دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
آشنایی با کیسه صفرا و عملکرد آن در بدن
کیسه صفرا و وظیفه آن در بدن
کیسه صفرا اندامی است که در سطح تحتانی کبد قرار دارد. این عضو از سه قسمت اصلی فوندوس یا قعر کیسه، تنه و اینفاندیبولوم تشکیل شده است. وظیفه این کیسه نگهداری مایع زرد رنگ صفرا (BILE) است. این مایع به هنگام ورود مواد غذایی به معده از کبد ترشح می‌شود و سپس از طریق مجرایی به کیسه صفرا انتقال می‌یابد. صفرا از طریق مجرای صفراوی مشترک به روده باریک ریخته می‌شود. کار این مایع ایجاد امولسیون پایدار روی چربی‌های غذاست که در دوازدهه انجام می‌گیرد.
گاهی اوقات انسان به سنگ کیسه صفرا مبتلا می‌شود که در صورت وخامت بیماری تحت عمل جراحی یا لاپاراسکوپی قرار می‌گیرد. هنگام جراحی معمولاً پزشک معالج کیسه صفرا را از بدن خارج می‌کند. در این صورت پس از گذشت مدتی مجرای صفرا گشاد می‌شود و کار کیسه صفرا را انجام می‌دهد.
کیسه صفرا ، کیسه‌ای کوچک است که صفرای تولیدشده در کبد در آن نگهداری می‌شود. این کیسه در زیر کبد قرار گرفته و در پاسخ به غذایی که ما می‌خوریم، مخصوصا غذاهای پر چرب، مقداری صفرا را از طریق مجاری صفراوی به داخل روده کوچک می‌ریزد و نقش بسیار مهمی در هضم و جذب چربی‌های غذایی بر عهده دارد.
برخی از مشکلات کیسه صفرا مانند سنگ‌های صفراوی ریز که مجرای صفراوی را مسدود نمی‌کنند، معمولا هیچ علامت و ناراحتی را ایجاد نمی‌کنند. به طور معمول، کیسه صفرا اندامی کوچک و بی آزار است که باعث ناراحتی و بیماری خاصی در فرد نمی‌شود، مگر زمانی که مشکل خاصی آزادسازی صفرا از آن را کاهش دهد و یا مجاری را مسدود کند. عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند منجر به ایجاد این مشکلات کیسه صفرا شوند.
کیسه صفرا در کجا قرار دارد؟
زمانی که کیسه صفرای شما شروع به درد کند، شما بلافاصله می‌فهمید که جای آن کجاست. کیسه صفرا در ناحیه یک چهارم بالایی سمت راست شکم قرار دارد. اگر مشکلی وجود داشته باشد، به طور معمول بیمار از درد در این ناحیه شکایت می‌کند-درست زیر دنده ها- بعضی بیماران تهوع هم دارند.
کیسه صفرا به کبد وصل است، تقریباّ چهار اینچ (حدود ۱۰cm) اندازه دارد و کشیده یا به شکل گلابی می‌باشد.
سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا (کوله لیتیاز) یعنی تشکیل سنگ در داخل کیسه صفرا. کیسه صفرا عضوی در بخش تحتانی کبد است که صفرای ترشح شده از کبد در آن تجمع یافته هنگام نیاز از طریق مجرای صفراوی مشترک (CBD) به روده باریک ریخته می‌شود.
⬅ سنگ کیسه صفرا بسیاری اوقات هیچ علامتی ندارد که به درمان نیز نیاز ندارد.
⬅ سنگ کیسه صفرای علامت دار ممکن است موجب کوله‌سیستیت مزمن شود. علائم بیماری به صورت کولیک صفراوی (درد مزمن به مدت ساعت‌ها در ربع فوقانی راست شکم که به پشت و شانه راست انتشار دارد) گاه همراه با تهوع و استفراغ است. گاهی درد به دنبال مصرف غذای چرب می‌باشد. ممکن است بیماری سال‌ها علائم سنگ کیسه صفرا را داشته باشد ولی وارد مرحله حاد نشود.
علائم سنگ کیسه صفرا
بسیاری از بیماران دارای سنگ کیسه صفرا با هیچ علائمی مواجه نمی‌شوند و از وجود این سنگ‌ها اطلاعی ندارند مگر آن که حین انجام آزمایشی به دلیلی دیگر مشخص شوند. با این حال علائم سنگ کیسه صفرا زمانی نمود می‌یابند که سنگ به طور موقت یکی از مجراهای صفراوی را مسدود کند. این مجراها ساختارهای لوله‌ای شکلی هستند که صفرا را از کبد به کیسه صفرا و سپس به دستگاه گوارش می‌برند.
این انسداد در اکثر موارد درد شکمی (دل درد) را به دنبال دارد، اگرچه برخی بیماران در صورت شدیدتر بودن انسداد یا مسدود شدن بخش دیگری از دستگاه گوارش از علایم دیگری نیز رنج می‌برند.
از رایج‌ترین علایم سنگ کیسه صفرا بروز درد شدید و ناگهانی در شکم است که معمولاً یک تا پنج ساعت طول می‌کشد، اگرچه گاهی اوقات درد پس از گذشت چند دقیقه ساکت می‌شود. از این علامت با اصطلاح کولیک صفراوی یاد می‌شود. محل این درد به شرح زیر می باشد:
⬅ در مرکز شکم، بین استخوان قفسه سینه و ناف.
⬅ دقیقاً در پایین دنده‌ها در طرف راست با احتمال انتشار در پهلو یا کتف.
درد مداوم است و پس از اجابت مزاج، خروج گاز یا استفراغ بهبود نمی‌یابد و گاهی اوقات خوردن غذاهای چرب به بروز درد دامن می‌زند. البته این درد در هر ساعت از شبانه‌روز می‌تواند شروع شود و حتی بیمار را از خواب بیدار کند.
کولیک صفراوی معمولاً گهگاه بروز می‌یابد؛ و ممکن است بیمار پس از یک دوره درد تا چند هفته یا چند ماه دچار درد نشود. برخی از بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفراعلاوه بر درد کولیک صفراوی در دوره‌هایی تعریق فراوان و حالت تهوع و استفراغ را نیز تجربه می‌کنند. پزشکان سنگی را که باعث کولیک صفراوی می‌شود ” سنگ کیسه صفرای غیرپیچیده ” می‌گویند.
علت سنگ کیسه صفرا
علت سنگ کیسه صفرا مشخص نیست. پزشکان بر این باوراند که سنگ در صفرا زمانی ایجاد می‌شود که:
• صفرا حاوی کلسترول فراوان باشد: صفرا به طور طبیعی مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول دفع شده از کبد را دربردارد. اما اگر میزان کلسترول دفع شده از کبد بیش از مقدار قابل حل شدن توسط صفرا باشد، کلسترول مازاد به شکل کریستال و در نهایت سنگ درمی‌آید.
• صفرا حاوی بیلی‌روبین فراوان باشد: بیلی‌روبین ماده‌ای شیمیایی است که هنگام تجزیه سلول های قرمز خون در بدن تولید می‌شود. ابتلا به بیماری های خاص باعث می‌شود تا کبد بیلی‌روبین بیش از اندازه تولید کند این بیماری ها شامل سیروز کبدی، عفونت‌های مجرای صفراوی و اختلال‌های خونی معین، می باشند. بیلی‌روبین اضافی در تشکیل سنگ صفرا نقش دارد.
• تخلیه نشدن کامل صفرا: اگر کیسه صفرا به طور کامل تخلیه نشود یا تخلیه آن دیر به دیر صورت گیرد، صفرا بسیار غلیظ می‌شود و احتمال ایجاد سنگ افزایش می‌یابد.
دارویی برای کمک به پیشگیری از شکل گرفتن سنگ‌های کیسه صفرا وجود دارد که در واقع موجب کاهش اندازه‌ی برخی سنگ‌ها نیز می‌شود. این دارو از گذشته برای بیماران سالخورده که آمادگی داروی بیهوشی را ندارند، مورد استفاده قرار می‌گرفته است. بنابراین در حال حاضر موثر بودن درمان سنگ صفرا ثابت نشده است، هر چند طب پیشگیری برای جلوگیری از ایجاد سنگ‌ها ممکن است برای برخی بیماران مفید باشد.
درمان سنگ کیسه صفرا
کلسیستکتومی (برداشتن کیسه صفرا) معمولاً درمان انتخابی سنگ کیسه صفرا می‌باشد. کلسیستکتومی با لاپاروسکوپ امروزه بهتر از کلسیستکتومی با جراحی باز است. البته سایر روش‌ها مانند مصرف اورسودوکسی کولیک برای حل کردن سنگ‌های صفراوی نیز ممکن است. باید این دارو به مدت دو سال مصرف شود و در برخی بیماران (به خصوص سنگ‌های کوچک کلسترولی)مؤثر می‌باشد. در این بیماران همچنین رژیم کم چربی و مسکن تجویز می‌شود.
از درمانهای جدید سنگ کیسه صفرا در موارد غیر حاد تزریق مواد حلال از طریق پوست به کیسه صفرا و نیز شکستن سنگ‌ها به کمک شوک امواج ارسالی از خارج از بدن (E.S.W)است.
در کوله سیستیت حاد درمان انتخابی جراحی فوری است.
از درمان های طبیعی این بیماری می توان به چند درمان اشاره کرد:
۱- روزانه بیش از ۸ لیوان آب مصرف کرده و در هر لیوان اب ۲ یا ۳ قطره گلاب طبیعی ریخته شود.
۲- روزانه ۴ تا ۵ لیوان اب سیب و یک قاشق غذا خوری سرکه سیب مصرف شود.
۳- روزانه چند لیوان عرق بید مشک با ترکیب گلاب طبیعی مصرف شود.
۴- روزانه مقدار کمی عرق کاسنی میل شود.
پیشنهادی: درباره ی دیابت چقدر می دانید؟
