خانه » زندگینامه » تحقیق در مورد زندگی علامه مجلسی + آثار

تحقیق در مورد زندگی علامه مجلسی + آثار

آشنایی با زندگی نامه و آثار علامه محمد باقر مجلسی

زندگینامه علامه محمد باقر مجلسی

زندگینامه علامه محمد باقر مجلسی

محمدباقر پسر محمدتقی مجلسی (۱۰۳۷ – ۱۱۱۰ق) معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم، از فقیهان و محدثان مشهور شیعه در قرن یازدهم هجری بود. در ادامه بیشتر با این فقیه و مجتهد آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.

علامه مجلسی در سال ۱۰۳۷ قمری در اصفهان به دنیا آمد. ولادت او با آخرین سال سلطنت شاه عباس اول صفوی مصادف است. پدرش محمد تقی مجلسی مشهور به مجلسی اول از بزرگان و مجتهدان سرشناس عصر خویش و از شاگردان شیخ بهایی، ملا عبدالله شوشتری و میرداماد بود. مادرش، دختر صدرالدین محمد عاشوری قمی است که از خاندان علم و فضیلت به شمار می‌روند. او دارای ۳ همسر بود که از آنها صاحب ۴ پسر و ۵ دختر گردید.

علامه مجلسی، درس و بحث را از چهارده سالگی آغاز کرد، هوش سرشار و شگفت آور او به حدی بود که در چهارده سالگی از فیلسوف بزرگ اسلام مرحوم ملاصدرا، اجازه روایت گرفت. علامه مجلسی که به دانستن عشق می‌ورزید، در اندک زمانی در علوم گوناگون حوزه درسی آن زمان، مثل صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول، و نیز فقه و کلام، به درجه استادی رسید و در بعضی از این دانش‌ها کتاب‌های سودمندی به رشته تحریر در آورد.

علامه در دوران جوانی خود از محضر دانشمندان و عالمانی عالیقدر همچون: ملاعبدالله شوشتری، شیخ عبدالله بن جابر آملی، شیخ علی جبل عاملی و سایر بزرگان دین به ویژه فقیه و حکیم و محدث نامی ملا محسن فیض کاشانی (که در سفری به اصفهان آمده و در آن دیار ماندگار شده بود) بهره‌های کافی می‌برد.

علامه مجلسی که در مدرسه ملا عبدالله به اقامه نماز و تدریس اشتغال داشت، بعد از رحلت پدر بزرگوارش در مسجد جامع اصفهان به اقامه نماز و تدریس مشغول گشت. میرزا عبدالله اصفهانی در کتاب «ریاض العلما» می‌گوید: بیش از هزار نفر در پای درس علامه حاضر می‌شدند.

محمد تقى مجلسى(پدر علامه مجلسی) شاگرد شیخ بهایى و میر داماد است. او در علوم مختلف اسلامى صاحب نظر بود و در زمان خویش مرجعیت تقلید را به عهده داشت. مجلسی اول در کنار مرجعیت، از اقامه نماز جمعه و جماعت نیز غفلت نمى‌‏کرد و امام جمعه اصفهان بود. همچنین، او صاحب کرامات و مقامات معنوى و روحى و محدّث و فقیهى بزرگ بوده و کتاب‌هایى نیز تألیف نموده است.

از ملا محمد تقى مجلسى، پدر علامه مجلسى نقل کرده اند که فرمـود: در یکـى از شبها بعد از نماز شب یک حالت خـوشـى به مـن دست داد که فهمیدم هر حاجتى از خدا بخـواهـم برآورده مى شود و فکر کردم در امـور دنیا و آخرت چه چیز از خـدا مسئلت بنمایـم. ناگاه صداى گـریه محمـد بـاقـر (ع) از گهواره بلنـد شد.

عرض کردم الهى به حق محمد و آل محمـد (صل الله علیه وآله) این طفل را مروج دیـن خـودت و نشر کننده احکام سید رسولانت قرار بده و او را موفق کـن به تـوفیقـاتـى که انتهایـى بـراى آن نبـاشـد. شکـى نیست که دعاى والـد در حق ایـن فرزنـد شایسته مستجاب و به درجات عالیه دست یافت.

اساتید علامه مجلسی

۱- محمد تقی مجلسی: درس و بحث را در چهار سالگی نزد پدر آغاز کرد.

۲- ملا صدرا : نبوغ سرشار او به حدی بود «که در چهارده سالگی از فیلسوف بزرگ اسلام ملا صدرا اجازه روایت گرفت».

۳- علامه حسن علی شوشتری

۴- امیر محمد مؤمن استرآبادی

۵- میرزای جزایری

۶- شیخ حر عاملی

۷- ملا محسن استرآبادی

۸- ملا محسن فیض کاشانی

۹- ملا صالح مازندرانی

آثار علامه مجلسی

علامه مجلسی در عمر ۷۳ ساله خویش، بیش از یکصد کتاب به زبان فارسی و عربی نوشت که تنها یک عنوان آن بحار الأنوار است با ۱۱۰ جلد و عنوان دیگر مرآة العقول با ۲۶ جلد. حدود ۴۰ کتاب نیز به او نسبت داده شده‌است.

اولین تألیف علامه را کتاب الأوزان و المقادیر یا میزان المقادیر دانسته‌اند که در سال ۱۰۶۳ تألیف شده‌است. آخرین تألیف او هم کتاب حق‌الیقین است مربوط به سال ۱۱۰۹ هجری، یعنی یک سال قبل از درگذشتش.

برخی کتب علامه عبارت‌اند از:

بحار الأنوار، که یک مجموعه بزرگ روایی و تاریخی است و در ضمن آن تفسیر بسیاری از آیات قرآن کریم هم آمده‌است.

مرآة العقول، شرح کافی ثقةالاسلام کلینی است در ۲۶ جلد.

ملاذ الأخیار، شرح تهذیب شیخ طوسی است در ۱۶ جلد.

الفرائد الطریفة، شرح صحیفه سجادیه امام چهارم شیعه (زین العابدین) است.

شرح أربعین حدیث، که از بهترین کتب در این موضوع می‌باشد.

حق‌الیقین، در اعتقادات است و به زبان فارسی نوشته شده‌است. (وی چندین کتاب کلامی دیگر نیز دارد)

زاد المعاد، در اعمال و ادعیه ماه‌ها (فارسی)

تحفة الزائر، در زیارات (فارسی)

عین الحیاة، شامل مواعظ و حکم برگرفته از آیات و روایات اهل بیت شیعه (فارسی)

صراط النجاة

حلیة المتقین، در آداب و مستحبات زندگی روزانه و در طول زندگی (فارسی)

حیاة القلوب در تاریخ پیامبران و ائمه شیعه در سه جلد (فارسی)

مشکاة الأنوار، که مختصر حیات القلوب است (فارسی)

جلاء العیون در تاریخ و مصائب اهل بیت شیعه (فارسی)

توقیعات امام عصر همراه با ترجمه آنها.

کتب فراوانی به‌عنوان ترجمه احادیث خاص مانند ترجمه توحید مفضل و …

کتبی در موضوع ترجمه ادعیه و زیارات همچون: زیارت جامعه کبیره و دعای سمات و …

بحارالانوار علامه مجلسی

بِحارُ الاْنْوار، مشهورترین‌، مهم‌ ترین‌ و مفصل‌ترین‌ اثر علمی‌ محمد باقر مجلسی‌ (۱۰۳۷-۱۱۱۰ یا ۱۱۱۱ق‌/۱۶۲۸- ۱۶۹۸ یا ۱۶۹۹م‌) که‌ مجموعه‌ای گسترده‌ از احادیث‌ امامیه‌ است‌ و گاه‌ «دائرة المعارف‌ بزرگ‌ احادیث‌ شیعه‌ » لقب‌ گرفته‌ است‌.

نام‌ کامل‌ این‌ اثر بحارالانوار الجامعه لدرراخبار ائمة الاطهار (ع‌) است‌. عزم‌ مؤلف‌ بر نگاشتن‌ این‌ کتاب‌ از ۱۰۷۰ق‌/۱۶۶۰م‌، پس‌ از نگارش‌ کتاب‌ فهرس‌ مصنفات‌ الاصحاب‌ جزم‌ شده‌ است‌ و اولین‌ تاریخ‌ ثبت‌ شده‌ در خود کتاب‌ ۱۰۷۲ق‌ است‌ و سواد نامه آن‌ در ۱۱۰۴ یا ۱۱۰۶ق‌ به‌ پایان‌ رسیده‌ است‌، هر چند پاک‌ نویس‌ کتاب‌ تا پس‌ از فوت‌ مؤلف‌ و توسط شاگردان‌ او همچنان‌ ادامه‌ داشته‌ است‌.

شروع کار

همزمان‌ با کار ۳۶ ساله او، کتاب‌های مهم‌ دیگر حدیثی‌ شیعه‌ نیز نگاشته‌ شده‌ است‌: نخست‌ الوافی‌ از مولی‌ محسن‌ فیض‌ کاشانی‌ (د۱۰۹۱ق‌/۱۶۸۰م‌) و دیگر وسائل‌ الشیعه از محمد بن‌ حسن‌ حرعاملی‌ (د ۱۱۰۴ق‌/۱۶۹۳م‌). شروع‌ کار تألیف‌ بحار الانوار در زمان‌ شاه‌سلیمان‌ اول‌ صفوی (سال ۱۰۷۷- ۱۱۰۵ق‌) بود و اتمام‌ کار به‌ دوره سلطنت‌ شاه‌ سلطان‌ حسین‌ اول‌ ( سال ۱۱۰۵- ۱۱۳۵) بر می‌گردد. این‌ در حالی‌ است‌ که‌ مجلسی‌ در ۱۰۸۹ق‌/۱۶۷۸م‌از طرف‌ شاه‌ سلیمان‌ به‌ شیخ‌الاسلامی‌ منصوب‌ شد. و پس‌ از مرگ‌ وی، شاه‌ سلطان‌ حسین‌ نیز وی را در این‌ سمت‌ ابقا کرد.

انگیزه شخصی تألیف

اما آنچه‌ مجلسی‌ به‌ عنوان‌ انگیزه شخصی‌ بیان‌ می‌کند، حفظ آثار گذشتگان‌ و جلوگیری از نابودی آن‌هاست‌، متونی‌ که‌ به‌ واسطه غرض‌ ورزی فاسدان‌، بی‌توجهی‌ جاهلان‌، استیلای سلاطین‌ گمراه‌ و مخالف‌ با اهل‌ بیت‌ (ع‌)، رواج‌ علوم‌ باطل‌ و نیز کم‌اعتنایی‌ به‌ احادیث‌، در حال‌ از بین‌ رفتن‌ بوده‌، و جامعه آن‌ روز برای هدایت‌ و استفاده‌ به‌ آن‌ها نیازی مبرم‌ داشته‌ است‌.

روش‌ کار علامه مجلسی‌

روش‌ کار مجلسی‌ هر چند به‌ نظر می‌رسد نوعی‌ برداشت‌ از کارهای گذشته‌ نیز باشد، اما ابتکارات‌ شخصی‌ نیز دارد. او ابتدا عناوین‌ مجلدات‌ کتاب‌ خود را انتخاب‌ می‌کرد و سپس‌ برای هر عنوان‌ باب‌هایی‌ می‌گشود. در ذیل‌ هر باب‌ پیش‌ از هر چیز آیات‌ قرآنی‌ متناسب‌ آن‌ را فهرست‌ می‌کرد که‌ این‌ کار او بسیار به‌ کار الوافی‌ فیض‌ کاشانی‌ نزدیک‌ است‌.

آنگاه‌ برای هر آیه‌، تفسیری مناسب‌ با استفاده‌ از نظرات‌ مفسران‌ و توضیحات‌ خود می‌نگاشت‌، این‌ کار را از جلد ۵ به‌ صورت‌ جدی آغاز کرده‌، و در جزء ۷ و ۹ به‌ مناسبت‌ بحث‌ توحید و صفات‌ الهی‌ به‌ اوج‌ خود رسانده‌ است‌.

در مرحله بعدی، روایات‌ متناسب‌ با هر باب‌ را در ذیل‌ عنوان‌ گنجانده‌، و سندهای آن‌ را نیز با رعایت‌ اختصار نقل‌ کرده‌ است‌. هدف‌ او از این‌ اختصار جلوگیری از پرکردن‌ و افزودن‌ حجم‌ ابواب‌ یا مزین‌ کردن‌ کتاب‌ است‌، اما آن‌ها را به‌ کلی‌ حذف‌ نکرده‌ است‌ تا تحلیل‌ سند ناممکن‌ شود.

آنگاه‌ توضیحات‌ و شرح‌ خود را بر روایات‌ نگاشته‌، و در این‌ قسمت‌ از نظرات‌ دیگر صاحب‌ نظران‌ نیز یاری گرفته‌، و به‌ نقل‌ و گاه‌ نقد اقوال‌ آنان‌ پرداخته‌ است‌. وی در انتخاب‌ روایات‌، اساس‌ کار را بر تناسب‌ کل‌ یا جزء روایت‌ با عنوان‌ باب‌ قرار داده‌ است‌ و البته‌ آنجا که‌ روایت‌ را تقطیع‌ کرده‌، وعده آوردن‌ متن‌ کامل‌ آن‌ را در جای دیگر داده‌ است‌. این‌ توضیحات‌ او در ۱۰ جلد آخر کتاب‌ دیده‌ نمی‌شود.

وفات علامه مجلسی

هنگامی که او در ۲۷ رمضان ۱۱۱۱ (ه ق)، چشم از جهان فرو بست، شمارش معکوس سقوط دولت صفویه آغاز شد. پیکر پاکش را در کنار مسجد جامع اصفهان و جنب پدر علامه اش ملا محمد تقی مجلسی رحمة‌الله‌علیه به خاک سپردند. به همین مناسبت، شهر اصفهان یک هفته به سوگ نشست و مجالس عزاداری او مدت‌ها ادامه داشت.

پیشنهادی: مختصر درباره زندگی نامه سیف فرغانی
ℹ️ اشتراک گذاری به دوستان خود:

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *