همه چیز درباره بیماری پوستی صدف یا پسوریازیس
بیماری پوستی صدف یا پسوریازیس چیست؟
بیماری پوستی صدف یا پسوريازيس يک عارضه شايع پوستي است که در اثر آن چرخه رشد سلولهاي پوست دچار تغييراتي ميشود. اين بيماري باعث ميشود که سلولهاي پوست با سرعت زيادي تکثير شده و بر روي سطح پوست تجمع کنند. اين سلول هاي اضافه بر روي سطح پوست، فلسهاي ضخيم و براقی تشکیل میدهند که به صورت لکههای خارشدار، خشک و قرمز رنگ دیده میشود و در بعضی از موارد ممکن است دردناک باشد. بیماری پسوريازيس یک بیماری دائمی و درازمدت (مزمن) میباشد. هدف اصلی در درمان بیماری صدف، متوقف کردن روند سریع رشد سلولهای پوستی است.
آیا بیماری صدف مسری است؟
پسوریازیس مسری نیست ! بله ! مسری نیست ! اگرچه ژن هایی وجود دارند که داشتن آن ها و به ارث رسیدن آن ها از والدین سبب بالارفتن احتمال ابتلای شما به پسوریازیس خواهد شد ولی این بیماری از دیگران ( به غیر از توارث والدین ) به شما انتقال نخواهد یافت . پس نگران نباشید . اگر شما این ژن ها را از ولدینتان به ارث ببرید ، ضایعاتی در پوست شما رشد سریع تری خواهند یافت . سیستم ایمنی شما نخواهد توانست این ضایعات با رشد سریع را متوقف نماید . بنابراین این ضایعات پوسته پوسته شده و ملتهب می شوند و حتی ممکن است پوست شما دردناک و خارش دار شود .
علائم و نشانه های بیماری پوستی صدف
جراحتهای ناشی از این بیماری به صورت لکههای قرمز و برآمده بر روی پوست قابل مشاهده بوده و گاهی اوقات سر این لکهها به رنگ نقرهای یا خاکستری میباشد. این لکهها اکثر مواقع در ناحیه آرنجها، زانوها، کمر، باسن، و سر مشاهده شده و معمولاً هر دو طرف بدن را تحت تاثیر خود قرار میدهند.
علاوه بر این نقاط خاص بدن که تحت سایش یا مالش قرار دارند، به احتمال بیشتر دچار علائم این بیماری میشوند. اکثر افراد به خاطر این بیماری احساس خارش در ناحیه آسیب دیده دارند، در حالی که برخی افراد نیز ممکن است احساس خارش در نقاط آسیب دیده پوست خود نداشته باشند. پسوریازیس را به میتوان در گروههای زیر درجهبندی کرد:
خفیف: ایجاد علائم محدود، پخش و کوچک بر روی پوست که در حدود دو سوم افراد مبتلا به این بیماری را تحت تاثیر خود قرار میدهد.
متوسط: ایجاد علائم بیماری در بخشهای وسیعتر از بدن که گاهی اوقات بر وضعیت مفاصل تاثیر میگذارد.
شدید: بخش عمده پوست در این حالت تحت تاثیر قرار گرفته و این وضعیت برای عملکرد مفاصل مشکل ایجاد میکند.
گاهی اوقات ناخنها نیز میتوانند تحت تاثیر این بیماری قرار گیرند. در حقیقت این بیماری میتواند حفرهها یا برآمدگیهای خفیف در پوست ایجاد کرده، باعث ایجاد لکههای قهوهای بر روی پوست شده و جدا شدن ناخن از بافت انگشت را به همراه داشته باشد (اونیکولیز یا بالا آمدن ناخن).
نشانهها و علائم بيماري پسوريازيس ميتواند از شخصي به شخص ديگر متفاوت باشد، اما به طور کلي اين بيماري شامل يک يا چند مورد از علائم زير ميباشد:
- لکههاي قرمز رنگ بر روي پوست که با سطح آن بافلسهاي خشک و براقي پوشيده شده است.
- خالهاي پوستي کوچک (که بيشتر در کودکان ديده ميشود)
- خشک شدن و ترک خوردن سطح پوست که ممکن است همراه با خونريزي باشد.
- احساس خارش، سوزش يا درد در سطح پوست
- ضخيم و ناهموار شدن سطح ناخنها
- ورم و سفتي مفاصل
شکل لکههاي پسوريازيس ممکن است از خالهاي کوچکي به شکل شوره سر تا لکههاي قرمز بزرگي که سطح وسيعي از پوست را ميپوشاند، متفاوت باشد. بيماري پسوريازيس انواع مختلفي دارد که عبارتند از:
- پسوريازيس پلاکي
- پسوريازيس ناخن
- پسوريازيس پوست سر
- پسوريازيس خال خالي
- پسوريازيس وارونه
- پسوريازيس پوستولار (چرک دانهاي)
- پسوريازيس اريترودرميک
- آرتروز پسورياتيک
علتها و دلایل بیماری پسوریازیس
علت اصلی بیماری پوستی صدف (پسوریازیس) هنوز به درستی شناخته نشده است، اما تصور میشود که این بیماری ناشی از یک اختلال در سیستم ایمنی بدن است که سلولهای بدن را درگیر میکند. به بیان تخصصیتر میتوان گفت که یکی از سلولهایی که در بدن ما نقش کلیدی در سیستم ایمنی دارد، یک نوع سلول خونی سفید رنگ به نام لنفوسیت T یا سلول T میباشد.
در حالت عادی، این سلولهای T از طریق جریان خون به تمام نقاط بدن حرکت میکنند و در هر جا که لازم باشد با عناصر مهاجم و خارجی از قبیل ویروسها یا باکتریها مبارزه میکنند. اما در صورتی که شما به بیماری پوستی صدف (پسوریازیس) مبتلا شوید، سلولهای T به اشتباه به سلولهای سالم پوست حمله میکنند و درست همانند وقتی که برای بهبودی یک زخم یا مبارزه با یک عامل عفونی عمل میکنند، سلولهای سالم پوست را درگیر میسازند.
بیشفعال شدن سلولهای T باعث القای چندین واکنش ایمنی دیگر در بدن نیز میشود. یکی از این واکنشها شامل گشاد شدن رگهای خونی در اطراف پلاکهای پوستی و به دنبال آن، افزایش سایر گلبولهای سفید خون است که میتوانند به لایه خارجی پوست وارد شوند.
این تغییرات باعث میشود که هم میزان تولید سلولهای سالم پوست و هم تولید سلولهای T و سایر گلبولهای سفید خون افزایش پیدا کند. اين حالت باعث به وجود آمدن يک چرخه مداوم از رشد سلولها ميشود که طي آن سلولهاي پوستي جديد به سرعت به طرف لايه خارجي پوست حرکت کرده و در آنجا تجمع ميکنند.
در واقع سلولهاي پوست که به تازگي توليد شدهاند به جاي آنکه در عرض چند هفته به لايه سطحي پوست برسند، تنها در عرض چند روز به سطح پوست ميرسند. در حالي که سلولهاي مرده پوست و گلبولهاي سفيد خون با اين سرعت از بين نميروند و در نتيجه، انبوهي از سلولها در سطح پوست تجمع کرده و لکههاي فلس مانند ضخيمي را تشکيل ميدهند. اين حالت معمولاً تا وقتي که اختلال به وجود آمده در چرخه رشد و تکثير سلولهاي پوست به طور مناسبي درمان نشود، همچنان ادامه پيدا ميکند و متوقف نخواهد شد.
توصیههای خود مراقبتی
به خاطر اینکه پسوریازیس مشکلی است که برای تمام عمر با فرد باقی مانده و درمان مشخصی برای آن وجود ندارد، هدف از درمان در این شرایط کاهش جراحتهای ایجاد شده در نتیجه بیماری و بهبود علائم آن همچون احساس خارش و التهاب است. در این رابطه میتوان به توصیههای زیر توجه کرد:
- حمام گرفتن روزانه برای کمک به پاک کردن بخش خشک شده از جراحت و مرطوب شدن پوست. در این زمان لازم است از صابونهای قوی استفاده نشده و این صابونها با موارد سازگارتر با پوست جایگزین گردند.
- استفاده از مرطوب کننده بر روی تمام ناحیه دچار پسوریازیس پس از شستشو یا حمام کردن. استفاده از مرطوب کنندههای مبتنی بر روغن در این شرایط میتواند اثربخشی بیشتر در حفظ سطح آب پوست در مقایسه با مرطوب کنندههای مبتنی بر آب داشته باشد.
- مصرف کرم هیدروکورتیزون (۵/۰ یا ۱%) به منظور کاهش احساس خارش و قرمزی جراحتهای پوستی. این کرم را میتوان بدون نسخه پزشک از داروخانهها تهیه کرد.
- مصرف محصولات حاوی اسید سالیسیلیک به منظور کمک به نرم شدن پوست و پاک شدن جراحتهای سفت شده. برای مثال در این رابطه میتوان از شامپوها، شویندهها و پمادها نام برد.
- قرار گرفتن به مقدار کم در معرض نور خورشید. برای مثال انجام این کار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه برای ۲ یا ۳ بار در هفته میتواند برای بیمار مفید باشد. به هر حال در این حالت میبایست از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید خودداری شده و از پوست سالم در برابر نور خورشید حفاظت شود.
این بیماری همچنین میتواند با افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست غیر ملانومی و لنفوم ارتباط داشته باشد. به همین دلیل، معاینه پوست به صورت ماهانه توسط خود فرد و ملاقات منظم با پزشک میتواند از نقش با اهمیت در کنترل این مشکل برخوردار باشد.
چه زمان لازم است از مراقبتهای پزشکی استفاده شود؟
در صورت ابتلا به پسوریازیس شدید یا در مواردی که روشهای خود مراقبتی نتواند برای این بیماری مفید باشد، لازم است در ارتباط با بیماری با پزشک ملاقات شود.
درمان بیماری پسوریازیس
امروزه انواع مختلفی از روشها و اقدامات برای کنترل علائم بیماری پسوریازیس مورد استفاده قرار میگیرند. برای موارد خفیف یا متوسط این بیماری، داروهایی که بطور مستقیم بر روی پوست قرار میگیرند (داروهای موضعی) شامل موارد زیر هستند:
- درمان اصلی برای پسوریازیس استفاده از داروهای موضعی استروئید است که به صورت کرم یا پماد موجود میباشد. به این منظور کرمهای استروئید موضعی قوی برای بدن یا سر استفاده شده و کرمهای موضعی ضعیف برای صورت و نقاط حساس پوست استفاده میشوند. علاوه بر این بیمار میتواند از محلولها یا مایع استروئید نیز در ناحیه سر خود استفاده کند. استفاده از این دارو میبایست به ۱ تا ۴ هفته در هر بار محدود شود، زیرا استفاده طولانی مدت از استروئید میتواند علائم کشیدگی و نازک شدن پوست را برای فرد به همراه داشته باشد.
- کلسیپوتریول (دایونکس) یکی از مشتقات ویتامین D است که عملکرد آن به خوبی داروهای استروئید بوده و حتی در هنگام استفاده به همراه داروهای استروئید موضعی از اثربخشی بالاتر برخوردار میباشد.
- تازاروتن (تازوراک) یک نوع کرم مبتنی بر ویتامین A است که در موارد ابتلا به پسوریازیس ممکن است برای فرد بیمار تجویز شود. مصرف این دارو برای خانمهایی که در سنین بارداری قرار دارند میبایست تحت نظارت پزشک به منظور جلوگیری از بارداری در طول دوره مصرف این دارو انجام شود، زیرا مصرف این دارو میتواند باعث نقص جنین شود.
- داروهای موضعی سرکوب کننده سیستم ایمنی همچون تاکرولیموس (پروگراف) و پمیکرولیموس (الیدل) میتوانند برای رفع این مشکل مفید باشند، اما مصرف این داروها میتواند باعث سوختگی پوست و احساس خارش در آن شده و نیز گران قیمت باشند. علاوه بر این استفاده از این درمان احتمالاً میتواند فرد را در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان و لنفوم قرار دهد.
- داروهای حاوی قطران زغال سنگ و کرمهای آنترالین گاهی اوقات میتوانند برای استفاده فرد مفید باشند، اما مقدار مصرف این داروها به خاطر بو و رایحهای که باعث التهاب پوست میشود، کمتر از سایر درمانها برای افراد توصیه شده و نیز سطح اثربخشی این داروها کمتر از کلسیپوتریول است.
برای مواردی از بیماری که شدید باشند، میتوان از درمانهای زیر استفاده کرد:
- در صورتی که بخش زیادی از پوست تحت تاثیر بیماری قرار گرفته باشد، درمان با پرتوی ماورای بنفش میتواند برای فرد مفید باشد. به این منظور میتوان از روشهای UVB و PUVA استفاده کرد.
- مصرف داروهای خوراکی شامل اَسیترتین (از مشتقات ویتامین A)، متوترکسات، و سیکلوسپورین برای موارد ابتلا به نوع شدید این بیماری توصیه میشود. به هر حال در صورتی که مصرف این داروها برای فرد تجویز شود، لازم است بطور منظم با پزشک ملاقات گردد تا به این ترتیب پزشک بتواند شرایط پیشرفت بیماری و عوارض جانبی احتمالی این داروها همچون وارد شدن آسیب به کبد و کلیه را تحت نظارت و کنترل داشته باشد.
- داروهای بیولوژیک جدیدترین روش درمان مورد استفاده برای پسوریازیس هستند. این داروها از پروتئینهایی تشکیل شده که بیماری را از طریق مسدود کردن برخی فعالیتهای خاص سیستم ایمنی درمان میکنند. این داروها شامل اتانرسپت (انبرل)، آلفاسپت (آمویو)، و اینفلیکسیماب (رمیکاد) است. به هر حال این داروها بسیار گران هستند و ممکن است عوارض جانبی شدید همچون عفونت، سرکوب شدن سیستم ایمنی، و سرطان برای فرد به همراه داشته باشند.