مانند دم در مارمولکها) در مورد انسان هم اعمال کرد، بدین نحو که فردی که عضوی از بدنش مانند دست یا پا بر اثر یک سانحه قطع شده است بتواند دوباره آن را به‌دست آورد. همان‌طور که ذکر شد، مارمولکها یا سوسمارها از نظر اکولوژیکی دارای ارزش بالایی بوده و به‌دلیل از بین رفتن آنها و برخی موجودات دیگر که از بندپایان تغذیه می‌کنند (مانند خفاش) شاهد وجود جمعیت زیادی از حشرات اعم از سوسک‌ها و پشه‌ها در جوامع شهری هستیم. همچنین دیده می‌شود که جمعیتی بزرگ از ملخ‌ها که آفت گیاهان زراعی هستند به مزارع حمله کرده و محصولات را از بین می برند.
اگر جمعیت موجودات حشره خوار مانند مارمولکها حفظ شود و هر شخصی به هر علتی از جمله خرافات و ذهنیات غلط اقدام به کشتن این موجودات مفید نکند، شاید دیگر جامعه بشری شاهد چنین پدیده‌هایی نباشد و هر یک از افراد در محیط شهری به واسطه از بین رفتن یا کاهش جمعیت حشرات آلوده از بهداشت و سلامت فردی بیشتری برخوردار شود.
دلایل وجود مارمولک در خانه
اگر تعداد زیادی حشرات کوچک و سوسک در خانه باشد، سر و کله مارمولک ها پیدا می شود چرا که موارد ذکر شده غذای مارمولک هاست.
اگر آشپزخانه کثیف و ظروف نشسته دارید، آلودگی ها باعث جذب حشرات و در نتیجه مارمولک ها می شود.
مارمولک ها اغلب در مکان های تاریک مثل پشت کمد لباس، قفسه ظروف، مبلمان و … پنهان می شوند. اگر این مکان ها را مرتب تمیز نکنید پس مارمولک ها مکانی برای پنهان شدن در خانه شما دارند.
راه های طبیعی برای دور نگه داشتن مارمولک
استفاده از سموم شیمیایی علاوه بر مضر بودن برای انسان و طبیعت و لایه اوزون باعث یک مرگ دردناک برای مارمولک هم می شود پس بهتر است برای این منظور از راههای طبیعی استفاده کنید.
۱. پوست تخم مرغ: یکی از راهایی که می تواند مارمولک ها را از خانه دور نگه دراد استفاده از پوست تخم مرغ است. بوی تخم مرغ مارمولک ها را دفع می کند. پس از شکستن تخم مرغ پوست آن را نگه دارید و در اطراف خانه مخصوصاً درها و پنجره ها پخش کنید.
۲. سیر و پیاز: مارمولک ها از بوی سیر و همچنین پیاز متنفرند. آویزان کردن سیر و پیاز در اطراف خانه باعث جلوگیری از ورود آنها به خانه می شود. همچنین می توانید آب سیر یا پیاز را در محل عبور مارمولک ها اسپری کنید.
۳. اسپری فلفل: با مخلوط کردن پودر فلفل سیاه و پودر فلفل قرمز و آب و اسپری کردن آن اطراف خانه می توانید خانه را در مقابل هجوم مارمولک ها محافظت کنید.
۴. نفتالین: معمولا از نفتالین برای دور نگه داشتن بید و برخی حشرات استفاده می شد اکنون مشخص شده است که نفتالین برای مارمولک ها هم کاربرد دارد آنها از بوی تند نفتالین بیزارند. برای دور نگه داشتن آنها از خانه می توانید قرص های نفتالین را در قفسه ها و طبقات قرار دهید.
۵. پر: پرندگان شکارچیان طبیعی مارمولک ها هستند. مقداری پر اطراف خانه آویزان کنید حتی می توانید با آنها آویزهای زیبایی درست کنید و به دیوار آویزان کنید. مارمولک های خانگی با دیدن پرها ترسیده به آن محل نزدیک نمی شوند زیرا فکر می کنند که در آن منطقه پرنده وجود دارد.
۶. گربه خانگی: گربه های خانگی علاوه بر اینکه علاقه دارند موش بگیرند به گرفتن مارمولک ها هم علاقه مند هستند. پس اگر در خانه گربه دارید دیگر نباید نگران مارمولک ها باشید.
همچنین می توانید با درز گیری شکاف های اطراف خانه از ورود آنها به خانه جلوگیری کنید.
و در آخر اگر مارمولکی وارد خانه شما شد یا مارمولکی را روی دیوار دیدید سعی کنید بدون صدمه زدن به مارمولک، او را گرفته و از خانه بیرون بیاندازید.
