دانشچی پورتال جامع تحقیق و مقاله، مطالب علمی و هنری ، وبگردی و…
همه چیز در مورد زکات و انواع و مقدار آن
تعریف زکات
زکات یکی از واجبات مهم دینی است که به آن سفارش موکدی شده است. در ادامه در مورد زکات از کتاب پیام های آسمان پایه نهم توضیحات بیشتری خواهیم داد. با دانشچی همراه باشید.
زکات از فروع دین شمرده شده و در منابع دینی در کنار نماز و جهاد قرار گرفته و یکی از پنج ستون دین است. در ۵۹ آیه قرآن و حدود ۲۰۰۰ روایت به زکات اشاره شده است. در قرآن در بسیاری از موارد از واژه صدقه برای اشاره به زکات استفاده شده است و در فقه، زکات را صدقه واجب می‌خوانند.
زکات در اصطلاح شرعی به‌معنای وجوب پرداخت اندازه معینی از برخی اموال است که به حد نصابی خاص رسیده باشد. علت اینکه این واجب، زکات نامیده شده، امید به برکت یافتن مال، یا برای پاکیزه کردن نفس انسان است.
انواع زکات
زکات دو نوع دارد: زکات بدن که همان زکات فطره است و در عید فطر پرداخت می‌شود و زکات مال که به غلات چهارگانه، دامها و سکه‌ها با شرایط خاصی تعلق می‌گیرد.
احکام در مورد زکات
◊ وجوب زکات
وجوب زکات از ضروریات دین اسلام و مورد اتفاق همه مسلمانان است و انکار وجوب آن موجب ارتداد خواهد شد.[ زکات از عبادات به‌شمار می‌رود، از این رو، نیت (قصد قربت) در آن شرط است.
از آیات مختلف قرآن از جمله آیه ۱۵۶ سوره اعراف، ۳ سوره نمل، ۴ سوره لقمان، و آیه ۷ سوره فصلت که همه از سوره‌های مکّی هستند، چنین استفاده می‌شود که: حکم وجوب زکات در مکه نازل شده است، و مسلمانان موظف به انجام این وظیفه اسلامی بودند؛ ولی هنگامی که پیامبر(ص) به مدینه مهاجرت کرد و پایه حکومت اسلامی را گذارد از طرف خداوند مأموریت یافت که زکات را شخصاً از مردم بگیرد – نه اینکه خودشان به میل و نظر خود، در مصارف آن صرف کنند -.
آیه شریفه «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً…» در این هنگام نازل شد. مشهور این است که نزول این آیه در سال دوم هجرت بود و سپس مصارف زکات به طور دقیق در آیه ۶۰ سوره توبه بیان گردیده است.
◊ موارد زکات
زکات به نه چیز تعلق می‌گیرد:
۱- گندم، ۲- جو، ۳- خرما، ۴- کشمش، ۵- طلا، ۶- نقره، ۷- شتر، ۸- گاو، ۹- گوسفند.
برخی سرمایه را نیز به موارد فوق افزوده‌اند؛ هرچند نظر رایج در بین علمای شیعه این است که پرداختن زکات سرمایه را مستحب می‌دانند. اگر کسی یکی از این موارد را مالک باشد، طبق شرایطی واجب است مقداری از آن، که در شریعت معین شده را پرداخت کند.
در پرداخت زکات نیت لازم است، چون زکات یک واجب مالی و عبادی است و بر زکات دهنده واجب است آن را برای قربت و امتثال فرمان خداوند پرداخت کند.
مراجع تقلید برای وجوب و نصاب موارد زکات احکامی بیان کرده‌اند که لازم است برای اطلاع دقیق از آنها به رسالۀ توضیح المسائل مراجعه کرد. نظر مشهور فقها در این احکام چنین است:
◊ شرایط زکات غلات
برای زکات غلات (گندم، جو، خرما و کشمش) دو شرط وجود دارد:
۱- مالک بودن زراعت
۲- رسیدن به مقدار نصاب (۲۰۷ مَن، معادل۸۴۷ یا ۸۸۵ کیلوگرم)
مقدار زکات با توجه به شرایط مختلف آبیاری بین یک دهم تا یک بیستم محصول است.
◊ شرایط زکات طلا و نقره
برای زکات طلا و نقره سه شرط وجود دارد:
۱- زکات طلا و نقره در صورتی واجب می‌شود که آن را سکه زده باشند و معامله با آن رواج داشته باشد.
۲- گذشتِ سال.
۳- رسیدن به مقدار نصاب. نصاب اول طلا بیست مثقال شرعی (حدود ۶۹ گرم) و نصاب اول نقره دویست درهم (حدود ۶۰۰ گرم) و زکات آن یک چهلم است.
◊ شرایط زکات حیوانات
برای زکات دام (شتر، گاو، گوسفند) چهار شرط وجود دارد:
۱- گذشتِ سال
۲- چریدن از علف بیابان نه علوفه چیده شده
۳- بی‌کار بودن حیوان در طول سال
۴- رسیدن به مقدار نصاب. نصاب اول شتر ۵ نفر است که یک گوسفند زکات آن است. زکات اول گاو ۳۰ رأس است که زکات آن یک گوساله دو ساله است. زکات اول گوسفند ۴۰ رأس و زکات آن یک گوسفند است.
◊ موارد مصرف زکات
در بیان تعیین موارد مصرف زکات اکثر مفسّران بدین آیه استناد نموده‌اند و در این موارد، اختلافی ندارند. مراد از صدقات در این آیه زکات واجب است:
«انَّما الصَّدقاتُ للفُقَراء و المَساکین و العاملین عَلَیها وَ المُؤلَّفَةِ قُلُوبُهُم وَ فی الرّقاب و الغارمین و فی سبیل الله و ابن السبیل فریضَة مِنَ الله و الله عَلیمٌ حکیم»[توبه ۶۰]
صدقات، منحصرا در این موارد هشت‌گانه به مصرف می‌رسد:
• فقرا
• مساکین
• متصدیان اداره صدقات و مأموران جمع‌آوری زکات
• افرادی که به وسیله کمک‌های مالی، تمایل بیشتری به اسلام پیدا می‌کنند و تألیف قلوب در آنها به‌وجود می‌آید
• کسانی که برده هستند و برای آزادی آنها از زکات استفاده می‌شود
• بدهکاران
• هر امری که رضای خداوند در آن باشد
• ابن سبیل: افرادی که در راه مانده‌اند و درمانده شده‌اند
تعلق زکات به سادات
زکات واجبِ افراد غیرسید به سادات تعلق نمی‌گیرد.
◊ در مورد زکات فطره و مقدار آن
زکات فطره مالی است که پرداخت آن با شرایطی پس از پایان ماه رمضان و با حلول عید فطر واجب می‌شود. مقدار آن یک صاع (تقریبا سه کیلو) گندم یا جو یا خرما یا کشمش برای هر نفر است و هر فرد مکلف باید برای خود و افرادی که نان‌خور او محسوب می‌شوند این زکات را بدهد. به جای هر یک از این ها می‌توان قیمت آن را نیز به فقیر داد.
سایر نعمت‌ها در مورد زکات
در معنای گسترده زکات، برای هر نعمتی زکاتی است که با ادای آن، نعمت رُشد و برکت پیدا می‌کند. مطابق روایت امام صادق(ع) در کتاب مصباح الشریعه زکات اعضای بدن چنین هستند:
♦ زکات چشم، نگاه عبرت انگیز و چشم پوشی از شهوات
♦ زکات گوش، شنیدن دانش و حکمت و قرآن و هر آنچه رهایی روح آدمی در آن است و دوری کردن از آنچه موجب گرفتاری روح است مانند دروغ و غیبت و امثال آن
♦ زکات زبان، خیرخواهی برای مسلمانان و بیدار کردن غافلان و تسبیح و ذکر بسیار است
♦ زکات دست، بخشش و جود و عطا به دیگران از نعمتهای الهی و به کار انداختن آن در نوشتن علم و هر آنچه مسلمانان در راه طاعت خدا از آن سود می‌برند و خودداری از انجام کارهای بد
♦ زکات پاها، کوشش در گام برداشتن در راه حقوق خداوند از دیدار صالحان و مجالس ذکر و اصلاح کار مردم و صله رحم و جهاد و هر آنچه صلاح دل و سلامت دین انسان در آن است
زکات چیست و چه تاثیری می تواند در زندگی مسلمانان و جامعه داشته باشد؟
◊ اهمیت زکات
اول باید باور کنیم که این مالهایی که داریم مال خودمان نیست. ما مثل کارمند بانک هستیم. یک روز می گویند در این باجه بایست و پول بگیر و یک روز هم می گویند در آن باجه بایست و پول بده؛ نه آن روزی که در آن باجه صدها میلیون پول می گیریم مال خودمان است که بخواهیم به هوا بپریم و شادی کنیم و نه آن روزی که باید صدها میلیون در آن باجه بدهیم سکته کنیم؛ نه گرفتن پول معلَّق زدن دارد و نه دادنش سکته؛ مالِ ما نیست؛ بدانیم که خودمان امانت هستیم، اموالمان هم امانت است.
«انا للّه»؛ قرآن می گوید مال، مالِ خداست؛ «اتاکُم الله»، «رزقکم الله» یعنی باوَرت نیاید، که مال خودت است. اشکال قارون هم همین بود که وقتی به او گفتند: «اَحسِن کما اَحسَنَ اللهُ الیک»؛ یعنی خدا به تو مال داده، تو هم به فقرا بده؛ گفت: خدا نداده! «انّما اُوتیتُهُ علی علمٍ عندی»؛ یعنی من یک علمی در نزدم است، این از مدیریت من است، من یک اقتصاددان هستم، تخصص دارم. قارون می گفت این، مالِ مغزم است، نتیجه بازوی من است. اشکال قارون همین بود.
امّا حضرت سلیمان علیه السلام می فرمود: «هذا من فضل ربی» این را خدا داده؛ آن هم نداده برای عیّاشی بلکه «لِیَبلُوَنی»؛ یعنی می خواهد مرا امتحان کند «أأشکُرُ اَم أکفُرُ» آیا شاکرم و تشکر می کنم یا این که کفران می کنم.
باید باورمان بیاید که اولاً این مالی که داریم مالِ ما نیست؛ ثانیا: این مال دلیل بر امتیاز ما نیست؛ چون قرآن نفرموده «ان اکرمکم عندالله کسی که ثروت بیشتری دارد!» هیچ یک از پُستهای جمهوری اسلامی بر اساس پول نیست.
این گونه نیست که اگر از کسی بپرسند از چه کسی تقلید می کنی بگوید از مرجع تقلیدی که پولش بیش تر است! یا چه کسی قاضی باشد، کسی که پولش بیش تر است! یا چه کسی امام جماعت شود، هر کس که پولش بیشتر است!
یا چه کسی در دادگستری شهادت بدهد، هر کسی که پولش بیش تر است! یا چه کسی وکیل یا رئیس مجلس بشود، هر کس که پولش بیش تر است! یا چه کسی رهبر شود، هر کس که پولش بیش تر است! هیچ کجا در هیچ کدام از عزل و نصبهای حکومت اسلامی، پول مطرح نیست.
ثالثا باور کنیم که اگر با پول کمک کردیم از طریق خمس و زکات و دلهایی از محرومین را جذب کردیم جذب دل محرومین ارزشش بیش از جذب مال است.
من صد میلیون داشته باشم اما فقرا مرا فحش دهند بهتر است یا ۸۰ میلیون داشته باشم ولی فقرا مرا دوست داشته باشند؛ این ۲۰ میلیون را حساب کنم؛ این ۲۰ میلیون را کمک کنم از طریق خمس یا زکات و با آن دلها را به خودم جذب کنم یا با این بیست میلیون پولها را به خودم جذب کنم.
باید باور کنیم ارزش جذب دل بیش تر از جذب پول است. دعای محرومین چقدر برای انسان در دنیا و آخرت سودمند است. از همه اینها گذشته، شاید خود ما فردا فقیر بشویم، یک قهرمان ممکن است بر اثر یک پوست خیار، ویلچری بشود، از پشت بخورد زمین، قطع نخاعی بشود و روی ویلچر بنشیند. ممکن است حافظه را از ما بگیرند و ما حتی اسم خودمان را فراموش کنیم.
مغرور نشویم به مال. باور کنیم که خدا قول داده است که اگر مالَت را در راه خدا بدهی خدا جایش را پُر می کند. متن قرآن است، خداوند در آیه ۳۲ سوره سبأ می فرماید:
«فهو یُخلِفُه»؛ یعنی خدا جایگزین می کند؛ اگر بدهی جایش پُر می شود.
امام صادق علیه السلام فرمود:
«به شیعیان من بگویید من ضامن هستم اگر خمس بدهید مالتان کم نشود.»
ما خیال می کنیم به ظاهر کم می شود ولی در باطن زیاد می شود. مثل درخت انگوری که کشاورز می آید شاخه هایش را قیچی می کند، هر کس نگاه کند فکر می کند درخت کوتاه شده در حالی که میوه این درخت با این کار بیش تر می شود.
باور کنیم کمکی که به یک فقیر می کنیم به درد قیامتمان می خورد؛ اصلاً لذت ببریم از این که یک فقیر سیر شد، یک شکم گرسنه سیر شد. باور کنیم این روایت را که امام فرمود:
«اگر به فقرا کمک کنید این کمک شما به صورت یک قیافه زیبا در برزخ همدم شما می شود و دیگر تنها نیستید.»
پیشنهادی: آشنایی با وظیفه خود در برابر شهیدانمنابع: ویکی شیعه/پایگاه اطلاع رسانی حوزه _ در مورد زکات
