همه چیز درباره پانکراس ( لوزالمعده ) و عملکرد آن در بدن
پانکراس یا لوزالمعده چیست؟
لوزالمعده نام دیگر آن پانکراس نوعی غده گوارشیست که در بدن انسان و سایر مهره داران وجود دارد. این غده در زیر و حدوداً در پشت معده قرار گرفته است. لوزالمعده در بدن انسان مایل به رنگ زرد است و طول آن حدودا ۱۲ تا ۱۵ سانتیمتر،پهنای آن ۳.۸ سانتیمتر و ضخامت ۲.۵ سانتیمتری دارد.
آناتومی پانکراس
♦ بخش درون ریز
♦ بخش برون ریز
بخش برونریز
مجرای لوزالمعده اغلب با اتصال به مجرای صفراوی، از طریق مجرای مشترک صفرا (CBD) صفرا و شیرهٔ پانکراس را به درون قسمت دوازدهه (قسمت ابتدایی روده باریک) تخلیه میکند. ترشح ترشحات برون ریز لوزالمعده توسط دستگاه خودگردان پاراسمپاتیک (شاخهای ازعصب واگ) که به سلول های ترشحی ختم میگردند و همچنین هورمون سکرتین و هورمون کولهسیستوکینین کنترل میگردد.
این هورمون ها پس از ترشح کیموس معدی به دوازدهه از سلول های انترو اندوکرین اپیتلیوم دوازدهه ترشح میشوند. آنزیم های لوزالمعده مانند آمیلاز، فسفولیپاز، لیپاز، ریبونوکلئاز و پروتئاز (مانند تریپسینوژن، کیموتریپسینوژن و کربوکسی پپتیداز) و الاستاز به تجزیه شیمیایی غذا کمک میکنند.
پروتئازهای لوزالمعده، به صورت غیرفعال و داخل کیسههایی میکروسکوپی (لیزوزوم) در سلولهای آسینار لوزالمعده ذخیره شدهاند که پس از خوردن غذا با تحریک عصبی و شیمیایی به داخل دوازدهه میریزند.
سپس در آنجا به وسیله آنزیم های آنتروکیناز که از سلولهای جدار روده آزاد میشوند در محیط قلیایی که به وسیله ترشحات مجاری پانکراس ایجاد میشود، تریپسینوژن به صورت فعال (تریپسین) درآمده سایر پروتئازها را فعال میکند؛ و آنها شروع به هضم مواد غذایی میکنند. البته آمیلاز و لیپاز از ابتدا فعال هستند.
اگر این آنزیمها به جای دوازدهه، در داخل بافت پانکراس فعال شوند، شروع به از بین بردن و هضم بافت خود پانکراس کرده که به اصطلاح پانکراتیت یا «التهاب لوزالمعده» نامیده میشود
بخش درونریز
سلول های جزیرهای که جزایر لانگرهانس نامیده میشود تولید و آزاد سازی هورمونهای درون ریز را انجام میدهند. این سلولها فقط ۲٪ لوزالمعده را تشکیل میدهند. مهمترین هورمون لوزالمعده انسولین است ولی گلوکاگون، سوماتواستاتین و پلی پپتید پانکراسی نیز از این جزایر آزاد میشوند.
پائین بودن غلظت گلوکز در خون، اسیدهای آمینه، کاتکول آمینهها، تحریک عصبی سمپاتیک و کولهسیستوکینین همگی باعث آزاد شدن گلوکاگون میشوند هیپرگلیسمی و انسولین آن را مهار میکنند.
مهمترین عملکرد انسولین این است که واکنشهای آنابولیک بر روی کربوهیدراتها، چربیها، پروتئینها، واسیدهای نوکلئیک را تحریک میکند.
آنزیم های گوارشی پانکراس
◊ لیپازها که چربی ها را تجزیه کرده و به گلیسرول و اسید چرب تبدیل می کند.
◊ کربوهیدراز ها مثل آمیلاز که کربوهیدرات ها را تجزیه می کند.
◊ پروتئازها مثل تریپسین که پروتئین ها را به اسید های آمینه تبدیل می کنند.
◊ نوکلئازها که نوکلئیک اسید ها مثل DNA را به واحد های سازنده تبدیل می کنند.
◊ بی کربنات که با قلیایی کردن روده باریک آن را از آسیب کیموس اسیدی معده حفظ می کند.
عملکرد لوزالمعده در بدن
لوزالمعده یک غده درون ریز (غدهای که ترشحات آن با نام هورمون وارد جریان خون میشوند) و هم یک غده برونریز (غدهای که ترشحات خود را از طریق مجرایی به سطح یا حفرات بدن میریزد) است که آنزیمها و مواد دیگری ترشح میکند که مستقیماً وارد محیط روده شده و به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک میکنند.
لوزالمعده حاوی نوعی شیره گوارشی قوییست که به درون روده ترشح شده و باعث گوارش مواد غذایی می شود. این اندام دو هورمون گلوکاگون و انسولین نیز ترشح می کند. این غده در روز حدود ۱۲۰۰ الی ۱۵۰۰ میلی لیتر شیره تولید می کند، این شیره لوزالمعده ترکیبی از بی کربنات و آنزیم های مختلف از نوع مواد قلیاییست که برای تجزیه مواد غذایی ترشح می شود.
ترشحات قلیایی لوزالمعده باعث خنثی شدن اسیده معده می شود این ترشحات حاوی آنزیم هاییست که باعث تجزیه انواع چربی، پروتئین، هیدرات کربن و اسید نوکلئیک می شوند.
نقش اصلی هورمون انسولین برای کاهش قند خون و هورمون گلوکاگون برای افزایش قند خون است.
تجزیه گلیکوژن توسط گلوکاگون منجر به افزایش گلوکز می شود؛ در نتیجه میزان گلوکز خون افزایش پیدا میکند. در مقابل زمانی که ترشح انسولین افزایش پیدا کند، سطح قند خون نیز کاهش می آید. کمبود هورمون انسولین در خون باعث بیماری دیابت می شود. در حقیقت کاهش غیر طبیعی انسولین(کاهش میزان حساسیت سلول ها به این هورمون) دیابت یا بیماری قند خون را به وجود می آورد.
درباره ی دیابت چقدر می دانید؟